Azot startowy trzeba podać wcześnie, a całą wiosenną jego dawkę uzależnić od ocenionego potencjału plonotwórczego po zimie i po uszkodzeniach pogodowych przedwiośnia. Nikt przy tak drogich nawozach nie będzie stosował azotu na zapas, ale precyzyjnie, rozważnie, dbając o plon przy maksymalnej efektywności nawożenia.

Rolnik może nawozić pole azotem przed 1 marca, ale to zależy od temperatury powietrza

Nowe przepisy, o których już pisaliśmy (możesz przeczytać tu: Nowy program azotanowy już obowiązuje. Kiedy rolnik może wjechać z nawozem na pole?) wprowadzą pewną elastyczność i możliwość stosowania nie sztywno od 1 marca, ale wcześniej. Uzależnione jest to od średniej dobowej temperatury powietrza i stosowanie nawozów azotowych będzie możliwe, jeżeli ta temperatura przejdzie przez próg 3°C (dla ozimin, upraw wieloletnich i trwałych użytków zielonych).

Skąd będzie to wiadomo? Zgodnie z Rozporządzenia wykaz powiatów, w których będzie możliwe wcześniejsze stosowanie nawozów, po uwzględnieniu średniej dobowej temperatury powietrza, będzie publikowany codziennie od 1 do ostatniego dnia lutego, na stronie internetowej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego: Agrometeo IMGW.

Zanim ruszy wegetacja rzepaku należy podać dawkę startową azotu

Wróćmy do praktyki rolniczej, którą może wesprzeć szybka aktualizacja „programu działań”. Precyzyjna dawka azotu startowego może być dokładnie określona na podstawie testu N_-min, czyli pomiaru zawartości azotu mineralnego w warstwie gleby 0–90 cm. O zasadach analizy gleby na zawartość N_-min możesz przeczytać tu: "Test N_-min pomoże ustalić odpowiednią dawkę azotu na oziminy na wiosnę".

Jeżeli założymy wielkość plonu nasion rzepaku na 3,5 t/ha, to zalecana dawka N wynosi 210 kg na hektar. Należy od tego odjąć ilość N_min w warstwie 0–60 cm. Jeżeli wynosi np. 70 kg N na hektar, to dawką wiosenną azotu powinno być 140 kg/ha.

I tak jest to w dużej mierze dawka teoretyczna, bo efektywność wykorzystania azotu przez rośliny na jednostkę plonu zależy od wielu czynników. Od pogody, temperatur, opadów nawożenia siarką i cynkiem, a także od genetyki odmian. Pierwszą uderzeniową dawkę azotu, tym bardziej jeżeli ma pomóc roślinom w regeneracji uszkodzeń, należy wysiać zanim wegetacja ruszy i to jest najważniejsze – ważniejsze niż wielkość dawki startowej.

Istotna jest forma azotu

Ważne jest, aby azot był w formie szybko i łatwo przyswajalnej, czyli w nawozie saletrzanym lub innym, w którym forma saletrzana azotu ma odpowiedni udział. Szybki azot saletrzany w dawce startowej raczej nie powinien przekraczać 30 kg N/ha, a jeżeli dawka jest wyższa, resztę powinien stanowić azot amonowy. Kluczową zasadą jest, że to azot z dawki startowej wczesną wiosną powinien czekać na ruszenie wegetacji rzepaku a nie odwrotnie. W momencie wznowienia wegetacji powinien być w zasięgu systemu korzeniowego.

Opóźnienie wiosennego nawożenia azotowego powoduje u roślin objawy niedoborowe. Początkowy głód azotowy rzepaku, nawet krótkotrwały, powoduje szybsze rozpoczęcie wzrostu pędu głównego, ograniczenie liczby bocznych rozgałęzień, krótsze i wcześniejsze kwitnienie oraz mniejszą liczbę łuszczyn.

Pierwsza startowa dawka azotu powinna być wysiana (w nawozach stałych) lub rozlana (RSM) możliwie jak najwcześniej. Taką elastyczność po aktualizacji „Programu działań” będziemy mieli już w tym roku.

Forma saletrzana azotu jest szybciej przyswajana, ale forma azotanowa azotu przyspiesza regenerację i wzrost rozet

Rośliny pobierają azot głównie w formie anionów azotanowych (saletrzanych) i kationów amonowych. Forma saletrzana jest najszybciej przyswajana, ale forma amonowa w roślinie nie musi ulegać redukcji i nie wymaga dodatkowego nakładu energii roślin. Forma saletrzana lepiej sprawdza się na glebach kwaśnych, forma amonowa na glebach obojętnych. Forma saletrzana gorzej jest jednak pobierana w warunkach chłodnej wiosny niż forma amonowa, której to nie przeszkadza.

Zasadniczym celem stosowania startowej dawki azotu w rzepaku jest pobudzenie rozety do regeneracji i jej szybkiego wzrostu. Na to, według badań i rad fachowców od nawożenia, wpływa forma azotanowa azotu. Przyspiesza regenerację i wzrost rozet. Tylko ta forma azotu wpływa na gospodarkę hormonalną rośliny i tylko ta forma azotu jest w stanie szybko odbudować rozetę rzepaku.

Marek Kalinowski

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 6/2023 na str. 26.
Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.