Rzepak jary zależnie od rozkładu opadów plonuje o 20% do 50% niżej niż rzepak ozimy. Takie są średnie statystyki tego gatunku. Jednak w rejonach, gdzie suma opadów przekracza 600 mm może plonować prawie na równi z formą ozimą. Poza różnymi czynnikami najbardziej przemawiającym argumentem za rzepakiem jarym jest oczywiście ekonomia i prognozowane ceny nasion rzepaku. W ostatnich dwóch sezonach konkurentem dla rzepaku jarego stał się słonecznik.

Rzepak jary najlepiej siać bobowatych lub mieszankach zbożowo-strączkowych

Forma jara rzepaku najlepiej udaje się na dobrych glebach i w tych rejonach, gdzie roczna suma opadów jest relatywnie wysoka. Ważnym czynnikiem warunkującym dobre plonowanie jest pH gleby powyżej 5,8. Rzepak jary lubi gleby żyzne, próchniczne i zasobne w wapń, ale nie podmokłe i najlepiej w zmianowaniu po bobowatych lub mieszankach zbożowo-strączkowych. Hodowcy rzepaku jarego zalecają jego jak najwcześniejszy siew (na początku kwietnia) w ilości ok. 3,5 kg nasion/ha na głębokości 1,5–2,0 cm w dobrze przygotowaną glebę. Z przeprowadzonych badań wynika, że opóźnienie jego siewu o 14 dni w stosunku do najwcześniejszego powoduje spadek plonów aż o 30%.

Nawożenie azotem, jeżeli jego obliczona dawka pod oczekiwany plon nie przekracza 80 kg/ha, należy zastosować w całości przedsiewnie. W zależności od rodzaju przedplonu i zasobności gleb, zalecane dawki fosforu wynoszą od 40 do 75 kg P₂O₅/ha, a potasu od 110 do 150 kg K₂O/ha. Fosfor i potas powinniśmy zastosować jesienią, a jeżeli wiosną, to w formie nawozów wieloskładnikowych (najlepiej NPK + S) przedsiewnie mieszając nawozy z glebą.

Jakie są zalety odmian populacyjnych rzepaku jarego?

Mniejsze wymagania w stosunku do gleb i nawożenia mają populacyjne (liniowe) odmiany rzepaku jarego. Mają oczywiście niższy potencjał plonowania od odmian mieszańcowych, ale też kilka korzystnych cech. Są bardziej odporne na choroby atakujące rzepak i dobrze reagują na wcześniejszy wysiew. Tańszy jest też ich materiał siewny. Odmiany mieszańcowe o wyższym potencjale plonowania są bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne oraz pękanie łuszczyn. Mają też silniejszy system korzeniowy.

Słodyszek rzepakowy w rzepaku jarym jest znacznie groźniejszy niż w ozimym. Wynika to oczywiście z innego rytmu rozwoju, a czynnikiem sprzyjającym inwazji szkodnika w formie jarej jest chłodna wiosna.

8 odmian rzepaku jarego na liście odmian zalecanych COBORU

LOZ rzepaku jarego tworzą dwa województwa: kujawsko-pomorskie i podkarpackie. Jeszcze w 2021 r. LOZ rzepaku jarego tworzyło także woj. zachodniopomorskie. Na tegorocznej Liście Odmian Zalecanych do uprawy w woj. kujawsko-pomorskim są: Lumen F₁, Brander F₁ (z katalogu CCA), Gustaw Lakritz F₁, Lavina F₁, Fantom i Laur, a w woj. podkarpackim: Lumen F₁, Markus, Lakritz F₁ i Lavina F₁.

Czym charakteryzują się odmiany z LZO? Poniżej przedstawiamy ich skróconą charakterystykę (wg COBORU) w kolejności od najnowszych, a w tabeli porównanie wybranych cech.

Duża odporność na zgniliznę twardzikową odmiany Laur

Laur jest odmianą populacyjną wpisaną do Krajowego rejestru w 2022 r. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość mała. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.

Odmiana Fantom ma dużą zawartość tłuszczu

Fantom jest odmianą populacyjną wpisaną do Krajowego rejestru w 2021 r. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.

Gustaw w spisie odmian rzepaku jarego od 3 lat

Gustaw jest odmianą populacyjną wpisaną do Krajowego rejestru w 2020 r. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu w nasionach dość duża, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia. Masa 1000 nasion mniejsza od średniej. Termin początku kwitnienia nieco wcześniejszy od średniego, dojrzałości technicznej średni. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.

Czym wyróżniają się odmiany Lakritz, Lavina, Lumen i Markiz?

• Lakritz jest odmianą mieszańcową wpisaną do Krajowego rejestru w 2020 r. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu i glukozynolanów w nasionach średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżową – średnia.
  
  

Lavina jest odmianą mieszańcową wpisaną do Krajowego rejestru w 2020 r. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach średnia, glukozynolanów powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni. Rośliny dość niskie, o dużej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową i czerń krzyżowych – średnia.

Lumen jest odmianą mieszańcową wpisaną do Krajowego rejestru w 2016 r. Plon nasion bardzo duży. Zawartość tłuszczu w nasionach większa od średniej, glukozynolanów poniżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej dość mała. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej nieco wcześniejszy od średniego. Rośliny średniej wysokości, o nieco większej od średniej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową – większa od średniej, na czerń krzyżowych – średnia.

Markus jest odmianą populacyjną wpisaną do Krajowego rejestru w 2010 r. Zawartość tłuszczu w nasionach poniżej średniej, glukozynolanów przeciętna. Zawartość białka ogólnego w suchej masie beztłuszczowej względnie mała, włókna mniejsza od średniej. Masa 1000 nasion średnia. Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Termin początku kwitnienia i dojrzewania średni. Podatność na porażenie przez czerń krzyżowych – średnia.

• Najnowszymi odmianami populacyjnymi rzepaku jarego są Fantom wpisany do KR w 2021 r. i Laur wpisany do KR w 2022 r. Niekwestionowanym liderem hodowli odmian liniowych rzepaku jarego jest Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o. Grupa IHAR

fot. Marek Kalinowski

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 10/2023 na str. 30. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.