Z artykułu dowiesz się
- Jakie czynniki sprzyjają pojawom pleśni śniegowej?
- Jakie szkody może nieść za sobą pleśń śniegowa ?
- Jakimi objawami charakteryzuje się pleśń śniegowa ?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Jakie czynniki sprzyjają pojawom pleśni śniegowej?
09.09.2020autor: Marek Kalinowski
Pleśń śniegowa, jedna z wielu form chorób fuzaryjnych zbóż, jest uważana za najgroźniejszą chorobę złego zimowania zbóż i traw. Występuje powszechnie w uprawach zbóż ozimych i traw pastewnych, w rejonach, gdzie pokrywa śnieżna jest obfita i długo zalega na polach.
Przy dużej presji pleśń śniegowa może wyrządzać olbrzymie szkody – w skrajnych sytuacjach choroba może zabrać do 50% plonu ziarna. Jak ograniczyć chorobę? Oczywiście przez zaprawianie materiału siewnego.
Długa zima sprzymierzeńcem pleśni śniegowej
Pleśni śniegowej sprzyja długa zima, obfitująca w opady i utrzymywanie się pod okrywą śnieżną temperatur zbliżonych do 0oC, ale nie jest to regułą. Czynnikiem decydującym o nasileniu choroby są terminy pierwszych opadów i wiosennego tajania śniegu. Najsilniejsze epidemie tej choroby notowano w sezonach po wczesnych opadach śniegu na niezamarzniętą glebę i utrzymywaniu się powłoki śniegu przez 80 dni.
r e k l a m a
Pleśń śniegowa nawet w czasie krótkich, łagodnych zim, może spowodować pewne straty, szczególnie we wcześnie sianych, dobrze rozwiniętych przed zimą zbożach, w zagłębieniach terenu oraz na wschodnich i północnych stokach pagórków. Porażeniu grzybami pleśni śniegowej sprzyjają długie ciepłe jesienie, jak ta ostatnia.
Źródłem zakażenia grzybami z rodzaju Fusarium wywołującymi pleśń śniegową są porażone ziarniaki, gleba i obumarłe resztki roślin, w których grzyb żyje. Zboża w kolejnych fazach rozwoju zakażane są przez zarodniki konidialne grzyba, który rozwija się wraz z kiełkiem i poraża wschodzące rośliny. Ten rozwój jest w stanie powstrzymać zaprawa nasienna. Potencjał źródeł zarodników porażających rośliny znacznie może zminimalizować prawidłowe zmianowanie roślin. W zmianowaniu uproszczonym z dużym udziałem zbóż zagrożenie pleśnią śniegową jest duże.
- Pleśń śniegowa występuje w zbożach i największe straty wyrządza w kolejności w życie, jęczmieniu i pszenicy. Jest też bardzo groźna na użytkach zielonych, a najbardziej podatne są na nią życice. Choroba nasila się w sezonach z intensywnymi opadami śniegu na niezamarzniętą glebę, ale także z zimami bezśnieżnymi, lecz z intensywnymi opadami deszczu
Objawy widoczne dopiero wiosną
Pierwsze uszkodzenia roślin mogą być widoczne już jesienią. Rośliny wschodzą wtedy nierównomiernie, a siewki pokryte są białoróżową grzybnią. Objawy pleśni w całej okazałości widoczne są wiosną po stajaniu śniegu. Widać wtedy zamarłe rośliny pokryte brudnobiałym lub jasnoróżowym nalotem grzybni i zarodników konidialnych Fusarium nivale. Objawy te mogą występować placowo a widoczny nalot wkrótce znika, ale na wcześniej porażonych i martwych już liściach pojawiają się dobrze widoczne brązowe lub czarne punkty otoczni grzyba. Rośliny, które przeżyją wykazują słabsze tempo wzrostu i słabiej się krzewią. Silnie porażone źdźbła wytwarzają na ogół puste kłosy lub kłosy ze zredukowaną liczbą ziarniaków.
Nalot grzybni pleśni śniegowej szybko znika z plantacji przy wietrznej słonecznej pogodzie, ale straty są nieodwracalne. Rośliny podejmą oczywiście próbę ratowania potencjału plonotwórczego, ale pod warunkiem, że węzły krzewienia nie zostały zniszczone. Największe straty pleśń śniegowa wyrządza w zasiewach żyta, jęczmienia, a także pszenicy, w tych rejonach, gdzie okrywa śnieżna długo zalega na polach. W dużym stopniu ograniczy ją fakt zaprawienia materiału siewnego. Co robić, jeżeli po roztopach zauważymy objawy chorobowe? Straty możemy ograniczyć stosując jak najwcześniej pierwszą dawkę nawozów azotowych. W wyjątkowych przypadkach i jeżeli możliwy jest wjazd maszyn na plantację, dobre efekty może przynieść bronowanie.
Sprawca pleśni śniegowej powoduje głównie straty w postaci przerzedzenia roślin po zimie, ale to nie jedyna strata. Obecność zarodników grzyba podnosi ryzyko wystąpienia innych chorób fuzaryjnych w późniejszych fazach rozwoju zbóż. Najgroźniejsza to oczywiście fuzarioza kłosów.
Objawy pleśni śniegowej można pomylić z objawami pałecznicy zbóż
Podobne objawy do pleśni śniegowej, o czym niedawno pisaliśmy w TPR, powodują sprawcy zgnilizny zbóż ozimych i rzepaku ozimego, czyli grzyby pałecznicy (Typhula). Warto przypomnieć, że to stosunkowo nowe choroby, przez co wielu rolników nie ma doświadczenia w ich rozpoznawaniu. Przypominam to przy okazji pleśni śniegowej, bo w przypadku zbóż jej objawy można właśnie pomylić z objawami pałecznicy zbóż i traw powodującej zgniliznę ozimin. Na tę chorobę najbardziej podatny jest jęczmień ozimy i pszenżyto ozime, ale na szczęście są zaprawy nasienne ograniczające tych sprawców w zbożach.
Grzyb Typhula incarnata powodujący zgniliznę ozimin objawami na jęczmieniu przypomina właśnie pleśń śniegową. Rośliny porażone pałecznicą są szaro zabarwione, a pleśnią – zabarwione na białoróżowo. Po wyciągnięciu z ziemi, rośliny opanowane przez pałecznicę mają zniszczone węzły krzewienia i korzenie. U podstawy roślin, pod pochwami liściowymi, na liściach lub korzeniach można zaobserwować drobne, kuliste żółte, brązowe lub czarne sklerocja.
Występowanie pałecznicy zbóż i traw ogranicza właściwy płodozmian, a jeżeli sprawca zaatakuje, wskazana jest 3–4-letnia przerwa w uprawie zbóż na tym samym polu. Z działań agrotechnicznych ograniczających chorobę można wymienić staranną i bez uproszczeń uprawę roli, nieco opóźniony, płytki i rzadszy siew zbóż ozimych no i oczywiście prawidłowo zbilansowane nawożenie makro- i mikroelementami.
Marek Kalinowski
Zdjęcie: Marek Kalinowski
Marek Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a