- Kiedy będzie można użyć nawozy azotowe mineralne i nawozy naturalne?
- Co należy wziąć pod uwagę przed i w trakcie aplikacją gnojowicy na nasze pole?
- Jak można obliczyć ilość azotu działającego w nawozach naturalnych?
- Czym różni się gnojowica od obornika?
Te wyjątkowe sytuacje dotyczą np. zakładania upraw jesienią po późno zbieranych przedplonach (po buraku cukrowym, kukurydzy lub późnych warzywach) i przypadków, kiedy nie był możliwy zbiór plonów lub nawożenia z uwagi na niekorzystne warunki pogodowe, w szczególności nadmierne uwilgotnienie gleby.
Szereg konkretnych wymagań
Stosowanie tych nawozów będzie możliwe w przyszłym roku od 1 marca. Jeżeli chodzi o gnojowicę, to nie tylko graniczne terminy i maksymalne ilości azotu są ważne przy jej aplikacji. Zasad bezpiecznego stosowania, których trzeba przestrzegać, jest więcej i warto się z nimi zapoznać przed wiosennym terminem aplikacji. Ze względów środowiskowych gnojowica oceniana jako nawóz niebezpieczny dla wód i dlatego jesienią, jak i wiosną, poza dozwolonymi terminami jej stosowania trzeba brać pod uwagę warunki pogodowe. Główne przeciwwskazania stosowania gnojowicy, to nadmierne uwilgotnienie gleb, jak również okres suszy rolniczej. Nawozu nie można stosować, gdy gleba jest zamarznięta lub pokryta śniegiem (to zdarza się w dozwolonych terminach aplikacji zarówno jesienią, jak i wiosną).
Stosowanie nawozów naturalnych, w tym gnojowicy, powinno być przede wszystkim dostosowane do możliwości pobrania azotu przez rośliny, z uwzględnieniem warunków i terminów, w których ryzyko wymycia azotanów jest najmniejsze, tj. od początku sezonu wegetacyjnego do jego zakończenia.
Dawki gnojowicy powinny zatem oscylować w granicach do 15 m3/ha gnojowicy bydlęcej oraz do 10 m3/ha gnojowicy świńskiej. Ilości te należy wyznaczać i korygować w zależności od zawartości azotu w tym nawozie! Pamiętajmy, że najlepszą informacją o składzie nawozów naturalnych są ich chemiczne, aktualne analizy!
Ograniczenia stosowania
Gnojowicę należy aplikować wyłącznie przy użyciu sprawnych i szczelnych technicznie maszyn. Należy zwracać szczególną uwagę na niechronione obszary wód gruntowych, lejki krasowe, zbiorniki i cieki wód powierzchniowych oraz zlewnie wodne. Niedozwolone jest stosowanie gnojówki i gnojowicy na glebach bez okrywy roślinnej położonych na stokach o dużym nachyleniu – większym niż 10%, czyli charakteryzującym się zmianą wysokości terenu o ponad 1m na długości 10 m. Zabronione jest jej stosowanie na gruntach zalanych, nasyconych wodą, zamarzniętych lub przykrytych śniegiem. Gleby zalane to takie, na których widoczne są zastoiska wody. Za nasycone wodą można uważać gleby, które pomimo braku zastoisk nie wchłaniają wody, są maziste i plastyczne. Gleby zamarznięte są natomiast stwardniałe, stawiają opór naciskowi i nie wchłaniają wody z powodu zablokowania porów przez lód. Za pokryte śniegiem można uważać pola, których co najmniej 50% powierzchni pokrywa warstwa śniegu, spod której nie jest widoczna gleba.
W celu ograniczenia zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych składnikami odżywczymi pochodzącymi z nawozów, nie należy rozprzestrzeniać gnojowicy w miejscach o nadmiernej wilgoci, narażonych na powodzie, z pokrywą śnieżną czy też w bliskim otoczeniu zbiorników wodnych. Na obszarach położonych w bezpośredniej bliskości cieków naturalnych, zbiorników wodnych, kanałów i rowów oraz źródeł wody pitnej obowiązują szczególne zasady stosowania nawozów, uwzględniające dawki, rodzaj i postać nawozu, dobór sprzętu do nawożenia, a nawet przebieg pogody w czasie rozsiewu lub rozlewu nawozów. W pobliżu dzielnic mieszkalnych, głównie z uwagi na nieprzyjemne zapachy, należy bezwzględnie unikać rozprzestrzeniania nawozów w dni wolne od pracy, należy wziąć pod uwagę także kierunek wiatru.
| Równoważniki nawozowe azotu z różnych źródeł w zależności od terminu stosowania wg Programu działań |
| Źródło azotu | Termin stosowania |
| jesień | wiosna |
| Gnojowica/pomiot/odchody |
| Bydło | 0,50 | 0,60 |
| Świnie | 0,60 | 0,70 |
| Drób nieśny – pomiot podsuszany/nie | 0,45/0,65 | 0,50/0,75 |
| Zwierzęta futerkowe mięsożerne | 0,65 | 0,75 |
| Pozostałe przeżuwacze, zwierzęta futerkowe roślinożerne | 0,45 | 0,55 |
| Frakcja stała po separacji gnojowicy |
| Bydło | 0,20 | 0,25 |
| Świnie | 0,25 | 0,30 |
| Frakcja ciekła po separacji gnojowicy |
| Bydło | 0,70 | 0,80 |
| Świnie | 0,75 | 0,85 |
| Inne |
| Produkt pofermentacyjny (frakcja płynna) | 0,60 | 0,70 |
| Produkt pofermentacyjny (frakcja stała) | 0,30 | 0,40 |
Przeliczanie na azot działający
Nawozy naturalne powinny być stosowane przede wszystkim pod rośliny o długim okresie wegetacji, które najlepiej wykorzystują składniki pokarmowe zawarte w tych nawozach, w tym szczególnie azot.
Azot zawarty w gnojowicy, podobnie jak w innych nawozach naturalnych, bezpośrednio dostępny dla roślin, określany jest jako tzw. azot ,,działający”. Azot działający wykazuje takie samo działanie nawozowe jak azot z nawozów mineralnych. Dawki nawozów naturalnych trzeba ustalać według zawartości w nich azotu działającego. Obliczenie ilości azotu dostępnego (działającego) z nawozów naturalnych należy zrobić z uwzględnieniem równoważników nawozowych (tabela). W tym celu planowaną dawkę środka należy pomnożyć przez stężenie w nim azotu i przez wartość równoważnika nawozowego z tabeli.
Gnojowica różni się od obornika nie tylko właściwościami fizycznymi, ale także składem chemicznym i działaniem nawozowym. W przeciwieństwie do obornika jest nawozem płynnym, bardziej agresywnym, a tym samym szybciej oddziałującym na glebę. Ponadto jej wykorzystanie przez rośliny jest bardzo szybkie, co wynika z faktu, że większość substancji nawozowych znajduje się w formie mineralnej. Azot z gnojowicy jest znacznie lepiej wykorzystany przez rośliny niż z obornika, ale narażony jest na duże straty gazowe zarówno podczas przechowywania, jak również w czasie aplikacji.
Stosując gnojowicę należy też pamiętać, by nie łączyć zabiegu wapnowania ze stosowaniem nawozów naturalnych z uwagi na duże straty amoniaku. Wskazane jest, aby między wapnowaniem a zastosowaniem innych nawozów mineralnych lub naturalnych upłynęło co najmniej 6 tygodni. Nawozy naturalne należy wymieszać z glebą najszybciej, jak jest to możliwe (nie później niż następnego dnia po aplikacji), aby ograniczyć ewentualne straty azotu i zwiększyć efektywność wykorzystania składnika przez rośliny.
- Gnojowicy nie można stosować na uprawy w 50% pokrytych śniegiem
Dr hab. inż. Dorota Pikuła IUNG-PIB Puławy
Zdjęcie: Marek Kalinowski
