Foma przyśpiesza, choć odmiany rzepaku są coraz odporniejsze

r e k l a m a

Partnerzy portalu

zadaj pytanie redakcji

r e k l a m a

Groch na zielone i suche nasiona Groch jest najwcześniejszym wiosennym warzywem przeznaczonym do bezpośredniego spożycia i przetwórstwa. W Polsce na przestrzeni ostatnich lat powierzchnia jego uprawy znacznie wzrosła i obecnie wynosi 12,9 tys. hektarów. Do powiększenia areału przyczyniła się możliwość pełnego zmechanizowania jego uprawy i zbioru. Wśród warzyw strączkowych groch zajmuje drugie miejsce w uprawie po fasoli szparagowej. Prawie cały plon trafia do przetwórstwa z przeznaczeniem surowca na konserwy i mrożonki. Na świeży rynek do bezpośredniego spożycia na surowo lub po ugotowaniu przeznacza się znikomą ilość zielonego grochu. Największy udział w ogólnej produkcji przetworów mają mrożonki, na które jest zapotrzebowanie rynków zagranicznych. Eksport mrożonego grochu z Polski odznacza się dużą dynamiką wzrostu, jednak w różnych latach występują znaczne wahania np. w roku 1998 wysłano za granicę 8,1 tys. ton, a w roku 2000 tylko 3,2 tys. ton mrożonego grochu. Autor: Brygida Wierzbicka Rok wydania: 2007 Liczba stron: 60 Format: A5 Oprawa: miękka Wydawnictwo: Hortpress Sp. z o.o. ISBN 978-83-89211-53-8SPRAWDŹ OFERTĘ

r e k l a m a

Jak uprawiać rzepak odporny na kiłę kapusty?

Tagi

rzepak uprawa rolnictwo rolnik choroby odmiany rzepaku choroby rzepaku rolniczy roślina sucha zgnilizna kapustnych foma

Strona główna>Uprawa>Foma przyśpiesza, choć odmiany rzepaku są coraz odporniejsze

Foma przyśpiesza, choć odmiany rzepaku są coraz odporniejsze

24.07.2020autor: Marek Kalinowski

Phoma lingam (stąd określenie foma) jest stadium konidialnym sprawców suchej zgnilizny kapustnych tj. grzybów Leptosphaeria maculans i Leptosphaeria biglobosa. Sucha zgnilizna kapustnych jest najważniejszą chorobą rzepaku w Polsce i na świecie. Niestety, atakuje coraz wcześniej, ale pocieszeniem jest rosnąca ilość omian rzepaku z odpornością.

Na kiedy przypada szczyt zarodnikowania ?
Jakie są typy odporności rzepaku ?
Które odmiany rzepaku są odporne na suchą zgniliznę kapustnych ?

Wprowadzenie zasad integrowanej ochrony mobilizuje firmy hodowlane do zintensyfikowania prac zmierzających do hodowania odmian odpornych na różne czynniki, w tym chorobotwórcze. Uprawa odmian odpornych lub tolerancyjnych na patogeny jest jednym z podstawowych założeń integrowanej ochrony roślin, również rzepaku.

Coraz więcej odmian rzepaku odporną na fomę

Na rynku przybywa odmian rzepaku z genami odporności na fomę. To dobrze, bo choroba przyspiesza, a najważniejsze jest jej zatrzymanie na liściu. To przyspieszenie obserwują naukowcy. Z danych wynika bowiem, że np. w roku 1998 i 1999 kulminacyjna liczba zarodników suchej zgnilizny kapustnych występowała w Polsce w listopadzie. W latach 2000–2008 miało to miejsce w październiku, a w latach 2009–2014 we wrześniu (wyjątkiem był rok 2013, kiedy kulminacja zarodnikowania fomy miała miejsce w październiku).

r e k l a m a

Co to oznacza? Oznacza znacznie większe porażenie na wiosnę i znacznie większe straty. Sprawcy suchej zgnilizny kapustnych atakując rzepak wcześnie mają ułatwione zadanie. Młode rośliny rzepaku są delikatne a liście są mniejsze. Grzyb po infekcji ma do pokonania znacznie krótszą drogę z liści przez ogonki liściowe do łodyg. A ponieważ w ochronie rzepaku najważniejsze jest zatrzymanie suchej zgnilizny kapustnych na liściu, kluczowy i podstawowy jest jesienny zabieg fungicydowy albo wybór mieszańców odpornych. Najlepiej te możliwości połączyć z prawidłową agrotechniką.

Programy odpornościowe realizują wszyscy hodowcy rzepaku. W dzisiejszych czasach jeden gen odporności to jednak za mało. Np. odmiana Archimedes będąca na polskim rynku od kilku lat (zarejestrowana w 2016 r.) ma gen Rlm7 odporności na suchą zgniliznę kapustnych, ale jest też odporna na specyficzne rasy kiły kapusty oraz na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion. Od kilku lat pożądaną przez rolników jest także odporność na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV)

Programy odpornościowe realizują wszyscy hodowcy rzepaku. W dzisiejszych czasach jeden gen odporności to jednak za mało. Np. odmiana Archimedes będąca na polskim rynku od kilku lat (zarejestrowana w 2016 r.) ma gen Rlm7 odporności na suchą zgniliznę kapustnych, ale jest też odporna na specyficzne rasy kiły kapusty oraz na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion. Od kilku lat pożądaną przez rolników jest także odporność na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV)

Różne typy odporności

Każdy może znaleźć w internecie informacje o hodowli odpornościowej rzepaku i genach warunkujących odporność na suchą zgniliznę kapustnych. Znane są dwa typy tej odporności. Pierwszy typ odporności to tzw. rasowo-specyficzna, całkowita, monogeniczna (kontrolowana przez geny główne), zwana także pionową. Ta odporność jest efektywna przez całe życie rośliny, jest warunkowana przez pojedyncze geny.

Drugi typ odporności to poligeniczna, częściowa, zwana poziomą. Ta odporność warunkowana jest przez wiele genów rasowo niespecyficznych, efektywnych głównie w stadium dojrzałej rośliny. W celu ochrony rzepaku przed epidemią suchej zgnilizny kapustnych, hodowcy korzystają przeważnie z odporności poziomej, która w większości przypadków stanowi o dość trwałym typie odporności. Odporność pionowa wymaga ciągłego odnawiania poprzez wprowadzanie nowych genów do rzepaku (krzyżowanie z nowymi odpornymi genotypami) ze względu na zmiany populacji sprawcy choroby.

Sposób rozmnażania (płciowy i bezpłciowy), skłonność do mutacji i duży przepływ genów sprawiają, że grzyb L. maculans łatwo pokonuje odporność rzepaku przeciwko suchej zgniliźnie kapustnych. Sposobem na utrzymanie stabilnej odporności jest połączenie zmianowania z krótkim czasem uprawy różnych genotypów (różnych odmian). Dobra w praktyce okazuje się kombinacja odporności poziomej i pionowej, która najskuteczniej ogranicza porażenie rzepaku ozimego przez suchą zgniliznę kapustnych.

Odporność pozioma odmiany zwiększa trwałość działania genu odpowiedzialnego za odporność pionową. Dlatego w aktualnie prowadzonej hodowli rzepaku ozimego skuteczną metodą ochrony roślin jest łączenie odporności pionowej z poziomą, z wykorzystaniem głównych genów odporności Rlm7. Odmiany odporne z podwójną odpornością, dają gwarancję dużej zdrowotności roślin w okresie jesiennym i w znaczny sposób wpływają na zimotrwałość roślin, co w rezultacie przekłada się na uzyskany plon i dochód gospodarstwa.

Warto dodać, że w Polsce rejestrowane są tylko odmiany rzepaku wykazujące wysoką odporność na suchą zgniliznę kapustnych. We Francji, gdzie odporne odmiany wprowadzano do praktyki rolniczej znacznie wcześniej niż w Polsce, do rejestracji nowych odmian podchodzi się bardzo restrykcyjnie. Rejestrowane są tam tylko odporne odmiany, dzięki czemu zaniechano tam stosowania fungicydów przeciwko suchej zgniliźnie kapustnych. Niestety z Francji pochodzą też doniesienia o przełamywaniu odporności odmian z genem Rlm7.

Sucha zgnilizna kapustnych zatrzymana na liściu przez fungicydy lub przez reakcję obronną odpornych odmian pozwala uniknąć strat w plonie. Kiedy sprawcy choroby z liścia, przez ogonek liściowy, dotrą do łodygi – nie ma już ratunku. W skrajnych przypadkach straty w plonie mogą sięgać 50%. Łodygi mogą być porażane przez szereg innych chorób rzepaku. To odcina roślinom możliwość transportu asymilatów i redystrybucji składników pokarmowych z liści i łodyg do łuszczyn i nasion

Sucha zgnilizna kapustnych zatrzymana na liściu przez fungicydy lub przez reakcję obronną odpornych odmian pozwala uniknąć strat w plonie. Kiedy sprawcy choroby z liścia, przez ogonek liściowy, dotrą do łodygi – nie ma już ratunku. W skrajnych przypadkach straty w plonie mogą sięgać 50%. Łodygi mogą być porażane przez szereg innych chorób rzepaku. To odcina roślinom możliwość transportu asymilatów i redystrybucji składników pokarmowych z liści i łodyg do łuszczyn i nasion

Grzyb L maculans bardzo szkodliwy

Rolnik nie musi oczywiście znać wszystkich szczegółów hodowli odpornościowej, nazw genów itd., ale powinien mieć świadomość rosnącego zagrożenia chorobą. Już w wielu miejscach świata i w Europie bez wyboru odmian odpornych na suchą zgniliznę kapustnych nie da się prowadzić opłacalnej produkcji. Trzeba też wyjaśnić, że winowajcą jest ten groźniejszy i bardziej agresywny sprawca – grzyb Leptosphaeria maculans. W Polsce sucha zgnilizna kapustnych jest większym problemem od zachodniej strony Wisły, gdzie dominuje właśnie gatunek L. maculans. Na wschodzie i północnym wschodzie Polski są krótsze jesienie i później ruszające wiosny, co obniża presję tego patogenu, a poza tym występuje tu łagodniejszy atakujący powierzchniowo grzyb zgnilizny Phoma lingam z gatunku L. biglobosa.

Odmianami odpornymi warto się interesować, zwłaszcza na zachód od Wiły. W materiałach promocyjnych odmian rzepaku z odpornością na suchą zgniliznę kapustnych znajdziemy różne oznaczenia i rodzaje tej odporności. Najwięcej mieszańców jest z odpornością Rlm7 i kilka z nową odpornością APR37. Najnowszym unikatowym genem odporności jest RlmS.

To bardzo dobrze, bo odmiany z genem Rlm7 są niestety narażone na przełamanie odporności (stwierdza się to np. we Francji) . Odporność APR37 i RlmS rozwiązuje ten problem. Oczywiście geny odporności w odmianach sprzedawanych na krajowym rynku nie są ostateczną bronią hodowców. Prace ciągle trwają a na świecie poznano i opisano do tej pory wiele z nich, m.in. geny odporności na L. maculans od Rlm1 do Rlm10 oraz geny od LepR1 do LepR4. Kupując odmiany z odpornością warto dopytywać hodowców o szczegóły i wyniki badań porównawczych z mieszańcami bez odporności w warunkach silnej presji choroby. A jak reagują odmiany odporne na atak fomy? Odcinają zaatakowane tkanki liści nekrotycznym pierścieniem. Grzyb ma odciętą drogę do wiązek przewodzących i nie dostanie się przez ogonki liściowe do łodygi.

Obecnie ok. 25% odmian rzepaku zarejestrowanych w Polsce posiada specyficzny gen odporności na suchą zgniliznę kapustnych. W zdecydowanej większości jest to gen Rlm7(w kolejności alfabetycznej zawierają go m.in. odmiany: Absolut, Acapulco, Advocat, Alvaro KWS, Amazon, Ambasador, Anderson, Archimedes, Arkansas, Artemis, Attraction, Augusta, Aurelia, Claudio KWS, DK Exalte, DK Expiro, DK Exporter, DK Exotter, DK Expansion, DK Expression, DK Exstorm, DK Exssence, DK Extract, Dominator, Duke, Dynamic, ES Barroco, ES Cesario, ES Imperio, INV1188, Kicker, Luciano KWS, Riccardo KWS, Roberto KWS, Sergio KWS, Stefano KWS, SY Florida, SY Iowa.

Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski

autor Marek Kalinowski

Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”

<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>

przeczytaj inne artykuły tego autora

Masz pytania?

Zadaj pytanie redakcji

r e k l a m a

r e k l a m a

Przeczytaj także

Jak uprawiać rzepak odporny na kiłę kapusty?

Kiła kapusty to typowa choroba płodozmianowa, występująca szczególnie tam, gdzie intensywnie uprawia się rośliny kapustowate. Jej sprawcą jest Plasmodiophora brassicae, patogen odglebowy, którego zarodniki przetrwalnikowe mogą zalegać w podłożu do 8 lat, a ostatnie badania dowodzą, że nawet dłużej, nie tracąc przy tym zdolności do porażania. I to jest największy problem, bo w przypadku kiły nie jest tak, że dziś, jutro, powalczymy i jest w porządku, pole czyste, uprawy bezpieczne. Tym bardziej, że źródeł zakażenia pól zarodnikami kiły kapusty jest wiele i niestety nie na wszystkie mamy wpływ.

Jakimi sposobami walczyć ze zgnilizną twardzikową w rzepaku?

Przy powszechnej odporności najnowszych odmian rzepaku na suchą zgniliznę kapustnych, to zgnilizna twardzikowa wyrasta na główny problem.

Użytki zielone a odchwaszczanie. Kiedy i na jakich zasadach są one dopuszczalne?

Chwasty są jedną z głównych przyczyn degradacji i skrócenia okresu użytkowania porostu. Dlatego warto zapobiegać kompensacji chwastów stanowiących w zebranej paszy balast i w pierwszej kolejności robić to metodami agrotechnicznymi.

Najważniejsze tematy

r e k l a m a