– Ponieważ kilka państw członkowskich coraz bardziej cierpi z powodu susz, ponowne wykorzystanie wody z oczyszczalni ścieków komunalnych może stać się podstawowym narzędziem zapewniającym bezpieczne i przewidywalne źródło wody - uważa KE.

Oczyszczone ścieki komunalne dla rolnictwa. KE naciska na państwa UE

Komisja Europejska uważa, że oczyszczone ścieki komunalne mogłyby być w większym stopniu wykorzystywane w rolnictwie i naciska państwa na wdrożenie działań w tym kierunku i ma nadzieje, że dostosowanie się do zmieniającego się klimatu, zapewni bezpieczeństwo i zrównoważony rozwój rolnictwa.  Ponowne wykorzystanie wody może ograniczyć pobór wody z wód powierzchniowych i podziemnych oraz promować bardziej efektywne zarządzanie zasobami wodnymi poprzez wielokrotne wykorzystanie wody w miejskim cyklu wodnym - podaje KE.

Wskazówki, opracowane przez KE mają za zadanie wspomóc państwa członkowskie w zastosowaniu przepisów, które umożliwią bezpieczne, zwiększone i ponowne wykorzystanie oczyszczonych ścieków komunalnych do nawadniania w rolnictwie. Już za niecały rok, w czerwcu 2023 roku ma zacząć obowiązywać rozporządzenie, które określa:

• minimalne wymagania dotyczące jakości wody,
• zarządzanie ryzykiem i monitorowanie w celu zapewnienia bezpiecznego ponownego wykorzystania wody.

Recykling wody z oczyszczonych ścieków - alternatywą dla rolnictwa?

Komisarz ds. środowiska, rybołówstwa i oceanów Virginijus Sinkevicius przypomina, że Europa zmaga się z poważnymi niedoborami wody, wysokimi temperaturami i szeroko pojętą suszę, a woda nadal lekką ręka jest marnowana. Niestety, ale zasoby słodkiej wody są ograniczone i pod coraz większą presją.

– Ponieważ kilka państw członkowskich coraz bardziej cierpi z powodu susz, ponowne wykorzystanie wody z oczyszczalni ścieków komunalnych może stać się podstawowym narzędziem zapewniającym bezpieczne i przewidywalne źródło wody - uważa KE. 

Pierwsze kroki w tym kierunku zostały podjęte w 2020 roku, kiedy KE opublikowała sprawozdaniem z przeglądu europejskiej polityki w dziedzinie niedoboru wody i susz. Wyniki wskazują, że problem niedoboru wody dotknął co najmniej 11 proc. ludności Europy i 17 proc. jej terytorium. Tylko w okresie letnim ponad połowa ludności regionu Morza Śródziemnego jest dotknięta ograniczeniami wody. 

W ostatnich latach Komisja Europejska poparła szereg badań w celu oceny potencjału działań UE w tym obszarze, do 2025 roku ponowne wykorzystanie wody ze ścieków komunalnych, ma wzrosnąć z poziomu 1,1 mld m³ rocznie aż do 6,6 mld m³.

Grzech marnotrawstwa wody

Problemy z dostępnością wody to nie tylko wina tego co się dzieje z klimatem. Ogromne znaczenie ma także jej nadmierny pobór, który jest główną przyczyną stresu wodnego. Dlatego potencjalna rola ponownego wykorzystania oczyszczonych ścieków jako alternatywnego źródła zaopatrzenia w wodę wydaje się ogromna. Co więcej, jest ona znana i uwzględniona w strategiach międzynarodowych, europejskich i krajowych. Ponowne wykorzystanie wody – wzrost recyklingu i jej bezpiecznego stosowania mają przynieść znaczące korzyści środowiskowe, społeczne i ekonomiczne, m.in.:

• poprawić stan środowiska zarówno pod względem ilościowym,
• łagodzić presję poprzez zastąpienie poboru,
• zmniejszając presję odprowadzania ścieków z UWWTP do obszarów wrażliwych,
• wymagać niższych kosztów inwestycyjnych i energii, co również przyczynia się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w porównaniu do innych alternatywnych metod (np. odsalanie lub przesyłanie wody).

Zalety recyklingu oczyszczonych ścieków dla rolnictwa

Ponowne wykorzystanie oczyszczonych ścieków to źródło wody:

• całkowicie niezależnej od sezonowej suszy i zmienności pogody,
• zdolne do pokrycia szczytowego zapotrzebowania na wodę (np. nawadnianie w rolnictwie zmniejsza ryzyko nieurodzaju i utraty dochodów)
• odpowiednio uwzględnienie składniki odżywcze w oczyszczonych ściekach mogą ograniczyć stosowanie dodatkowych nawozów, co przyniesie oszczędności dla środowiska, rolników i oczyszczania ścieków.

Szacunki mówią, że 1% wzrost tempa wzrostu przemysłu wodnego w Europie może stworzyć do 20 000 nowych miejsc pracy.

Susza w Polsce się pogłębia

Powszechnie wiadomo, że Polska jest krajem ubogim w zasoby wodne. Według danych z Eurostatu, w 2017 roku przeciętne zasoby na 1 mieszkańca wynosiły 1,6 dam³ (dekametrów sześciennych), podczas gdy w Europie średnia wynosiła 5 dam3 na mieszkańca. Polskie zasoby przecitnie wynoszą 60,2 mld m3, a w okresie suszy ok. 40 mld m³.

Nawet położenie Polski w klimacie umiarkowanym nie jest jednoznaczne z równomiernym rozłożeniem zasobów wód na terenie naszego kraju. Aż 37,8 % obszarów leśnych i rolniczych jest zagrożonych suszą rolniczą. Niedobory wody są jednym z głównych czynników ograniczających prowadzenie i intensyfikację produkcji rolniczej. Obecnie w naszym kraju trwale zagrożonych suszą jest 37,8% gruntów ornych, a blisko 70% powierzchni użytków zielonych znajduje się na obszarach z deficytem wody. Wiosną pisaliśmy, że susza rolnicza w Polsce stała się oficjalna i dotyczy 14 z 16 województw, której skutki są dotkliwe, ponieważ plony są bardzo niskie.

W raporcie Najwyżej Izby Kontroli pt. PRZECIWDZIAŁANIE NIEDOBOROM WODY W ROLNICTWIE” z grudnia 2020 roku czytamy, że„ działania w zakresie gospodarki wodnej w rolnictwie, w tym dotyczące prac melioracyjnych oraz programu rozwoju małej retencji, zarówno w poprzednich latach, jak i w okresie objętym kontrolą, nie zapobiegły niedoborom wody w rolnictwie. Realizowane one były przez szereg podmiotów i nie były skoordynowane."

Wykorzystanie ścieków w polskim rolnictwie jest regulowane prawnie

Prawo wyróżnia 2 warianty stosowania i odzyskiwania komunalnych osadów ściekowych (koś):
1) do upraw – art. 96 ust. 1 pkt 1–3:

a) wszystkich płodów rolnych,
b) roślin przeznaczonych do produkcji kompostu,
c) roślin nieprzeznaczonych do spożycia i do produkcji pasz;

2) oraz do innych celów określonych w art. 96 ust. 1 pkt 4 i 5 to są:

a) rekultywacji terenów, w tym gruntów na cele rolne,
b) służących dostosowaniu gruntów do określonych potrzeb, jeżeli te potrzeby wynikają z: – planów gospodarki odpadami, – planów zagospodarowania przestrzennego, – decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

 Roczne i sezonowe dawki ścieków wykorzystywanych rolniczo, określone w pozwoleniach wodnoprawnych albo pozwoleniach zintegrowanych, nie mogą przekroczyć zapotrzebowania roślin na azot, potas i wodę oraz utrudniać przebiegu procesów samooczyszczania się gleby. Aby dowiedzieć się więcej - przeczytaj: Rolnicze wykorzystanie ścieków – na jakich zasadach?

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał
Fot. unsplash