Jesień była dobra dla rozwoju chorób

Ważne jest wszystko, a najlepszą odpowiedź o zagrożeniach, skali porażenia i potrzebie ochrony da nam obserwacja i ocena plantacji. Można oczywiście posiłkować się informacjami o zagrożeniach komunikowanymi przez firmy chemiczne czy Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu. Potencjalne zagrożenie zbóż chorobami jest duże. Wskazuje na to m.in. komunikat z 10 grudnia ub.r. dr. inż. Szymona Łącznego z Centrum Kompetencji BASF Pamiątkowo.

Obserwował on wówczas w tej lokalizacji złą sytuację zdrowotną roślin i wysoki stopień porażenia jęczmienia plamistością siatkową, pszenżyta – mączniakiem prawdziwym zbóż i traw, pszenicy – mączniakiem prawdziwym zbóż i traw oraz rdzą brunatną oraz żyta – rdzą brunatną. Celowo podaję przykład zagrożeń w tej lokalizacji, bo w marcu odwiedzimy te pola w celu oceny przezimowania zbóż ozimych i rzepaku ozimego.

• Próba zerwanych liści i lupa to podstawowe rekwizyty do szybkiej oceny objawów chorób

Każda odmiana ma cechy uwarunkowane genetycznie

W przypadku pszenic wysoko plonujących można znaleźć odmiany będące swoistymi zielnikami fitopatologicznymi. Taką odmianą jest np. Arkadia, która nie nastręcza trudności w agrotechnice i toleruje opóźnione terminy. Plonuje przeciętnie, ale łapie na blaszki liściowe wszystkich sprawców chorób pszenicy. To doskonała odmiana do dydaktyki i rozpoznawania chorób. Jak zatem trzeba podchodzić w technologii produkcji zbóż ozimych do zabiegów fungicydowych? Trzeba podchodzić w sposób indywidualny i nie oglądać się na sąsiada. To, że rusza on w pole z opryskiwaczem nie znaczy, że i my musimy wykonywać zabieg.

Zanim przejdziemy do szczegółów i tego kiedy wykonać zabieg T1 musimy zdać sobie sprawę z tego, przed jakimi chorobami chcemy w tym terminie ochronić zboża. W przypadku pszenicy ozimej zadaniem zabiegu fungicydowego T1 jest ograniczanie i wyniszczanie jesiennych źródeł infekcji chorób podstawy źdźbła, wczesnych infekcji mączniaka prawdziwego i septoriozy paskowanej liści.

Rolnicy w diagnostyce sprawców chorób korzystają z klasycznych metod

To ważne, bo zabiegów ochrony nie można wykonywać w ciemno. Zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin zabieg musi być uzasadniony zagrożeniem na poziomie ekonomicznej szkodliwości. Inna będzie ekonomiczna efektywność zabiegu T1 przeprowadzona samodzielnie, a inna, jeżeli fungicyd zastosujemy razem z regulatorem wzrostu, którego optymalny termin aplikacji zbiegnie się z ochroną T1.

Przed zabiegiem trzeba na chłodno ocenić zagrożenie na podstawie obserwacji jesiennych oraz oceny wczesną wiosną. Pamiętajmy też, że jeżeli widzimy już choroby na liściach, oznacza to, że do infekcji doszło znacznie wcześniej. Diagnostyka chorób i ocena progów szkodliwości jest w praktyce bardzo trudna, bo inkubacja – utajony rozwój chorób – ma różną długość. Np. w przypadku mączniaka i rdzy okres inkubacji jest krótki. Septoriozy natomiast mogą przechodzić inkubację przez cały miesiąc.

Decyzje o ochronie fungicydowej zbóż są bardzo trudne

Przy podejmowaniu decyzji o wykonaniu zabiegu istotne są progi ekonomicznej szkodliwości chorób, ale także intensywność uprawy, aktualne i prognozowane warunki pogodowe. Dlatego w praktyce rolniczej decyzje o ochronie fungicydowej zbóż są bardzo trudne. Ponadto w intensywnych technologiach uprawy, przy zakładanych i spodziewanych wysokich plonach ziarna, porażenie przez choroby nawet w niewielkim stopniu może stanowić podstawę do zastosowania fungicydu.

Przed pierwszym zabiegiem fungicydowym T1 w zbożach ozimych na dobry początek powinniśmy wyjść w pole i przyjrzeć się podstawie źdźbła. Obserwacje w stadium krzewienia do pierwszego kolanka pszenicy ozimej pozwalają określić zagrożenie chorobami podstawy źdźbła, mączniakiem prawdziwym i septoriozą paskowaną liści. Jak w praktyce rolniczej podchodzić do zabiegów T1 w pszenicy, pszenżycie, jęczmieniu i życie. Oczywiście najbardziej intensywnej ochrony wymaga pszenica, ale pozostałe gatunki też trzeba w sezonie chronić co najmniej jednym a najlepiej dwoma zabiegami fungicydowymi.

Choroby	Krzewienie	Strzelanie w źdźbło	Kłoszenie, kwitnienie	Dojrzałość mleczna
Pleśń śniegowa	2-16
Łamliwość podstawy źdźbła	2-34	2-38 (60)	4-38	4-38
Fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła	3-36	4-36	6-36	6-36
Mączniak prawdziwy	2-10 (85)	2-22	2-27	2-35
Brunatna plamistość liści	-	1-10	1-20	1-25
Septorioza liści	5-12	2-12	2-25	8-40
Rdza brunatna	-	1-7	1-20	1-25
Rdza żółta	-	1-6	7-30	8-40
Septorioza plew	-	1-6 (48)	5-15	5-35
Fuzarioza kłosa	-	-	-	2-16

• Nasilenie występowania chorób pszenicy ozimej w latach 2010 – 2019 (w %) na podstawie danych z Infopole Syngenta

Zabieg T1 w pszenicy ozimej

• łamliwość źdźbła zbóż i traw fazie od początku fazy strzelania w źdźbło do fazy pierwszego kolanka – 20–30% źdźbeł z objawami porażenia;

• mączniak prawdziwy zbóż i traw w fazie krzewienia – 50–70% roślin z pierwszymi objawami porażenia (pojedyncze, białe skupienia struktur grzyba);

• rdza brunatna pszenicy w fazie krzewienia – 10–15% liści z pierwszymi objawami porażenia;

• septorioza paskowana liści pszenicy w fazie krzewienia – 30–50% liści z pierwszymi objawami porażenia lub 1% liści z owocnikami;

• brunatna plamistość liści zbóż w fazie krzewienia – 10–15% porażonych roślin z pierwszymi objawami porażenia.

• Septorioza paskowana liści, której zarodniki znajdują się w powietrzu łatwiej atakuje gęste łany i niezwalczana może być przyczyną spadku plonu nawet o 60%. Optymalne warunki dla rozwoju septoriozy paskowanej liści to temperatura 4–18°C (maksymalna 22°C) i wilgotność 80%. Jeżeli w takich warunkach termicznych wystąpią ciągłe opady i wysoka wilgotność utrzyma się przez dwie doby, możemy być pewni, że łan został zainfekowany. Największą trudnością w konwencjonalnych metodach diagnostyki chorób jest często bardzo długi (tak właśnie jest w przypadku septoriozy paskowanej liści) okres inkubacji, czyli okres rozwoju utajonego. Sprawca choroby w temperaturze 15°C inkubuje przez 21 do 28 dni

W pszenżycie ozimym opłacalne są dwa zabiegi

Progi szkodliwości:

• łamliwość źdźbła zbóż i traw od początku fazy strzelania w źdźbło do fazy pierwszego kolanka – 20–30% źdźbeł z objawami porażenia;

• mączniak prawdziwy zbóż i traw w fazie krzewienia – 50–70% roślin z pierwszymi objawami porażenia (pojedyncze, białe skupienia struktur grzyba);

• rdza brunatna w fazie krzewienia – 10–15% liści z pierwszymi objawami porażenia w fazie strzelania w źdźbło lub 10% źdźbeł z pierwszymi objawami porażenia;

• rdza żółta zbóż i traw w fazie krzewienia – 30% roślin z pierwszymi objawami.

W życie ozimym zabieg T1 ma ograniczyć choroby podstawy źdźbła

• łamliwość źdźbła zbóż i traw od początku fazy strzelania w źdźbło do fazy pierwszego – 20–30% źdźbeł z objawami porażenia;

• mączniak prawdziwy zbóż i traw w fazie krzewienia – 50–70% roślin z pierwszymi objawami porażenia (pojedyncze, białe skupienia struktur grzyba);

• rdza brunatna w fazie krzewienia – 10–15% liści z pierwszymi objawami porażenia;

• rynchosporioza w fazie krzewienia – 15−20% powierzchni liści z objawami choroby;

• brunatna plamistość liści zbóż w fazie krzewienia – 10–15% porażonych roślin z pierwszymi objawami porażenia.

W jęczmieniu ozimym wystarczy jeden zabieg

• łamliwość źdźbła zbóż i traw od początku fazy strzelania w źdźbło do fazy pierwszego kolanka – 20–30% źdźbeł z pierwszymi objawami porażenia;

• mączniak prawdziwy zbóż i traw w fazie krzewienia – 25–35% roślin z pierwszymi objawami porażenia (pojedyncze, białe skupienia struktur grzyba);

• plamistość siatkowa w fazie krzewienia – 15–20% powierzchni liści z objawami choroby;

• rdza jęczmienia w fazie krzewienia – 10–15% liści z pierwszymi objawami porażenia;

• rynchosporioza w fazie krzewienia – 15–20% powierzchni liści z objawami choroby.

• Rozwojowi plamistości siatkowej jęczmienia sprzyja klimat umiarkowany, a jej nasileniu w łanach sprzyja monokultura i gęste siewy. Idealnymi warunkami do rozprzestrzeniania się choroby są: duża wilgotność względna powietrza (90–100%), temperatura w dzień 18–22°C i w nocy 12–16 °C, nasłonecznienie dzienne minimum 5 godzin. Opady deszczu i wiatry znacznie ułatwiają przenoszenie zarodników konidialnych na dalsze rośliny. Czas inkubacji w temperaturze 15°C – 5 dni. Choroba masowo występuje w latach chłodnych oraz wilgotnych i może w takich sprzyjających warunkach powodować spadki plonów dochodzące do 40%. W warunkach suchej i ciepłej pogody (około 25°C) następuje zatrzymanie zarodnikowania. Pierwsze objawy choroby mogą wystąpić już na młodych liściach siewek jęczmienia, najpierw w postaci drobnych brunatnych plam. Po wydłużeniu się plam pojawiają się podłużne, poprzeczne brunatne nekrozy układające się we wzór siatki (typ net)

Marek Kalinowski
Zdjęcia:  Marek Kalinowski