Z artykułu dowiesz się
Nawożąc gleby należy starać się zachować równowagę poszczególnych składników w glebie. Niewłaściwe stosowanie nawozów obniża żyzność gleby przez stymulowanie zakwaszenia, zachwianie równowagi jonowej między składnikami, zmniejszenie aktywności mikrobiologicznej i dodatkowo wprowadza szkodliwe substancje, metale ciężkie. Biorąc pod uwagę potencjalne negatywne oddziaływanie nawozów na środowisko oraz wysokie ceny nawozów mineralnych, podstawowym celem nawożenia nie powinno być uzyskanie maksymalnych plonów, lecz takich, przy których zapewniona jest opłacalność produkcji oraz wysoka jakość plonu z jednocześnie minimalnym obciążeniem środowiska naturalnego.
Brak odpowiedniej ilości przyswajalnego magnezu w glebie jest poważnym zagrożeniem dla plonowania roślin. Zgodnie z prawem minimum (Liebiega) wysokość plonów roślin uprawnych zależy od tego pierwiastka, który znajduje się w glebie w ilości minimalnej w stosunku do potrzeb rośliny. Pierwiastek ten ogranicza działanie innych składników pokarmowych i w efekcie powoduje obniżkę plonów. Jeśli w sezonie wegetacyjnym występują obfite opady wiosną, magnez może zostać wypłukany w głąb profilu glebowego, czego skutkiem może być niedobór tego składnika dla roślin. Dlatego też niedobory magnezu ujawniają się najczęściej w okresie dużych opadów, które wypłukują magnez do głębszych warstw gleby oraz na glebach lekkich, z małym kompleksem sorpcyjnym, na których wskutek wymywania tracone są znaczne ilości wapnia i magnezu. Gleby takie najczęściej charakteryzują się też kwaśnym odczynem i małą żyznością.
Jak wspomniano, symptomy niedoboru magnezu ujawniają się dopiero przy bardzo dużych brakach składnika w glebie. Niedobory najpierw pojawiają się na liściach starszych, a dopiero później występują na liściach młodych. Na roślinach jednoliściennych dotkniętych niedoborem magnezu zaobserwować można wówczas charakterystyczne marmurkowate plamy na liściach, zwłaszcza w obrębie unerwienia. Objawy te określane są jako tzw. pasiastość liści. U zbóż przy większym deficycie magnezu liście stają się bardziej chlorotyczne i prążkowane, bo brunatne nekrozy rozpoczynają się od wierzchołków liści. Natomiast u roślin dwuliściennych występują plamy na liściach, które przybierają barwę pomarańczową i z tego względu objawy są określane mianem tygrysowatości liści. W zaawansowanym stadium u buraka cukrowego następuje żółknięcie bądź chloroza pomiędzy nerwami, a w skrajnych przypadkach nekroza obejmująca już całą powierzchnię blaszki liściowej. U ziemniaków dotkniętych niedoborem magnezu pojawiają się czarne plamy na liściach, następnie następuje ograniczenie procesu zawiązywania bulw pod krzakiem. Objawy niedoboru magnezu u ziemniaków często można pomylić z zarazą czy alternariozą, gdyż są bardzo zbliżone. W przypadku rzepaku pojawiają się żółte lub czerwonopurpurowe przebarwienia starszych liści, przy czym łodygi pozostają nadal zielone. Spośród roślin uprawnych roślinami wskaźnikowymi, wykazującymi szybkie objawy już przy niewielkim wyczerpaniu magnezu z gleb są zboża.
Najlepszym miernikiem oceny zasobności gleby w przyswajalny magnez jest analiza chemiczna próbek gleby oraz sprawdzenie wyniku analizy próbek gleby pobranych z gospodarstwa z liczbami granicznymi w zależności od kategorii agronomicznej gleby. Należy pamiętać, że im cięższa gleba, tym wyższe są liczby graniczne dla tej samej klasy zawartości przyswajalnego magnezu. Ocenę zasobności gleb mineralnych w przyswajalny magnez w mg Mg na kg gleby przedstawia tabela.
Drugą metodą, często praktykowaną przez rolników, pozwalającą zdiagnozować czy mamy problem z brakiem magnezu w naszym gospodarstwie, to wizualna ocena objawów na roślinach. Jest to metoda nieinwazyjna, ale wymagająca od rolnika dużej wprawy w rozpoznawaniu objawów niedoborowych poszczególnych składników pokarmowych. Jeśli rośliny są jasnozielone i na 15–40% widoczna jest na dolnych liściach roślin wyraźna paciorkowatość, to oznacza słaby niedobór magnezu. W tej sytuacji są widoczne objawy niedoboru magnezu w postaci żółknięcia roślin i zamierania 40–75% roślin, to stan niedoboru magnezu ocenia się jako silny. Bardzo silny niedobór tego pierwiastka charakteryzuje się natomiast zamieraniem większości roślin na plantacji i silnym ich zżółknieniem. W dwóch ostatnich przypadkach zdiagnozowane tak duże niedobory wykluczają stosowanie magnezu dolistnie, gdyż dokarmianie dolistne nie będzie już efektywne.
Na glebach dających silne objawy niedoborowe magnezu należy po zbiorze roślin koniecznie wysiać nawozy z magnezem. Zazwyczaj większe ilości magnezu wprowadza się z wapnem nawozowym zawierającym magnez. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie jesienią na takich glebach dolomitu. Wiosną, jeśli zostało przeprowadzone z różnych przyczyn wapnowanie gleby, warto zastosować kizeryt (25% MgO i 20% S (50% SO3), skuteczny niezależnie od pH gleby, może być stosowany na wszystkich glebach.
W praktyce dosyć często otrzymujemy wyniki niskiej zasobności gleby w przyswajany magnez na glebach niewymagających wapnowania. W takiej sytuacji zaleca się zastosować magnez w formie siarczanu magnezu lub nawozów wieloskładnikowych z magnezem. Na glebach bardzo lekkich i lekkich zaleca się dawkę120–160 kg MgO na hektar. Na glebach cięższych 80–120 kg MgO na hektar na okres 2–3 lat, w zależności od uprawianych gatunków roślin oraz intensywności opadów. Należy pamiętać, że takie dawki nie poprawią niestety zasobności gleby w przyswajalny magnez. Natomiast na glebach z niską zasobnością w ten składnik pokarmowy i wymagających wapnowania, najlepiej zastosować dolomit. Systematyczne stosowanie nawozów wapniowo-magnezowych jest o tyle istotne, iż magnez bardzo łatwo ulega wymywaniu z gleby.
Dokarmianie dolistne roztworem siarczanu magnezu można zalecić natomiast na plantacjach, na których widoczne objawy występują na 15–40% roślin. Szybkie zastosowanie nawozów dolistnych (Magnez 140, YaraVita ziemniak, Foliq Mg magnezowy) poprawi w tym przypadku odżywienie roślin magnezem i zapobiegnie spadkowi plonu. Warto pamiętać, że dobrym i tanim źródłem magnezu uwalnianym sukcesywnie są nawozy naturalne. Z dawki 30 ton obornika w pierwszym roku rośliny mają do wykorzystania ok. 23 kg/ha magnezu, a z 30 m3 gnojowicy ok. 13 kg/ha tego składnika. Regularne stosowanie obornika zalecane jest szczególnie na glebach lekkich z niską zawartością przyswajanego magnezu. Badania naukowe potwierdzają poprawę nie tylko stanowiska np. pod ziemniaki, ale i korzyści w postaci większego plonu i lepszej jakości bulw.
Warto mieć na uwadze, że najpopularniejszym sposobem zapobiegania niedoborom magnezu jest dokarmianie roślin 5% roztworem siedmiowodnego siarczanu magnezu. Jednak zapotrzebowanie roślin na ten składnik jest na tyle duże, że aplikacją dolistną uratujemy sytuację jedynie na kilka dni czy tygodni. Dlatego w przypadku magnezu trzeba go dostarczyć w nawozach podstawowych. Znając glebowe niedobory, zawartość w nich magnezu możemy podnieść przy okazji regulowania odczynu pH przez stosowanie wapna dolomitowego. Oczywiście szybką zdecydowaną poprawę i duże ilości potrzebnego magnezu dostarczymy do gleby stosując łatwo rozpuszczalne siarczany magnezu doglebowo.
Dr hab. Dorota Pikuła
IUNG – PIB Puławy
Fot. Marek Kalinowski
Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 16/2022 na str. 44. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
Najważniejsze tematy
