Z artykułu dowiesz się
- Jakie warunki sprzyjają rozwojowi brunatnej plamistości liści zbóż?
- Co jest źródłem infekcji choroby?
- Kiedy zwalczać chemicznie brunatną plamistość liści zbóż?
r e k l a m a
Partnerzy portalu
Brunatna plamistość liści - rozwój, objawy i szkodliwość choroby
17.04.2020autor: Marek Kalinowski
W ograniczaniu brunatnej plamistości liści pomagają zabiegi przyspieszające mineralizację resztek pożniwnych po zbiorze porażanych gatunków zbóż. Ważny jest też dobór do uprawy odmian tolerancyjnych i odpornych.
Z informacji COBORU wynika, że z pszenic ozimych najwyższą odporność na brunatną plamistość liści na poziomie 8,2 w skali 9-stopniowej ma Florencja. W dalszej kolejności (ocena 8) jest Legenda, potem Ohio (7,9), Rockefeller, Ostroga i Bataja (7,8). Te oceny dokonywane są po każdym roku zbiorów i takie są dane z 2019 r.
Chłodny i wilgotny klimat sprzyja rozwojowi brunatnej plamistości liści zbóż
Dziś przypominamy biologię rozwoju i najważniejsze informacje o brunatnej plamistości liści zbóż. Jak można wyczytać z opisów brunatnej plamistości liści – zaczęła zagrażać w Polsce w uprawie pszenicy całkiem niedawno, bo w latach 80. ubiegłego wieku. Jej znaczenie i szkodliwość w pszenicy, ale także w pszenżycie i życie wzrasta. Przy korzystnych warunkach dla rozwoju brunatna plamistość liści pozostawiona bez zwalczania może przyczynić się do straty 50% plonu. Choroba ta jest najbardziej powszechna w rejonach z klimatem chłodnym i wilgotnym. Pojawia się głównie w okresie strzelania w źdźbło i liścia flagowego zbóż.
Potoczną i używaną na różnych spotkaniach nazwą brunatnej plamistości liści zbóż jest DTR. Niezależnie jednak czy ktoś powie DTR-ka czy brunatna plamistość liści oznacza to tę samą chorobę. Wielu rolników dziwi pewnie, że wyjaśniam taki wydawałoby się banał, ale proszę wierzyć, że jest wielu plantatorów, a nawet doradców, dla których to dwie inne choroby. Takie podwójne nazewnictwo wynika z uznanej polskiej nazwy, choroby, czyli brunatnej plamistości liści oraz ze skrótu od nazwy łacińskiej stadium konidialnego grzyba – Drechslera tritici-repentis, czyli DTR. Uzupełniając dodam, że stadium workowym jest Pyrenophora tritici-repentis.
r e k l a m a
- Aby doszło do zakażenia DTR-ką, potrzebne jest zwilżenie liści
Źródłem infekcji są zarodniki z resztek pożniwnych
Przejdźmy do szczegółów biologii patogenu. Otóż stadium workowe Pyrenophora tritici-repentis tworzy się na resztkach porażonych roślin, a Drechslera tritici-repentis za pomocą zarodników rozprzestrzenia się w okresie wegetacji. Źródłem infekcji dla nowych zasiewów są zatem zarodniki pochodzące z resztek pożniwnych, jak i z powietrza. Porażeniu zasiewów brunatną plamistością liści sprzyjają płodozmiany zbożowe, zwłaszcza przedplon po pszenicy no i oczywiście zbyt gęste siewy. Najszybciej choroba rozwija się przy temperaturze 10–18°C i wilgotności na poziomie około 80%.
Objawy brunatnej plamistości liści występują głównie na liściach roślin, przechodząc z czasem na pozostałe organy. W miejscu rozpoczęcia infekcji na dolnych liściach pojawia się mała owalna plama barwy żółtej lub brunatnej. Po dwóch dniach widać ciemne przebarwienie, które przekształca w ciągu 3–4 dniach w wyraźną ciemną plamę wielkości ok. 3 mm. Obecność oczka w centrum plamy, otoczonej rozmytą, chlorotyczną obwódką jest charakterystyczne dla brunatnej plamistości liści.
W ciągu 4–6 dni po infekcji dochodzi do tworzenia się przejaśnienia, które wygląda jak biały punkt (oczko) w centrum plamy. Forma i wielkość przejaśnienia zależna jest od wpływu środowiska i reakcji odmiany. W ciągu 6–8 dni po infekcji rozwój przejaśnienia prowadzi do zamierania. Na starszych liściach plamy łączą się ze sobą, a liście całkowicie żółkną i brunatnieją. W przypadku silnego porażenia liście zasychają.
Rozwojowi choroby sprzyjają liczne opady w okresie wegetacji i duża wilgotność powietrza. W sprzyjających warunkach następuje obfite zarodnikowanie. Objawy powodowane przez brunatną plamistość liści mogą być mylone z plamami wywołanymi przez sprawcę septoriozy plew. Objawy brunatnej plamistości występują głównie na liściach, ale mogą być widoczne także na innych częściach rośliny. Można ją obserwować także na kłosach w postaci 1–2 mm brązowych plam na środkowej części plew.
- W przypadku brunatnej plamistości liści plamy są niewielkie, średnicy 3 mm, ale wraz z rozwojem choroby powiększają się, mogą się łączyć, zlewać i utrudniać diagnostykę przy silnym porażeniu. Ważną cechą rozpoznawczą są małe jasne oczka w centrum owalnej brunatnej plamy otoczonej rozmytą chlorotyczną obwódką. Taki obraz choroby pojawia się mniej więcej w tydzień od pierwszych niespecyficznych oznak infekcji. Wątpliwości w diagnostyce może rozwiać obserwowanie plam na liściu w łanie (fot. górna) a następnie pod światło (fot. dolna)
Przed zastosowaniem środków chemicznych obserwuj oznaki infekcji
Do niechemicznych metod ograniczania brunatnej plamistości liści lub jak kto woli – DTR-ki, należy m.in. niszczenie resztek pożniwnych i stosowanie zabiegów przyspieszających mineralizację resztek pożniwnych. Należy unikać uprawy zbóż po gatunkach porażanych, czyli po życie, pszenżycie i pszenicy. Bardzo ważny jest zatem odpowiedni płodozmian, ale też optymalizacja nawożenia azotowego i szukanie do uprawy odmian o większej odporności.
Decyzja o chemicznej ochronie i ograniczaniu brunatnej plamistości liści musi być poprzedzona lustracją łanu i obserwacją oznak infekcji. Trzeba zatem określić stopień porażenia, a decyzję o zabiegu chemicznym podjąć po przekroczeniu orientacyjnych progów szkodliwości. Przypomnę w tym miejscu, że progi są orientacyjne i w praktyce rzadko zdarza się, aby na liściu były oznaki tylko jednej choroby. Jeżeli roślina jest porażona przez kilka chorób jednocześnie, to oczywiste jest, że próg szkodliwości (czyli porażenie, które może przynieść realne straty w plonie i straty ekonomiczne) będzie na niższym poziomie.
Wracając do brunatnej plamistości liści progiem szkodliwości w porażanych gatunkach, czyli w pszenicy, pszenżycie i życie jest: w fazie krzewienia – 10–15% porażonych roślin z pierwszymi objawami porażenia; w fazie strzelania w źdźbło – 5% liści z pierwszymi objawami porażenia, w fazie kłoszenia – 5% liści z pierwszymi objawami porażenia.
Marek KalinowskiZdjęcia: Marek Kalinowski
Marek Kalinowski
Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”
<p class="MsoNormal" style="margin: 0cm 0cm 0.0001pt; font-size: medium; font-family: Cambria;">Zastępca redaktora naczelnego „Tygodnika Poradnika Rolniczego” i szef działu „Agroporady”.</p>
Masz pytania?
Zadaj pytanie redakcjir e k l a m a
r e k l a m a
Najważniejsze tematy
r e k l a m a