Od 26 kwietnia 2023 r. weszła w życie ustawa z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2023 r., poz. 641), która wprowadziła zmianę w zakresie przyznawania zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu ojcu dziecka w art. 35a ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zmiana dotycząca ubezpieczonych rolników, domowników wynika z wdrożenia dyrektywy 2019/1158 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w zakresie zachęcania ojców do korzystania z urlopu rodzicielskiego i utrzymania nieprzenoszonego prawa każdego z rodziców do urlopu rodzicielskiego.

Przyznanie zasiłku – warunki

Wobec powyższego w art. 35a ww. ustawy o u.s.r. dodano ust. 3a, zgodnie z którym ubezpieczonemu – ojcu dziecka przysługuje zasiłek macierzyński przez 9 tygodni, jeżeli nie przysługuje mu prawo do zasiłku macierzyńskiego z powodu:

• skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na wniosek matki dziecka po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia za okres co najmniej 14 tygodni od dnia urodzenia dziecka,
• śmierci matki dziecka,
• porzucenia dziecka przez matkę dziecka.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego nabędzie ojciec dziecka, jeżeli złoży wniosek w KRUS o ww. zasiłek w terminie 3 miesięcy licząc od dnia zaprzestania pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę dziecka (art. 35b ust. 3a ustawy). Tak więc złożenie wniosku o zasiłek macierzyński przez ojca dziecka po upływie 3 miesięcy od zaprzestania pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę skutkować będzie wydaniem przez KRUS decyzji odmawiającej.

Jeżeli ojciec dziecka wystąpi z wnioskiem o zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia/przysposobienia jednocześnie więcej niż jednego dziecka, prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje również przez 9 tygodni.

Zasiłek macierzyński dla ojca przysługuje w wysokości 1000 zł miesięcznie. Kwota zasiłku przysługującego za niepełny miesiąc zostanie ustalona proporcjonalnie do liczby dni w tym miesiącu i zaokrąglona do 10 zł w górę.

Przepisy przejściowe

Ponadto przepisy stanowią, że ojciec dziecka ma prawo do zasiłku macierzyńskiego przez 9 tygodni, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. 26 kwietnia 2023 r.) matce dziecka przysługuje zasiłek macierzyński z ubezpieczenia emerytalno-rentowego.

Przykład 1.: Ubezpieczona rolniczka do 27 kwietnia 2023 r. (tj. przez 52 tygodnie) miała prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka. Ojciec dziecka 29 kwietnia 2023 r. wystąpił o zasiłek macierzyński w wymiarze 9 tygodni. Ponieważ w dacie wejścia w życie ustawy (tj. 26 kwietnia 2023 r.) matka dziecka miała prawo do zasiłku macierzyńskiego, ojcu dziecka KRUS przyzna prawo do zasiłku od 28 kwietnia 2023 r. na 9 tygodni.

Przykład 2.: Ubezpieczona rolniczka do 24 kwietnia 2023 r. (tj. przez 52 tygodnie) miała prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka. Ojciec dziecka wystąpił 26 kwietnia 2023 r. o zasiłek macierzyński w wymiarze 9 tygodni. KRUS odmówi mu prawa do zasiłku, ponieważ w dacie wejścia w życie ustawy matka dziecka nie miała już prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Pozostałe przepisy

W przypadku, gdy ojciec dziecka pobierze zasiłek macierzyński z powodu skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na wniosek matki dziecka albo porzucenia przez nią dziecka [o czym mowa w pkt a) i pkt c)], albo w związku z pobytem matki dziecka w szpitalu, przysługujące ojcu 9 tygodni zasiłku macierzyńskiego ulega skróceniu o te okresy.

Zasiłek macierzyński będzie przysługiwał ojcu dziecka również z tytułu:

• przysposobienia dziecka nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14. roku życia,
• przyjęcia dziecka na wychowanie i wystąpienie do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia w wieku do ukończenia 14. roku życia, gdy w okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego przez matkę lub w ciągu 9 tygodni od zakończenia pobierania zasiłku zostanie wydane postanowienie orzekające przysposobienie dziecka rodzinie, które uprawomocni się do końca okresu, o którym mowa w art. 35b ust. 3a.

Przykład: Ubezpieczona rolniczka do 29 kwietnia 2023 r. (tj. przez okres 52 tygodni) pobierała zasiłek macierzyński z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie i wystąpienia do sądu z wnioskiem o jego przysposobienie. Orzeczenie o przysposobieniu uprawomocniło się 15 lipca 2023 r. Ojciec dziecka w dniu 21 lipca 2023 r. wystąpił z wnioskiem o zasiłek macierzyński. KRUS przyzna ojcu prawo do zasiłku macierzyńskiego, ponieważ orzeczenie o przysposobieniu dziecka uprawomocniło się w okresie, w którym złożenie wniosku skutkuje przyznaniem ojcu prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Kiedy zasiłek nie przysługuje?

Ponadto zasiłek macierzyński nie przysługuje, jeżeli:

• co najmniej jeden z rodziców dziecka lub osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie, otrzymują zasiłek macierzyński lub uposażenie za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okresu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub okresu urlopu rodzicielskiego,
• dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej – w przypadku osoby, która jest matką lub ojcem dziecka, lub osoby, która przysposobiła dziecko,
• jeden z rodziców dziecka lub osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie, nie sprawują, lub zaprzestali sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem,
• osoba pobierająca zasiłek macierzyński została wyłączona z ubezpieczenia.

Formularz wniosku o zasiłek macierzyński dla ojca KRUS SR-24B/04/2023 dostępny jest w jednostkach terenowych KRUS lub na stronie internetowej www.bip.krus.gov.pl, zakładka formularze i wnioski.

Ewa Jaworska-Spicak
Fot: Shutterstock