Za czasów PRL powszechnie wywłaszczane były nieruchomości, argumentując to realizacją celów publicznych. Zabierano ziemię pod budownictwo tzw. uspołecznione, przedsiębiorstwa państwowe, drogi itp. Wypłacano za nie rekompensaty finansowe, ale znacznie poniżej wartości. Na niektórych nieruchomościach nie zrealizowano zamierzonych inwestycji publicznych lub zbudowano co innego. Podstawą wywłaszczenia była decyzja wywłaszczeniowa lub umowa, która w praktyce była przymusowa.

Możliwość ubiegania się o zwrot nieruchomości, która okazała się być zbędna na cel wywłaszczenia zakłada art. 137 ustawy z 21 sierpnia o gospodarce nieruchomościami, która precyzuje, że:

1.    Nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:

a) pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo
b) pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany.

2.    Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, cel wywłaszczenia został zrealizowany tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi podlega pozostała część.

Można starać się o zwrot nieruchomości jedynie wtedy, gdy jest ona własnością Skarbu Państwa lub samorządu. Jeżeli stała się ona własnością prywatną, prawo do zwrotu już nie przysługuje, podobnie jak przy użytkowaniu wieczystym. O zwrot mogą ubiegać się dawni właściciele, współwłaściciele lub ich spadkobiercy.

Przewidziano dwa terminy składania wniosków o zwrot. Jeżeli organ zawiadomił byłego właściciela lub jego spadkobierców o zamiarze użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu – mają oni 3 miesiące od daty otrzymania zawiadomienia na złożenie wniosku. Taki sam termin obowiązuje gdy organ dokonał zawiadomienia w trybie publicznego zawiadomienia. Jeśli zaś organ nie dokonał takiego zawiadomienia przysługuje 20 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna (podpisanie umowy o zbyciu nieruchomości) – na dochodzenie zwrotu nieruchomości. Tarcza antykryzysowa 2.0 bieg terminów administracyjnych. Pierwotnie termin miał minąć 14 maja br., doszło dalsze 45 dni. Tyle czasu właśnie mają byli właściciele na składanie wniosków o zwrot.

Wnioski o zwrot nieruchomości można składać do wydziałów geodezji właściwych miejscowo starostw, procedura nie przewiduje opłat. Do wniosku należy dołączyć decyzję wywłaszczeniową, ewentualnie postanowienie sądowe o nabyciu spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.

Więcej szczegółowych informacji na blogu mec. Jana Górskiego odszkodowanieodpanstwa.net