Zdaniem naszych Czytelników niewiele wiadomo o zmianach w zakresie przyznawania i wypłaty rent rolniczych. Zwłaszcza czy nadal, aby otrzymać rentę w pełnej wysokości, trzeba przekazać gospodarstwo rolne? Czy rolnikowi, który pobiera rentę rolniczą stałą, wypłacaną w części składkowej, bo nadal prowadzi gospodarstwo, gdy osiągnie wiek emerytalny, renta może być z urzędu zamieniona przez KRUS na emeryturę rolniczą? Czy wtedy już nie będzie musiał przekazywać gospodarstwa? Czy nowelizacja wprowadziła jakieś korzystne zmiany odnośnie do rent rolniczych?

Warunki przyznania renty rolniczej

Jeśli niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, wymagany jest jakikolwiek okres ubezpieczenia, który obejmuje dzień wypadku lub dzień zachorowania na chorobę zawodową.

Ważny nowy przepis o ubezpieczeniu rolniczym!

Ustawa z 28 kwietnia 2022 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (DzU z 2022 r., poz. 1155) wprowadziła w ustawie z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (DzU z 2022 r., poz. 933) dodatkowy przepis, w świetle którego prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy może uzyskać również osoba całkowicie niezdolna do pracy w gosp. rolnym, która podlegała ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 25 lat.

W przypadku takich osób nie jest wymagane, aby całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub w ciągu 18 miesięcy od ustania tego okresu (art. 21, ust. 1a). Nie jest wymagane też udowodnienie 5 lat podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu w ostatnim 10-leciu przed złożeniem wniosku o przyznanie renty (art. 21, ust. 9). Przy ustalaniu 25-letniego okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu zaliczeniu podlegają okresy, o których mowa wyżej, w tym również okresy zagraniczne.

Całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie

Za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników uważa ubezpieczonego, który z powodu naruszenia sprawności organizmu utracił zdolność do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym. Natomiast całkowitą niezdolność do pracy uznaje się za trwałą, jeżeli ubezpieczony nie rokuje odzyskania zdolności do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie. Całkowitą niezdolność do pracy uznaje się za okresową, jeżeli ubezpieczony rokuje odzyskanie zdolności do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie.

Kiedy nie jest wymagane zaprzestanie działalności rolniczej?

Należy wyraźnie podkreślić, że zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej nie jest już warunkiem koniecznym do podjęcia przez KRUS wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej. Natomiast w celu wypłaty renty rolniczej w pełnej wysokości nadal jest wymagany warunek zaprzestania działalności rolniczej. Zawieszenie dotyczy wypłaty części uzupełniającej renty, która ulega zawieszeniu w całości lub w części, jeżeli rencista nie zaprzestał działalności rolniczej.

Istotna definicja

1. Gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej – w przypadku renty stałej – co najmniej na 10 lat, a w przypadku renty okresowej – na okres wskazany w decyzji prezesa Kasy o przyznaniu tej renty, której zawarcie potwierdził wójt właściwy ze względu na położenie gospodarstwa osobie niebędącej: małżonkiem rencisty, osobą pozostającą z rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym.
   Tak więc rencista w świetle znowelizowanych przepisów ma możliwość otrzymania wypłaty renty w pełnej wysokości w przypadku wydzierżawienia gospodarstwa rolnego innej osobie fizycznej lub prawnej, ale także w przypadku wydzierżawienia gospodarstwa rolnego dziecku (własnemu, drugiego małżonka, przysposobionemu) lub małżonkowi dziecka (synowej, zięciowi), albo wnukowi – przy czym ww. osoby nie mogą pozostawać z rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym.
   Wymagane jest złożenie w KRUS oświadczenia odnośnie do faktu pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym. Wprowadzona zmiana ustawowa jest konsekwencją wyroku Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2012 r. II UK 82/11, który KRUS stosowała wcześniej w praktyce. Także skrócony okres dzierżawy, na jaki zostało przyznane prawo do renty okresowej, wskazany w decyzji prezesa Kasy jest korzystną zmianą dla rencistów. Nadmienia się, że umowa dzierżawy nie musi mieć formy aktu notarialnego, ale powinna mieć formę pisemną.
2. Gruntów trwale wyłączonych z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, w tym zalesionych gruntów rolnych.
3. Gruntów i działów specjalnych należących do małżonka, z którym rencista zawarł związek małżeński po ustaleniu prawa do renty rolniczej z ubezpieczenia.

Inne formy zaprzestania działalności

Chcąc spełnić warunek zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, a tym samym mieć wypłacaną rentę w pełnej wysokości, rencista powinien przenieść własność i posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę. Najczęściej spotykanymi formami przeniesienia własności i posiadania gospodarstwa są umowa darowizny, umowa dożywocia i umowa sprzedaży, zawarte aktem notarialnym. Jeżeli rencista nie może znaleźć nabywcy gospodarstwa, może ono zostać przejęte odpłatnie przez KOWR na Skarb Państwa.

Zamiana renty na emeryturę

Osobom pobierającym renty rolnicze, które osiągnęły wiek emerytalny, KRUS przyznaje z urzędu emeryturę rolniczą w wysokości nie niższej od dotychczas pobieranej renty, jeżeli osoba ta spełnia warunek wymaganego okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez co najmniej 25 lat (w przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. musi to być co najmniej 25 lat podlegania wyłącznie ubezpieczeniu rolniczemu) – art. 22, ust. 3 ustawy o u.s.r.

Należy pamiętać, że w przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. wysokość przyznanej emerytury może być niższa od dotychczas pobieranej renty z powodu wyłączenia okresów podlegania innemu ubezpieczeniu.

Tak więc osobom uprawnionym do renty rolniczej wypłacanej w niepełnej wysokości z uwagi na niezaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej, które wchodzą w wiek emerytalny i na mocy art. 22, ust. 3 ustawy uzyskują prawo do emerytury, KRUS podejmie wypłatę tego świadczenia jako korzystniejszego od niepełnej renty.

O czym rolnik-rencista powinien pamiętać?

Jeżeli rencista uprawniony do okresowej renty rolniczej chce uzyskać prawo do tego świadczenia na kolejny okres, powinien przed upływem okresu, na który renta została mu przyznana złożyć wniosek o rentę wraz z aktualnym zaświadczeniem o stanie zdrowia, wystawionym przez lekarza leczącego na druku KRUS N-14.

Jeżeli osoba utraciła prawo do renty rolniczej z powodu nieuznania jej za całkowicie niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym, a w ciągu 18 miesięcy od dnia ustania tego prawa stanie się ona ponownie całkowicie niezdolna do pracy w gospodarstwie, wówczas prawo do renty zostanie przez KRUS przywrócone.

Część uzupełniającą renty rolniczej wypłaca się w całości (w 100%), jeżeli rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem, który podlega ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy (obowiązkowo).

Osoba pobierająca rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy jako okresową może zgłosić wniosek o objęcie (dobrowolnym) ubezpieczeniem emerytalno-rentowym w okresie pobierania tej renty. Okres ten będzie zaliczony w przyszłości przy ustalaniu prawa do emerytury rolniczej.

Ewa Jaworska-Spicak, specjalistka KRUS

oprac. kb, fot. Sierszeńska