Bioróżnorodność to nie tylko rozmaitość gatunków roślin i zwierząt, ale również bogactwo wielogatunkowych układów przyrodniczych, czyli krajobrazów i ekosystemów. Zachowanie bioróżnorodności, a tym samym utrzymanie ekologicznych funkcji i procesów jest kluczowe dla rolnictwa. Zapewnia bowiem utrzymanie struktury i żyzności gleby, zapylanie upraw, obieg składników pokarmowych, kontrolę przepływu i dystrybucji wody ale także naturalne mechanizmy kontroli szkodników.

Owady pożyteczne, w tym również zapylacze wspierają pracę na roli poprzez m.in. zwalczanie szkodników oraz zapylanie roślin. Dzięki aktywności owadów zapylających rolnicy otrzymują wyższe plony owoców, warzyw oraz roślin oleistych i białkowych. 264 gatunki roślin uprawianych na świecie jest całkowicie lub częściowo uzależnionych od zapylania, a około 1/10 masy żywności na świecie pochodzi z roślin zapylanych przez owady. Dobrostan zapylaczy jest wspólnym celem nas wszystkich. Dlatego warto pamiętać o kilku dobrych praktykach, by mądrze i odpowiedzialnie dbać o owady zapylające. 

Środki ochrony roślin nie stanowią niebezpieczeństwa, jeśli stosujemy je prawidłowo. Każdy dopuszczony do obrotu i stosowania środek ochrony roślin zawiera etykietę wraz z zaleceniami producenta dotyczącymi prawidłowego i bezpiecznego stosowania. Zalecenia te są wynikiem wielu lat badań i testów, a przede wszystkim stanowią wymóg obowiązujący prawem. Z tego względu niezwykle istotne jest kupowanie oryginalnych środków ochrony roślin z legalnego źródła. Tylko wtedy możemy mieć pewność co do określonego działania preparatu i polegać na informacjach zawartych w etykiecie-instrukcji.

Przed rozpoczęciem oprysku najważniejszą zasadą jest dokładne przeczytanie całej instrukcji stosowania środka ochrony roślin i bezwzględne stosowanie się do jej zapisów. Znajdują się w niej informacje dotyczące np. minimalnej odległości od pasiek i okresu prewencji, który obejmuje też pszczoły. Jeśli okres prewencji wynosi 24 godziny, a oprysk miałby zostać wykonany na kwitnącej plantacji, to w praktyce oznacza, że nie można zastosować takiego środka na takich roślinach. Mówiąc o ochronie roślin warto wspomnieć także o mieszaniu środków owadobójczych z innymi preparatami. Takie mieszanie jest możliwe tylko jeśli producent wyraźnie to zaleca. W innym przypadku może to bowiem podnieść szkodliwość sporządzonej mieszaniny dla pszczół. 

Zapylanie roślin przez owady ma podstawowe znaczenie dla produkcji wielu gatunków roślin uprawnych. W Polsce jest to około 60 najważniejszych gatunków roślin uprawnych – są wśród nich zarówno rośliny w pewnym stopniu samopylne, jak rzepak, gorczyca, mak czy groch siewny, ale także te wyłącznie uzależnione od owadów jak gryka, słonecznik czy drzewa owocowe. Liczne badania wskazują, że nawet w przypadku roślin samopylnych, zapylenie przez owady poprawia wielkość i jakości plonu. Dobrym przykładem są tu kapusta i rzepak, u których bez udziału pszczół liczba nasion w łuszczynach jest 20-40% mniejsza, natomiast liczba zawiązanych łuszczyn jest taka sama jak przy udziale pszczół.

Aby uprawę odwiedzały różne gatunki pożytecznych owadów trzeba zapewnić im bazę pożytkową dostępną przez cały sezon – tworząc pasy kwietne roślin nektaro- i pyłkodajnych, które są bazą pokarmową dla dzikich zapylaczy. Warto zaplanować pasy tak, by tworzyły sieć naturalnych i półnaturalnych obszarów wokół gruntów rolnych. Należy także pamiętać, by wysiewać połączenie mieszanek roślin jednorocznych, zimotrwałych oraz wieloletnich kwitnących w różnych terminach – w ten sposób owady mają zapewniony pożytek i schronienie przez cały rok. 

Współpraca rolnika i pszczelarza jest niezbędna do tworzenia zrównoważonego rolnictwa. Około 74% pszczelarzy deklaruje współpracę z rolnikami, a 65% z nich ocenia tę współpracę bardzo dobrze. Najczęściej polega ona na umieszczaniu uli przy plantacjach oraz informowaniu pszczelarzy o terminach przeprowadzanych oprysków. Bliska partnerska współpraca pszczelarzy z rolnikami ogranicza czynniki ryzyka zagrażające pszczołom.      

Dobre praktyki obejmujące wszystkie etapy stosowania środków ochrony roślin – od transportu, przez wykonanie zabiegu ochrony roślin do utylizacji resztek i gospodarowania opakowaniami po zużytych preparatach zebrane są na stronie internetowej www.bezpiecznie.org. Zebrano tam także najważniejsze informacje dotyczące znaczenia różnorodności biologicznej oraz dobre praktyki współpracy rolników i pszczelarzy. Owady zapylające odgrywają niezwykła rolę w produkcji żywności. Chroniąc bioróżnorodność dbamy o większe plony i środowisko naturalne. Warto pamiętać, że są one sojusznikami człowieka i jednymi z największych przyjaciół naszych upraw. 

Owady zapylające, aby mogły wykonywać swoją pracę, potrzebują pokarmu w odpowiedniej ilości, przez cały rok. Dlatego PSOR zachęca zarówno mieszkańców wsi jak i miast do wysiewania roślin miododajnych w ramach akcji #PomagamyPszczołomBezLipy, która jest prowadzona m.in. na dedykowanym wydarzeniu na Facebooku. 

Jednym z działań zrealizowanych z myślą o szkołach podstawowych jest opracowanie zestawów materiałów dydaktycznych do przeprowadzenia lekcji o zapylaczach. Materiały przygotowane zostały przez ekspertów dla dwóch grup wiekowych: klasy I-III oraz IV-VI.  W ramach przeprowadzonych zajęć uczniowie poszerzą swoją wiedzę o życiu i znaczeniu owadów zapylających dla ludzi i środowiska. Nauczyciele i rodzice zainteresowani przeprowadzeniem lekcji mogą bezpłatnie pobrać komplet materiałów dydaktycznych ze strony www.psor.pl  i przeprowadzić lekcję.

PSOR, fot. pixabay.com