Tężyczka pastwiskowa czyli hipomagnezemia

Tak więc warto przypomnieć sobie, że pastwiskowanie (szczególnie wczesną wiosną) obok niewątpliwych zalet niesie za sobą również kilka zagrożeń, a jednym z nich jest właśnie tężyczka pastwiskowa, wynikająca z niedoboru magnezu we krwi (hipomagnezemia).

Tężyczka pojawia się zwykle po 2–4 tygodniach od rozpoczęcia wypasu wiosennego i dotyczy głównie krów we wczesnej laktacji, w tym szczególnie krów starszych, gorzej wchłaniających magnez. Dlatego mieszanki mineralne z przeznaczeniem na okres letni, a więc zalecane bezpośrednio przed wypasem i podczas wypasu, muszą posiadać zwiększony poziom tego składnika, którego powinno być niemal dziesięciokrotnie więcej niż w mieszance standardowej.

Mało magnezu, dużo potasu

Wiosną trawy rosną bardzo szybko, co sprawia, że zawierają mało składników mineralnych. Nakładające się na to obfite nawożenie azotem i duża zawartość wapnia w glebie mogą doprowadzić do wystąpienia niedoboru magnezu w roślinach. Tak więc obniżona podaż magnezu jest konsekwencją mniejszego spożywania paszy przez krowę w początkowym okresie żywienia pastwiskowego, a tym samym mniejszego spożycia magnezu, zachwiania jego wchłaniania, a także dużej koncentracji potasu w zielonce, przekraczającej optymalną zawartość 1,7% w suchej masie. Niebezpieczne jest również skarmianie młodej zielonki z przewagą traw nad roślinami motylkowatymi. Zawiera ona bowiem mało magnezu oraz dużo potasu, którego spora ilość w dawce pokarmowej utrudnia wchłanianie magnezu z przewodu pokarmowego. Ponadto, pobieranie przez krowy młodej zielonki z traw zawierającej mało sodu powoduje zwiększenie koncentracji potasu w ślinie, co jeszcze bardziej potęguje nadmiar tego pierwiastka i jego antagonizm z magnezem. Dlatego w żywieniu pastwiskowym należy stosować lizawki solne. Czynnikiem sprzyjającym powstawaniu tężyczki jest też nadmierna ilość azotu w młodej zielonce.

2 postacie tężyczki pastwiskowej

Tężyczka może przebiegać w dwóch postaciach: ostrej i chronicznej. Przy postaci chronicznej obserwujemy objawy takie, jak: obniżenie apetytu i spadek mleczności, otępienie, a nawet depresja, sztywny i niepewny chód. Pojawiają się symptomy porażenia mięśni, kłopoty z podnoszeniem się i chwiejny chód, lękliwość, drżenie mięśni, biegunka i częste oddawanie moczu, ataki podniecenia, po których następuje senność, a nawet śpiączka. Napad tężyczkowy może trwać kilka minut, a nawet kilka godzin, a poziom magnezu w surowicy krwi obniża się wówczas do 0,3 mmol/l.

• Dobre efekty w zapobieganiu tężyczce pastwiskowej uzyskuje się przez dodanie do paszy 50 g tlenku magnezu lub 100 g węglanu magnezu w okresie 10 dni przed wypędzeniem krów na pastwisko oraz przez 3 tygodnie trwania wypasu

Z kolei ostra postać tężyczki pastwiskowej występuje w przypadku stężenia magnezu we krwi poniżej 0,2 mmol/l, a nawet 0,1 mmol/l. Tutaj objawy schorzenia są bardzo wyraźne i jest to zwykle wzrost temperatury ciała do 40⁰C, skurcz mięśni krtani i tchawicy powodujący trudności w oddychaniu, co może prowadzić do rozedmy płuc i uduszenia. Zejście śmiertelne zwierzęcia może nastąpić po upływie 30 - 60 minut od wystąpienia pierwszych objawów klinicznych.

Jak leczyć tężyczkę pastwiskową?

Krowy, u których rozpoznano tężyczkę magnezową we wczesnym stadium choroby, należy traktować łagodnie, aby ograniczyć stres i wysiłek. Dodatkowe czynniki stresowe mogą doprowadzić do nagłego zejścia śmiertelnego. Zwierzęta należy usunąć z pastwiska, a dietę uzupełnić sianem i paszami treściwymi z podwyższoną zawartością magnezu. Dobre jest również podawanie lizawek solnych wzbogaconych w ten pierwiastek.

Aby do minimum ograniczyć ryzyko wystąpienia tężyczki pastwiskowej, należy zastosować się do najważniejszych zasad profilaktyki, którymi są:

• stopniowe przyzwyczajanie krów do młodej zielonki,
• stosowanie odpowiednich dodatków mineralnych,
• zapewnienie krowom dostępu do suchych pasz objętościowych,
• właściwe zbilansowanie dawki pokarmowej,
• unikanie wypasania krów w czasie przymrozków,
• stosowanie nawożenia magnezowego na użytkach zielonych,
• unikanie nadmiernego nawożenia łąk i pastwisk azotem oraz potasem.

Beata Dąbrowska
Zdjęcie: Beata Dąbrowska

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 18/2022 na str. 39. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR:  Zamów prenumeratę.