Czym jest stres cieplny u krów?

Stres cieplny to nic innego jak przegrzanie organizmu krowy spowodowane wysoką temperaturą w połączeniu z dużą wilgotnością otoczenia. Może spowodować zmniejszenie wydajności mlecznej krów nawet o 30–35%. Przyczyną tego jest zarówno ujemny wpływ ciepłego otoczenia na przemiany zachodzące w organizmie krowy, jak i zmniejszone pobieranie paszy.

Wysokowydajne krowy są bardziej narażone na negatywne skutki wysokich temperatur

Wysokowydajne krowy bardziej odczuwają skutki upałów, ponieważ same wytwarzają więcej ciepła podczas trawienia dodatkowych dawek paszy potrzebnych do wyprodukowania większych ilości mleka. Jednak stres cieplny najwięcej szkód może wyrządzić w okresie okołowycieleniowym, może znacznie podwyższyć ryzyko wystąpienia powikłań poporodowych, jak zatrzymanie łożyska czy też zapalenie macicy. Jedno jest pewne – krowy, która na krótko po wycieleniu lub przed, przejdzie stres cieplny, nie będzie łatwo ponownie zacielić. W przypadku krów w wysokiej ciąży upał może doprowadzić do zmniejszenia wagi urodzeniowej cielęcia oraz pogorszenia jakości siary.

Skuteczność inseminacji podczas upałów jest bardzo niska

Jak dowodzą badania, inseminacja bydła w warunkach stresu cieplnego jest skuteczna jedynie w 10%, a krowy dotknięte upałem we wczesnym okresie laktacji mają obniżoną płodność po upływie dwóch do trzech miesięcy ze względu na upośledzenie rozwoju pęcherzyka. Dlatego coraz większe grono hodowców decyduje się na przerwę w zabiegach inseminacji właśnie podczas wysokich temperatur. Ma to sens, gdyż u krów dotkniętych stresem cieplnym obniżeniu ulega poziom progesteronu i estradiolu we krwi, w efekcie czas trwania rui skraca się nawet poniżej 8 godzin. Stres cieplny w znaczący sposób zmniejsza przepływ krwi w macicy, skraca okres rui, pogarsza jakość komórek jajowych oraz zaburza prawidłowy rozwój zarodków.

Jak podaje prof. Jędrzej M. Jaśkowski, u krów narażonych na działanie wysokiej temperatury otoczenia obserwowano znaczące obniżenie wskaźnika zacieleń, zmniejszenie liczby inseminacji w przeliczeniu na krowę wynikające ze słabszej manifestacji rui, podwyższoną częstotliwość wczesnej śmiertelności zarodkowej oraz przedłużenie przestoju poporodowego i okresu międzywycieleniowego. Thather i Collier donoszą, że odsetek niedostrzeżonych rui u krów mlecznych na Florydzie jest znacznie wyższy latem niż zimą.

Jak zredukować stres cieplny u krów?

Aby zapobiegać stresowi cieplnemu, można stosować wentylatory także w połączeniu ze zraszaniem. Warto zainstalować zraszacze w obszarze przed halą udojową oraz wzdłuż ciągu paszowego. Stosując zraszanie, warto wybierać końcówki formujące duże krople, ponieważ tworząc mgłę wodną podnosimy wilgotność powietrza. Dobre efekty osiągniemy przy zużyciu około 100 litrów wody na krowę dziennie. Należy też stosować wentylatory, aby zapewnić jednocześnie jak najszybsze parowanie wody.

Oczywistą oczywistością jest zapewnianie bydłu jak najlepszego dostępu do wody i to nie tylko w czasie upałów, ale pamiętajmy, że latem warto podawać pasze wtedy, gdy jest najchłodniej, a więc rano i wieczorem. Zatem dobrze byłoby podzielić TMR na dwie dawki. Niektórzy zalecają zmniejszenie w dawce na czas upałów pasz włóknistych, co wpłynie na ograniczenie wydzielania ciepła związanego z trawieniem, jednak wtedy mogą pojawić się problemy z kwasicą.

Jednym z nowatorskich pomysłów na eliminację stresu cieplnego u krów jest krzyżowanie ras bydła niewrażliwego na wysoką temperaturę z rasami krów wrażliwych jak np. hf. Zdaniem badaczy, można będzie już w niedalekiej przyszłości modyfikować tak rasy bydła, aby uzyskać krzyżówki odporne na stres cieplny. Pomocna z pewnością będzie identyfikacja genów zwierząt odpowiedzialnych za wrażliwość lub odporność na stres cieplny. Dowodem jest gen slick wykryty niedawno u rasy sanepol zwiększający zdolności termoregulacyjne oraz warunkujące długość włosów u tej rasy bydła.

Andrzej Rutkowski
Zdjęcia: Andrzej Rutkowski