- Co należy wziąć pod uwagę przy stosowaniu dodatków enzymatycznych, by były skuteczne?
- Co ma na celu stosowanie dodatku enzymów w paszach?
- Kiedy stosowanie preparatów enzymatycznych jest efektywne u prosiąt?
- Przy jakim rozdrobnieniu ziarna zbóż uzyskuje się najwyższą strawność paszy?
Enzymy paszowe należą do grupy dodatków wspomagających procesy trawienia i rozkładu związków organicznych. Są białkami, które katalizując reakcje biochemiczne dostarczają energię oraz odpowiednie związki do budowy i funkcjonowania organizmu. Są one wytwarzane przy udziale takich mikroorganizmów jak grzyby, bakterie oraz drożdże. Przy stosowaniu dodatków enzymatycznych należy wziąć pod uwagę zarówno wiek zwierząt, jak i skład surowcowy mieszanki paszowej. Preparat enzymatyczny musi być właściwie dobrany, aby był skuteczny. Efektywność enzymów zależy zarówno od temperatury, pH, jak i wilgotności. Najlepsze rezultaty ich działania daje system żywienia świń paszą na mokro albo przynajmniej zwilżoną na kilka godzin przed podaniem.
Stopień rozwoju układu pokarmowego, a tym samym zdolność trawienia i wchłaniania składników pokarmowych przez świnie wpływa na możliwość wykorzystania określonych komponentów paszowych w żywieniu poszczególnych grup zwierząt. Enzymy paszowe są przydatne szczególnie w żywieniu młodych zwierząt, u których system trawienny nie jest jeszcze w pełni rozwinięty. Ich korzystne działanie obserwuje się także w sytuacji, gdy komponenty użyte do przygotowania mieszanek charakteryzują się niską strawnością.
Odczuwalne efekty
Wartość pokarmowa pasz zależna jest od zawartości podstawowych składników pokarmowych oraz stopnia, w jakim są one strawne w przewodzie pokarmowym zwierząt. Strawność poszczególnych składników pokarmowych znajdujących się w paszach jest znacznie zróżnicowana. Stopień wykorzystania białka, tłuszczu, węglowodanów, włókna oraz składników mineralnych i witamin zależny jest od składu mieszanki czy sposobu obróbki paszy. Strawność składników paszy można poprawić między innymi dzięki stosowaniu enzymów.
Enzymy paszowe dodawane do pasz powodują rozkład polisacharydów pochodzenia nieskrobiowego (NSP) do prostszych związków. Polisacharydy nieskrobiowe należą do czynników antyżywieniowych z powodu negatywnego wpływu na procesy trawienia i wchłaniania skrobi, białek oraz tłuszczów w jelicie zwierząt monogastrycznych. Zastosowane w mieszankach paszowych dla świń enzymy poprawiają strawność składników i zapewniają lepsze wykorzystanie paszy, pozwalają na zwiększenie udziału włókna w paszy, ograniczają fermentację w jelitach i obniżają lepkość w układzie pokarmowym, redukują ilość wydalanych składników w kale, ograniczają ryzyko problemów kolibakteriozy po odsadzeniu prosiąt przez rozkład β-glukanów i fityninanów, a także wpływają korzystnie na równowagę mikrobiologiczną w układzie pokarmowym.
Szczególnie zalecane dla prosiąt
Dla prosiąt, u których układ wydzielania enzymów trawiennych nie jest jeszcze w pełni wykształcony, zaleca się szczególnie preparaty enzymatyczne zawierające alfa-amylazę oraz proteazy, wspomagające trawienie skrobi oraz białka pasz zawierającego czynniki antytrypsynowe, a także enzymy rozkładające nieskrobiowe polisacharydy obecne w zbożach, jak ksylanaza czy beta-glukanaza. Najbardziej skuteczne jest stosowanie preparatów enzymatycznych w czasie dwóch tygodni po odsadzeniu. Efektem ich stosowania jest poprawa strawności białka z 67 do 76%, a energii z 70 do 77%. Dodatkowo, dzięki wykorzystaniu enzymów obserwujemy spadek zachorowań i upadków zwierząt, a także poprawę przyrostów masy ciała i lepsze wykorzystanie paszy (o około 10%).
Ponieważ zawartość włókna w mieszance ma istotny wpływ na strawność paszy, dlatego dla poszczególnych grup wiekowych świń określono maksymalną zawartość tego składnika w mieszankach. Zwiększenie udziału włókna ponad wartości zalecane prowadzi do istotnego pogorszenia strawności paszy, a tym samym ma to wpływ na jej wykorzystanie. Prosięta do masy ciała 10 kg powinny otrzymywać mieszankę zawierającą maksymalnie 4–5% włókna. W okresie wzrostu od 10 do 70 kg masy ciała maksymalny udział włókna nie powinien przekraczać 6%, natomiast w końcowym okresie tuczu 7%. W mieszankach dla loch optymalny udział włókna wynosi w przypadku loch prośnych 6–10%, a dla loch karmiących 4–6%.
Zasady stosowania enzymów
Enzymy to związki o charakterze białkowym wrażliwe na wysoką temperaturę (nie może przekraczać 70°C). Jeżeli ze względów technologicznych potrzebna jest wyższa temperatura, enzymy należy podawać na końcu procesu po schłodzeniu paszy. W czasie przechowywania obniża się ich aktywność, dlatego, aby przedłużyć ich pełne działanie od 6 do 9 miesięcy należy stosować specjalne stabilizatory, jednak nie zaleca się przechowywania pasz z enzymami powyżej 2 miesięcy. Enzymy są bardzo reaktywne i nie ulegają wyczerpaniu w wyniku reakcji, dlatego stosuje się je w minimalnych ilościach od 0,15 do 1 kg na tonę paszy w zależności od aktywności enzymu.
Dodatek enzymów pozwala na szybsze włączenie do żywienia zbóż po zbiorach, gdyż przeciwdziałają one ujemnym skutkom spowodowanym niepełnym wypoceniem się ziarna. Stosowanie enzymów jest bezpieczne, ulegają one rozkładowi w jelicie cienkim, a następnie są wchłaniane przez nabłonek jelit.
Rozdrobnienie ziarna a strawność
Najwyższą strawność paszy uzyskuje się przy rozdrobnieniu ziarna zbóż do wielkości pomiędzy 0,4 a 0,6 mm. Strawność białka nie spada wówczas poniżej 78% i niewiele ustępuje strawności mieszanek granulowanych. Gorzej jest, gdy wielkość przekracza 0,6 mm, gdyż strawność białka może spaść wtedy nawet do 70% i zwiększa się ilość paszy potrzebnej do odchowania tucznika. Ma to szczególne znaczenie przy produkcji mieszanek w warunkach farmerskich, gdyż w mieszalniach pasz stosowny jest proces kondycjonowania, który poprawia spadek strawności wynikający z niewystarczającego rozdrobnienia paszy.
Z punktu ekonomicznego największe oszczędności można uzyskać przy prawidłowym rozdrobnieniu pasz w przypadku tuczników. Zmniejszając wielkość cząsteczek z 1 mm do 0,4 mm zużycie paszy na 1 kg przyrostu zmniejsza się o 5%. Poprawiają się też przyrosty masy ciała.
- Efektywność tuczu zależy od stopnia wykorzystania paszy na kilogram przyrostu. Wysoka strawność mieszanek poprawia ten wskaźnik
Dominika Stancelewska
Zdjęcie: Dominika Stancelewska
