Knury to grupa zwierząt o specyficznych potrzebach pokarmowych. Poprzez żywienie można stymulować ich płodność, która oceniana jest na podstawie objętości nasienia, koncentracji plemników, ich ruchliwości oraz uszkodzeń. Na cechy te wpływ mają nie tylko energia oraz białko w paszy, ale także szereg innych związków, takich jak składniki mineralne, witaminy oraz kwasy tłuszczowe. W czasie odchowu knurków hodowlanych należy skupić się na osiągnięciu wysokiego libido samców oraz dobrej jakości produkowanego przez nie nasienia. Odpowiednie żywienie osobników, które w przyszłości mają zostać przeznaczone do rozrodu, gwarantuje ich prawidłowy rozwój, co w konsekwencji odzwierciedli się w ich kondycji oraz jakości i ilości nasienia.

Młode knurki rosną szybciej, mają więc większe wymagania niż tuczniki. Nadmiar składników pokarmowych oraz energii w dawce będzie prowadził do zatuczenia knura, co w konsekwencji wpłynie negatywnie na jego zdrowie i doprowadzi do pogorszenia możliwości reprodukcyjnych. Takie osobniki kryją niechętnie, są ociężałe i często mają problemy z układem kostnym oraz zwyrodnieniem stawów biodrowych, co uniemożliwia im skoki na lochę. Niedożywienie natomiast prowadzi do osłabienia i obniżenia jakości i ilości nasienia. Zwierzę staje się apatyczne i niechętnie kryje.

Przy zakupie knurów na rozpłodniki zwróć uwagę na kończyny

Knury nie powinny przebywać w kojcach, w których podłoże pozbawione jest ściółki lub zbudowane z rusztu. Najlepiej, gdy znajdują się w kojcach, w których podłoga podzielona jest na część gnojową i legowiskową wyściełaną słomą. Wielkość kojca dla knura powinna wynosić 6 m², gdy knur wyprowadzany jest do krycia, oraz ponad 10 m², gdy krycie odbywa się w kojcu knura, a locha jest do niego doprowadzana. Bardzo ważnym elementem jest zapewnienie knurowi codziennego ruchu. Może to być po prostu większy kojec lub też wybieg. Ruch utrzymuje samce w dobrej kondycji, są też spokojniejsze i łagodniejsze, ponadto wzmaga popęd płciowy i wpływa na prawidłową produkcję nasienia.

Knury reprodukcyjne powinny być kupowane tylko w gospodarstwach zarodowych gwarantujących, że zwierzęta są wolne od chorób i pasożytów. Po zakupie należy knura poddać 4–6-tygodniowej izolacji w celu odbycia kwarantanny i aklimatyzacji do nowego stada. Niezmiernie ważne przy doborze knurów na rozpłodniki jest zwracanie szczególnej uwagi na kończyny, które są narażone na znaczne przeciążenia w czasie krycia. Najmniejsze oznaki osłabienia lub złej budowy w młodym wieku mogą oznaczać poważne problemy w późniejszym okresie. Prawidłowa budowa kończyn tylnych wpływa nie tylko na przedłużenie życia knura, ale również na jego aktywność płciową.

Badania pokazują, że do 30. tygodnia życia młode knury wymagają bezpośrednich kontaktów z innymi świniami w celu nabycia zdolności socjalnych. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej wskazane jest utrzymywanie ich w pobliżu loszek, aby miały kontakt wzrokowy z innymi zwierzętami w celu uzyskania prawidłowego zachowania płciowego w przyszłości. Obecność knura stymuluje też hormonalnie lochy.

Wiek, w którym młody knur może po raz pierwszy pokryć lochę, zależy od rasy i indywidualnych cech osobniczych samca, jednak uważa się, że nie powinien on kryć przed 28.–30. tygodniem życia. Jeśli zostanie zbyt wcześnie włączony do rozrodu, może się okazać, że będzie znacznie krócej wykorzystywany do kryć, jak również osłabione zostaną jego zdolności reprodukcyjne.

W pierwszym miesiącu przyuczania do krycia i w czasie treningu knur nie może kryć więcej niż jedną lochę w ciągu dwóch tygodni. Gdy samiec osiągnie 10–12 miesięcy, stopniowo zwiększa się liczbę loch do dwóch na tydzień (w sumie do 6 kryć przy podwójnym kryciu lochy w czasie rui). Knury czystorasowe wykazują mniejszą wydolność seksualną w porównaniu z knurami mieszańcami. W celu uniknięcia zbytniego przeciążenia knura należy rejestrować wszystkie skoki w kartach kryć. Dzięki tym danym można łatwo zauważyć obniżenie lub brak płodności u danego samca.

Istotna w diecie knura jest zawartość włókna

Krycie należy przeprowadzać wczesnym rankiem przed karmieniem. Wykorzystywanie knura z pełnym żołądkiem nakłada na niego niepotrzebne obciążenie. Również w czasie ciepłej pogody knury są bardziej aktywne właśnie wcześnie rano. Należy też mieć na uwadze, że agresja, złośliwość, strach lub apatia u knura bardzo często spowodowane są agresywnym obchodzeniem się z nim i nieodpowiednią obsługą.

Pasze stosowane w żywieniu knurów powinny charakteryzować się wysoką wartością pokarmową, odpowiednim poziomem energii metabolicznej, adekwatną zawartością białka oraz właściwym jego składem aminokwasowym, gdyż efektem nieprawidłowego żywienia jest pogorszenie jakości nasienia. Bardzo istotną rzeczą jest nie tyle ilość białka, ile jego wartość biologiczna, gdyż to gwarantuje odpowiednie stężenie aminokwasów egzogennych, które wpływają na rozwój płciowy knura i jakość nasienia. Lizyna przyspiesza dojrzewanie płciowe i wzmaga libido knura, a aminokwasy siarkowe (metionina) wpływają korzystnie na cechy nasienia. Obecność substancji antyodżywczych w paszy może natomiast powodować zaburzenia w spermatogenezie, czyli procesie powstawania i dojrzewania plemników.

Istotna w diecie knura jest zawartość włókna. Zapewnienie optymalnej ilości tego składnika w dawce będzie wspomagało pracę przewodu pokarmowego i dodatkowo dawało uczucie sytości. W mieszance dla knura powinno znaleźć się około 6–7% włókna surowego. Z komponentów zbożowych dobrym jego źródłem jest owies, który ma największą zawartość włókna wśród zbóż, a ponadto jest bogaty w witaminę E, która wpływa korzystnie na rozwój płciowy jąder i procesy spermato­genezy. Wraz z witaminą C stanowi też ważny czynnik ograniczający skutki stresu u świń. Z kolei biotyna, zwłaszcza w połączeniu z cynkiem, wpływa na wzmocnienie racic.

Dla wzmocnienia knura wzbogać dietę o suplementy z witaminami

W paszy dla knura powinny znajdować się także składniki mineralne, jak magnez, cynk, fosfor i wapń oraz mangan. Niedobór tych substancji przyczynia się bowiem do obniżenia jakości nasienia, ogranicza liczbę i ruchliwość plemników oraz zmniejsza popęd płciowy knura. Cynk wspomaga również prawidłowy rozwój kanalików nasiennych, w których dojrzewają plemniki. Selen natomiast jest pierwiastkiem, który korzystnie wpływa na produkcję plemników w jądrach. Powszechnie wiadomo, że wapń i fosfor są niezbędne do prawidłowej budowy kośćca. Dodatek niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych zwiększa z kolei aktywność plemników oraz ma duży wpływ na skuteczność krycia i liczbę urodzonych prosiąt.

• Obecność knura ułatwia wychwycenie loch w rui, ale żeby krycie było skuteczne, knur musi być w dobrej kondycji i zdrowiu

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał na podstawie artykułu Dominiki Stancelewskiej pt.Mało liczna, ale ważna część stada, który ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 5/2022 na str. 37.  Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.

Fot. Dominika Stancelewska