Darowizna: lepiej w naturze czy gotówce?

26.02.2021autor: dr Wiktoria Osdoba

Mój ojciec chrzestny, a w rzeczywistości daleki wuj – kuzyn od strony matki – chce mi darować siedlisko z 3 ha ziemi. On sam ze względu na wiek nie ma siły gospodarzyć. Jestem młodym rolnikiem, każdy hektar się przyda. Redakcjo Agrarlex, jakie koszty będę musiał ponieść?

Jakie są formy darowizny?
Jak skonstruowane są grupy podatkowe?
Jaka jest wysokość podatku od darowizn?
Gdzie należy złożyć zeznanie podatkowe?

Darowizna to niekiedy duże i miłe zaskoczenie. Zazwyczaj się z niej cieszymy, jednak nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, że uzyskanie pieniędzy, drogocennych przedmiotów lub nieruchomości nakłada na nas konieczność rozliczania się z Urzędem Skarbowym.

Wielkość obowiązku podatkowego zależy od wysokości darowizny, jak i od stopnia pokrewieństwa darczyńcy i obdarowanego.

Lepiej wpierw do notariusza

Zgodnie z art. 890 Kodeksu cywilnego (kc) umowa darowizny powinna zostać sporządzona w formie aktu notarialnego. Ale uwaga: umowa zawarta bez zachowania tej formy staje się jednak ważna.
W momencie przekazania przedmiotu darowizny oraz przeniesienia prawa własności na obdarowanego, nawet bez umowy notarialnej, darowizna staje się wiążąca. Pójście do notariusza nie jest obligatoryjne, ale wiąże się z kosztami.

Jest taka możliwość, że umowa darowizny sporządzona bez obecności notariusza będzie uznana za ważną. Zawarta ustnie umowa oraz wydanie rzeczy zostanie uznawane za ważne i obdarowany będzie musiał zgłosić darowiznę do Urzędu Skarbowego.

Darując kombajn lub ciągnik, czyli ruchomość, powinno sporządzić się akt notarialny, ale nie jest to regułą.

r e k l a m a

Grupy podatkowe i zwolnienia od podatku

Zakres zwolnienia podmiotowego z podatku od spadków i darowizn został rozszerzony o nowe kategorie osób. Zmiana, która weszła w życie 27 października 2020 r., obejmuje zwolnienie m.in. osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Grupy podatkowe reguluje art. 14 ustawy od spadków i darowizn.

Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczany jest nabywca.
Zaliczanie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1. Do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.

Małżonkowie, rodzice, rodzeństwo, dzieci, dziadkowie, pradziadkowie, wnuki, prawnuki, pasierbowie, macochy i ojczymowie należą do grupy 0, wyodrębnionej z I grupy podatkowej. Mogą oni uzyskać całkowite zwolnienie z podatku, o ile dopełnią niezbędnych formalności.

2. Do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych.

3. Do grupy III – innych nabywców.

4. Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.

4a. Za zstępnych w rozumieniu ustawy uważa się również osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, a za wstępnych także odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Wysokość podatku – ile zapłacisz?

W przypadku otrzymania darowizny przekraczającej poniższe kwoty, wymienione osoby są zapłacić podatek do urzędu skarbowego z tytułu darowizny.

Wysokość podatku od darowizny w 2020 r. dla nabywcy z I grupy podatkowej wynosi:

do 9 637 zł – 0 zł (kwota wolna od podatku, której nie można przekroczyć sumując wszystkie darowizny z ostatnich 5 lat kalendarzowych licząc od roku poprzedzającego ostatnią darowiznę);
do 10 278 – 3% wartości uzyskanej darowizny;
od 10 278 do 20 556 zł – 308,30 zł i 5% od nadwyżki ponad 10 278 zł;
od 20 556 zł – 822,20 zł i 7% od nadwyżki powyżej 20 556 zł.

Osoby niespokrewnione (przyjaciele, znajomi, sąsiedzi itd.), czyli również nasz rolnik zadający pytanie Agrarlex – należą do grupy III i wysokość podatku od darowizny w 2020 roku dla jej członków wynosi:

do 4 902 – 0 zł (kwota wolna od podatku, której nie można przekroczyć sumując wszystkie darowizny z ostatnich 5 lat kalendarzowych licząc od roku poprzedzającego ostatnią darowiznę);
do 10 278 zł – 12% wartości uzyskanej darowizny;
od 10 278 zł do 20 556 zł – 1 233,40 i 16% od nadwyżki ponad 10 278 zł;
od 20 556 zł – 2 877,90 i 20% od nadwyżki ponad 10 278 zł;
od 20 556 zł – 2 877,90 zł i 20% od nadwyżki powyżej 20 556 zł.

Należy się zastanowić czy będąc w III grupie podatkowej opłaca nam się przyjąć 3 h siedlisko. Trzeba wziąć pod uwagę, że wysokość podatku jest bardzo wysoka.

Notariusz lub Ty informujecie fiskusa

Darowiznę do Urzędu Skarbowego zgłasza notariusz, jeśli przekazanie nastąpiło w formie aktu notarialnego lub osoba obdarowana, gdy została zawarta ustna lub zwykła pisemna umowa darowizny. W przypadku, gdy notariusz nie dokonałby zgłoszenia, grożą mu wysokie sankcje pieniężne.

Obdarowany składa zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych, czyli druk SD3. Na złożenie go ma miesiąc od przyjęcia darowizny. Na tej podstawie Urząd wylicza należny podatek. Opłaty można dokonać bezpośrednio w kasie organu podatkowego lub na jego rachunek bankowy.

Jest na to 14 dni (licząc od dnia doręczenia decyzji organu podatkowego).

Ukrycie darowizny przed Urzędem Skarbowym grozi sankcjami pieniężnymi, nawet w wysokości 20% wartości darowizny. Jeśli umowa darowizny jest zawierana notarialnie, podatek opłaca się zaraz po jej zawarciu notariuszowi, który jest od tej pory zobowiązany przekazać pieniądze do Urzędu Skarbowego.

Warto pamiętać, że zwolnienie z podatku w I grupie kwoty, która jest kwotą wolną od podatku (do wysokości 9 637 zł), w formie gotówkowej musi być także udokumentowane, przelewem na rachunek bankowy lub przekazem pocztowym.

Przekazanie gotówki do rąk nie powoduje zwolnienia. Chodzi tu o możliwość udokumentowania transakcji. Niezgłoszenie otrzymanej darowizny w Urzędzie Skarbowym traktowane jest jako oszustwo skarbowe.

dr Wiktoria Osdoba, Uniwersytet Warszawski

Podstawa prawna:

Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740)
Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2020 r. poz. 821). Ust. 4a w brzmieniu nadanym przez Ustawę z 17 września 2020 r. o zmianie ustawy od podatku od spadków i darowizn, zmiana weszła w życie 27 października 2020 r.).
Ustawa od spadków i darowizn (Dz. U. z 2019 r. poz. 1813 ze zm.)

Artykuł jest informacją i nie stanowi porady prawnej.

dr Wiktoria Osdoba, Uniwersytet Warszawski

przeczytaj inne artykuły tego autora

Masz pytania?

Zadaj pytanie redakcji

r e k l a m a

Przeczytaj także

Darowizna

Sprzedaż gruntu otrzymanego w darowiźnie

Przekazałem synowi 10 ha gruntów rolnych w darowiźnie. Obecnie, z uwagi na kłopoty finansowe, syn chciałby sprzedać 2 ha. Może to zrobić przed upływem 5 lat? Czy musi uprawiać te grunty jeszcze przez 3 lata? Słyszałem, że są różne opinie w tym zakresie.

czytaj więcej

Najważniejsze tematy

r e k l a m a