Sprawa zaczęła się od petycji z jaką wystąpiła do Parlamentu prywatna osoba, która stwierdziła, że określenie zwierząt oraz przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji, powinno być zapisane w ustawie. Tymczasem aktualnie problematyka ta jest normowana wyłącznie przepisami rozporządzenia ministra sprawiedliwości.

Niekonstytucyjne rozporządzenie

Inicjatywy ustawodawczej podjął się Senat, który zgodził się z tezą, że obowiązujący stan prawny nie odpowiada standardom wyznaczonym w Konstytucji i znowelizował kodeks postępowania cywilnego. Teraz projekt wpłynął do Sejmu, który również ją przegłosował. Nowelizacja zakłada przeniesienie rozwiązań zawartych do tej pory w rozporządzeniu do kodeksu postępowania cywilnego.

– W następstwie projektowanej zmiany regulacje dotyczące zwierząt i przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne, które nie podlegają egzekucji, odzyskają walor konstytucyjności – czytamy w uzasadnieniu ustawy.

Jakie zmiany w egzekucji?

W nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego zapisano, że jeżeli zobowiązanym jest rolnik prowadzący gospodarstwo rolne, egzekucji nie podlegają:

• stado podstawowe zwierząt gospodarskich: bydła mlecznego, bydła mięsnego, koni, kóz, owiec, świń, drobiu, zwierząt futerkowych, innych gatunków, stanowiących podstawę produkcji zwierzęcej w gospodarstwie rolnym dłużnika;

• zwierzęta gospodarskie, poza stadem podstawowym, w drugiej połowie okresu ciąży i w okresie odchowu potomstwa oraz źrebięta do 6 miesięcy, cielęta do 4 miesięcy, jagnięta do 3 miesięcy, prosięta do 2 miesięcy i koźlęta do 5 miesięcy;

• stado użytkowe drobiu, co do którego zawarto umowę na dostawę ptaków z tego stada lub produktów pochodzących od tych ptaków;

• zwierzęta futerkowe, co do których hodowca zawarł umowę na dostawę skór tych zwierząt;

• rodziny pszczele pszczoły miodnej (Apis mellifera) wraz z zasiedlonymi przez te rodziny ulami;

• podstawowe maszyny, narzędzia i urządzenia rolnicze, w liczbie niezbędnej do pracy w gospodarstwie, w tym ciągniki rolnicze z maszynami i sprzętem współpracującym, samobieżne maszyny rolnicze niezbędne do uprawy, pielęgnacji, zbioru i transportu ziemiopłodów;

• silosy na zboża i pasze;

• zapasy paliwa i części zamienne, niezbędne do normalnej pracy ciągnika i maszyn rolniczych, na okres niezbędny do zakończenia cyklu produkcyjnego;

• materiał siewny, zboże i inne ziemiopłody niezbędne do siewów lub sadzenia w gospodarstwie rolnym dłużnika, w ilości niezbędnej w danym roku gospodarczym;

• zapasy opału na okres 6 miesięcy;

• nawozy, środki ochrony roślin oraz środki wspomagające uprawę roślin, w ilości niezbędnej na dany rok gospodarczy dla gospodarstwa rolnego dłużnika;

• zapasy paszy i ściółki dla inwentarza wymienionego w pkt 1–4, do najbliższych zbiorów;

• podstawowy sprzęt techniczny, niezbędny do zakończenia cyklu danej technologii produkcji w przypadku gospodarstwa specjalistycznego;

• zaliczki na poczet dostaw produktów rolnych;

• budynki gospodarcze i grunty rolne, niezbędne do hodowli zwierząt w proporcji uzależnionej od wielkości stada podstawowego i niezbędnej nadwyżki inwentarza;

• budynki gospodarcze magazynowe, składowe, przechowalnie oraz szklarnie, tunele foliowe i inspekty do prowadzenia produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym wraz z wyposażeniem.

Opinia Izby Rolniczej pozostaje

Jednocześnie w mocy pozostają dotychczasowe przepisy mówiące o potrzebie zasięgnięcia przez komornika opinii w izby rolniczej właściwej ze względu na położenie gospodarstwa rolnego dłużnika w zakresie stwierdzenia, czy nadwyżki np. inwentarza żywego ponad stado podstawowe są niezbędne do prowadzenia gospodarstwa. Do czasu wydania opinii komornik wstrzymuje się z dokonaniem czynności egzekucyjnych.

Wierna kopia rozporządzenia

Treść proponowanych przepisów kodeksu postępowania cywilnego niemal wiernie odzwierciedla postanowienia rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 5 lipca 2017 r. w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji. Wprowadzone zmiany ograniczają się głównie do korekt o charakterze redakcyjnym. Z dniem wejścia w życie projektowanej nowelizacji moc obowiązującą utraci także rozporządzenie ministra sprawiedliwości.

Protest komorników

Przeciwko przepisom dotyczącym egzekucji rolników od dawna protestuje Krajowa Rada Komornicza, która uważa, że najpierw rozporządzenia, a teraz kodeks postępowania cywilnego w praktyce całkowicie uniemożliwiają prowadzenie egzekucji z jakichkolwiek rzeczy należących do rolników.

– W świetle całokształtu regulacji, w konsekwencji wykluczy to w całości spod egzekucji określoną grupę społeczną. Obecnie de facto brak jest jakiegokolwiek majątku należącego do rolnika, z którego można byłoby prowadzić skuteczną egzekucję, zwłaszcza należności w znacznej wysokości. Przywołując wielce zasadne stwierdzenie Rady Ministrów, rolnicy uzyskają tym samym swoisty immunitet egzekucyjny – napisał w opinii prezes Krajowej Rady Komorniczej, Rafał Łyszczek.

Zdaniem KRK, zgodnie z projektowaną nowelizacją, nawet wierzyciele alimentacyjni czy wierzyciele dochodzący zapłaty zaległego wynagrodzenia za pracę nie będą mogli żądać prowadzenia egzekucji z nieruchomości stanowiącej przedmiot własności rolnika.

– W tym miejscu należy wyraźnie podkreślić dalsze konsekwencje opisywanego stanu rzeczy, a polegające na wykluczeniu grupy rolników z możliwości zaciągania kredytów, pożyczek, dokonywania zakupów na raty bądź z odroczonym terminem płatności. Trudno przypuszczać, aby rolnicy pozostali dla swoich kontrahentów wiarygodnymi kredytobiorcami, skoro nie będą w stanie przedstawić w zasadzie żadnego znaczącego zabezpieczenia swoich zobowiązań w postaci posiadanych nieruchomości czy ruchomości – podsumował Rafał Łyszczek.