Ministerstwo rolnictwa przygotowało sektorową analizę zachowania poszczególnych rynków rolnych od początku epidemii koronawirsua. Dzisiaj prezentujemy sytuację na rynku zbóż. Zdaniem analityków rynek zbóż to jeden z nielicznych rynków, gdzie uwarunkowania rynkowe były korzystne dla producentów rolnych. 

Wysokie zbiory i rekordowy eksport 

Według GUS tegoroczne zbiory zbóż ogółem (łącznie z kukurydzą, prosem i gryką) osiągnęły rekordowy poziom 33,5 mln ton, o 16% wyższy niż w 2019 r. Wzrost zbiorów był wynikiem dobrego plonowania, przy powierzchni zasiewów zbliżonej do notowanej rok wcześniej, tj. około 7,9 mln ha.

W Polsce w 2020 r. utrzymujące się duże zapotrzebowanie na zboża ze strony importerów skutkowało wzrostem eksportu. Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów w 2020 r. eksport ziarna zbóż wyniósł 9 mln ton i był ponad dwukrotnie większy niż przed rokiem. Pomimo dużej konkurencji na rynkach zagranicznych (zwłaszcza ze strony państw WNP), wolumen eksportu ziarna zbóż w 2020 r. był 1,4 razy większy niż w 2016 r., kiedy osiągnął historycznie najwyższy poziom (6,5 mln ton).Wzrostowi eksportu sprzyjało osłabienie złotego wobec głównych walut (euro i dolar), co zwiększyło konkurencyjność cenową polskiego eksportu zbóż na rynkach zagranicznych. 

Polscy eksporterzy lokowali zboże głównie na rynku unijnym (55% wywiezionego ziarna). Spośród krajów UE zboże eksportowano przede wszystkim do Niemiec (3,65 mln ton – 40% eksportu ziarna z Polski). Głównym kierunkiem eksportu ziarna zbóż na rynki krajów trzecich była Arabia Saudyjska (1,7 mln ton – 19% eksportu ziarna) oraz RPA (0,8 mln ton – 9%).
Import zbóż stanowił uzupełnienie podaży krajowego rynku. W 2020 r. wolumen importu zbóż (w ekwiwalencie ziarna) ukształtował się na poziomie 2,7 mln ton, o 14% wyższym niż w 2019 r. Wartość importu była o 7% wyższa i wyniosła około 1,3 mld euro (5,5 mld zł). 
Saldo handlu zagranicznego zbożami w ekwiwalencie ziarna ukształtowało się na poziomie blisko 7,6 mln ton. Saldo wartościowe wyniosło 3 mld euro i było o 46% wyższe niż w 2019 r.

Susza i koronawirus podbiły ceny na świecie

Ceny zbóż na rynkach zagranicznych w 2020 r. kształtowały się pod wpływem popytu importowego, spowodowanego niepewnością co do poziomu zbiorów w związku z suszą występującą na znacznym obszarze Europy i Argentyny oraz obawami o długoterminowe konsekwencje dla globalnego rynku zbożowego wywołane rozprzestrzenianiem się koronawirusa na świecie. Kraje importerskie, zwłaszcza Chiny, podjęły działania zmierzające do zwiększenia rezerw zbóż. Związane to było z prognozowanym wzrostem popytu na zboże na cele paszowe, z uwagi na przewidywany rozwój produkcji mięsa - szczególnie wieprzowiny. Ponadto wprowadzenie przez Ukrainę ograniczenia w eksporcie zbóż, jak również przez Federację Rosyjską (począwszy od 15 lutego 2021 r.) kontyngentu na eksport rosyjskiego zboża oraz podatku eksportowego na pszenicę, jęczmień i kukurydzę wywoływało dodatkową presję na wzrost cen.

Liberalizacja rynku światowego

Liberalizacja rynków skutkuje wzrostem obrotów towarów oraz prowadzi do wyrównywania poziomu cen pomiędzy rynkami. Największy wpływ na ceny światowe zbóż mają czołowi eksporterzy, o silnie rozwiniętej gospodarce, do których zaliczają się Stany Zjednoczone oraz Unia Europejska (w tym głównie Francja i Niemcy). Zmiany cen ziarna na rynkach zagranicznych (szczególnie w UE) determinują w znacznym stopniu kierunki zmian cen w Polsce.

Ceny skupu zbóż w 2021 r. 

Po żniwach średnie ceny zbóż na wiodących rynkach zagranicznych, jak również w Polsce, wykazywały tendencję wzrostową. W styczniu 2021 r. średnie ceny skupu zbóż w kraju (według GUS) kształtowały się na poziomie: 
• pszenica– 879 zł/t, o 4% wyższym niż przed miesiącem i o 22% wyższym niż przed rokiem, 
• żyto – 666 zł/t, o 5% wyższym niż przed miesiącem i o 13% wyższym niż w styczniu 2020 r.
• kukurydza –747 zł/t, o 15% wyższym niż przed miesiącem oraz rok wcześniej.
W Unii Europejskiej duży wzrost cen odnotowano zwłaszcza na rynku niemieckim i francuskim. W lutym 2021 r. cena pszenicy średnio w UE-27 osiągnęła poziom 210 euro/t, o 2% wyższy niż przed miesiącem i o 16% wyższy niż w analogicznym okresie 2020 r. Cena pszenicy w Polsce wyniosła 207 euro/t i była o 24% wyższa niż na Słowacji, o 4% wyższa niż w Czechach, ale o 13% niższa niż we Francji, a także o 11% niższa niż w Niemczech.

Prognoza do końca 2021 r. 

Istnieją przesłanki, że z powodu niesłabnącego popytu na ziarno, wysoki poziom cen zbóż na świecie może się utrzymać do końca sezonu 2020/2021. Zwyżkujące ceny ropy naftowej na giełdach światowych, które znajdują się obecnie na najwyższym poziomie od dwóch lat, będą wywierać presję na wzrost cen zbóż. Duży wpływ na poziom cen zbóż w końcu sezonu będą miały informacje o szacowanym poziomie nowych zbiorów. Ceny zbóż w Polsce będą podążały za zmianami cen na rynkach zagranicznych. Górny poziom ich cen będzie ograniczany ceną ziarna w imporcie.
wk