Już tylko na podpis premiera czeka projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. 

Jak rolnicy będą szacować straty? 

Celem rozporządzenia jest: 

• wprowadzenie zmian w szacowaniu szkód powstałych w wyniku suszy przez umożliwienie dodatkowego szacowania szkód przez komisje powołane przez wojewodów, 
• wprowadzenie przepisów regulujących ogólne warunki udzielania pomocy dla producenta rolnego, w którego gospodarstwie rolnym powstały szkody w uprawach rolnych spowodowane wystąpieniem w 2023 r. niekorzystnych zjawisk atmosferycznych.

Zgodnie z obowiązującym przepisami „suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb”. 

A zatem obojętnie, w którym okresie sześciodekadowym zostanie stwierdzona susza, to plony ostateczne dla upraw objętych suszą będą niższe przynajmniej o 20% w skali gminy w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych.

Warunki pogodowe podczas tegorocznej wiosny z uwagi na wysokie usłonecznienie, dużą prędkość wiatru oraz małe opady atmosferyczne sprawiły, że wystąpił na terenie kraju duży deficyt wody dla roślin uprawnych powodujący straty plonów wynoszące przynajmniej 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w latach o przeciętnych warunkach pogodowych w 15 województwach. Nie notowano tych strat w województwie podkarpackim – czytamy w uzasadnieniu projektu. 

Jakie straty w uprawach?

W bieżącym roku stwierdzono niedobory wody powodujące obniżenie plonów przynajmniej o 20% w stosunku do plonów uzyskiwanych w średnich warunkach pogodowych dla upraw:

• zbóż jarych,
• zbóż ozimych,
• krzewów owocowych,
• truskawek,
• rzepaku i rzepiku,
• roślin strączkowych,
• kukurydzy na ziarno,
• kukurydzy na kiszonkę,
• drzew owocowych,
• tytoniu,
• warzyw gruntowych,
• chmielu,
• ziemniaka,
• buraka cukrowego.

Jednocześnie występują intensywne zjawiska atmosferyczne niszczące uprawy rolne, takie jak np. huragany, deszcz nawalny czy grad.

Rolnicy chcą szacowania przez komisje

Do MRiRW napływały wnioski organizacji rolniczych o umożliwienie szacowania szkód powstałych w wyniku suszy przez komisje powoływane przez wojewodów, tak jak to miało miejsce przed 2020 r. 

Resort rolnictwa uwzględnił te wnioski i zaproponował w rozporządzeniu wprowadzenie zmian w szacowaniu szkód powstałych w wyniku suszy przez umożliwienie dodatkowego szacowania szkód przez komisje powołane przez wojewodów tak, aby końcowy protokół oszacowania szkód był oparty o 3 źródła danych dotyczących wysokości szkód w uprawach:

• danych podanych we wniosku w aplikacji przez rolnika,
• danych z raportu komisji oszacowania szkód na miejscu oraz
• danych Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego.

Jak będą pracować komisje suszowe? 

Komisja do oszacowania szkód spowodowanych suszą będzie powoływana przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód powstałych w wyniku suszy, pod warunkiem zgłoszenia tych szkód przez producenta rolnego w terminie umożliwiającym ich oszacowanie, nie później niż do dnia 15 września roku wystąpienia szkody.

W projekcie proponuje się, aby komisja składała się co najmniej z 3 osób, w tym 1 przedstawiciela ośrodka doradztwa rolniczego oraz 1 przedstawiciela izby rolniczej, mających wykształcenie wyższe albo średnie w zakresie rolnictwa, ekonomiki rolnictwa lub rybactwa albo co najmniej pięcioletni staż w prowadzeniu gospodarstwa rolnego potwierdzony przez sołtysa.

Zgodnie z projektowanymi przepisami komisja powinna oszacować szkody powstałe w wyniku suszy w terminie do dwóch miesięcy od dnia zgłoszenia przez producenta rolnego powstania tych szkód, nie później jednak niż do czasu zbioru plonu głównego danej uprawy albo jej likwidacji i nie wcześniej niż od wschodów upraw.

Komisja będzie obowiązana złożyć w terminie 30 dni od dnia oszacowania szkód powstałych w wyniku suszy, jednak nie później niż do dnia 15 października roku wystąpienia suszy, raport oszacowania szkód za pomocą publicznej aplikacji, jeżeli gospodarstwo rolne albo jego największa część jest położna na obszarze województwa, którego wojewoda powołał komisję, a uwierzytelniony przez członków komisji wydruk tego raportu przekazuje wojewodzie właściwemu ze względu na miejsce powstania szkód.

Raport z oszacowania szkód, który będzie obowiązana sporządzić komisja, zgodnie z projektowanymi przepisami będzie zawierał:

• imię i nazwisko, adres oraz numer identyfikacyjny producenta rolnego oraz miejsce położenia gospodarstwa rolnego;
• informacje o powierzchni upraw rolnych, w których powstały szkody spowodowane wystąpieniem suszy zgodnej z wnioskiem o przyznanie płatności w rozumieniu przepisów o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego w roku, w którym jest składany ten wniosek;
• procentową wysokość oszacowanych szkód;
• imiona i nazwiska członków komisji oraz ich adresy poczty elektronicznej;
• datę oszacowania szkód.

W przypadku gdy producent rolny we wniosku o oszacowanie szkód poda procentową wysokość szkód spowodowanych wystąpieniem suszy w poszczególnych uprawach wyższą niż ta wysokość ustalona na podstawie danych Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, do obliczenia wysokości szkody będą przyjmowane odpowiednio dane w tym zakresie IUNG-u.

Wysokość oszacowanej szkody

W przypadku gdy wysokość szkody ustalona w powyższy sposób będzie różnić się od wysokości szkód oszacowanej przez komisję, do obliczenia ostatecznej wysokości szkód zgodnie z projektowanymi przepisami będzie przyjmowana:

• wyższa wysokość szkód spowodowanych wystąpieniem suszy, jeżeli różnica wynosi nie więcej niż 30%,
• niższa wysokość szkód powiększona o 30%, jeżeli różnica będzie wynosić więcej niż 30%,
• wysokość ustalona na podstawie danych Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, jeżeli wynosi ona 0% (oznacza to, że zgodnie z klimatycznym bilansem wodnym (KBW) w danej uprawie nie wystąpiły szkody spowodowane suszą).

Jakie zasady pomocy? 

Rozporządzenie daje możliwość uruchomienia pomocy dla rolników poszkodowanych w wyniku niekorzystnych zjawisk atmosferycznych, które wystąpiły w 2023 r. w których gospodarstwie rolnym powstały szkody w uprawach rolnych spowodowane wystąpieniem w 2023 r.:

• gradu, deszczu nawalnego, ujemnych skutków przezimowania, przymrozków wiosennych, powodzi, huraganu, pioruna, obsunięcia się ziemi lub lawiny w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, które zostały oszacowane przez komisję i wynoszą powyżej 30% średniej rocznej produkcji rolnej, lub
• suszy w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, które zostały obliczone za pośrednictwem publicznej aplikacji, i wynoszą powyżej 30% średniej rocznej produkcji rolnej.

Jakie dokumenty dołączyć do wniosku? 

W projekcie przewiduje się, że pomoc będzie przyznawana w drodze decyzji kierownika biura powiatowego ARiMR właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę producenta rolnego, na wniosek tego producenta rolnego złożony na formularzu opracowanym przez Agencję i udostępnionym na jej stronie internetowej.

Wniosek o pomoc będzie zawierał wyłącznie dane pozwalające na identyfikację producenta rolnego. Natomiast do wniosku producent będzie obowiązany dołączyć:

• kopię protokołu oszacowania szkód sporządzonego przez komisję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód lub
• uwierzytelniony przez producenta rolnego wydruk protokołu oszacowania szkód sporządzonego za pośrednictwem aplikacji publicznej,
• kopię polisy ubezpieczeniowej potwierdzającej zawarcie umowy ubezpieczenia upraw rolnych.

Jaka wysokość pomocy? 

Zgodnie z projektowanymi przepisami wysokość pomocy będzie ustalana jako iloczyn powierzchni uprawy, na której powstały szkody spowodowane wystąpieniem w 2023 r. suszy, gradu, deszczu nawalnego, ujemnych skutków przezimowania, przymrozków wiosennych, powodzi, huraganu, pioruna, obsunięcia się ziemi lub lawiny, oraz stawki pomocy.

Wysokość pomocy nie będzie mogła przekroczyć:

• 80% kwoty obniżenia dochodu z produkcji rolnej;
• 90% kwoty obniżenia dochodu z produkcji rolnej – dla gospodarstw rolnych położonych na obszarach z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami.

Ponadto, uwzględniając przepisy Komisji Europejskiej regulujące pomoc publiczną, pomoc będzie pomniejszana o 50%, jeżeli producent rolny nie posiada ubezpieczenia co najmniej 50% powierzchni upraw w gospodarstwie rolnym.

Termin składania wniosków o powyższą pomoc oraz wysokość stawki tej pomocy ogłosi minister rolnictwa. 

Do czasu oszacowania szkód powstałych w wyniku tegorocznych niekorzystnych zjawisk atmosferycznych nie ma możliwości określenia skutków finansowych dla budżetu planowanej pomocy dla rolników poszkodowanych w wyniku tegorocznych niekorzystnych zjawisk atmosferycznych. Wstępnie szacuje się, że na powyższą pomoc będą niezbędne w 2024 r. środki z budżetu państwa w wysokości 1,497 mld zł.

Projektowana pomoc zostanie zgłoszona do Komisji Europejskiej do notyfikacji. 

wk
fot. EnvatoElements