Z artykułu dowiesz się
Takie pytanie zadaje sobie wielu rolników jeszcze przed żniwami. Ten rok jak nigdy wcześniej niesie wiele niepewności, główna z nich to cena kukurydzy suchej zimą i wiosną. Do tego dochodzą znacznie wyższe koszty suszenia, począwszy od energii elektrycznej, poprzez ceny paliw zużywanych do suszenia ziarna. Każdy zdaje sobie sprawę, że pomimo suszy w całej Europie ziarna powinno być mniej, ale tę lukę bez problemów może wypełnić ziarno z Ukrainy, które już raczej na stałe będzie zasilać nasz rynek. W USA coraz głośniej dyskutuje się, że produkcja bioetanolu dodawanego do paliwa zbyt mocno obciąża środowisko, co może zwiększyć podaż ziarna na światowych rynkach.
Dlatego w tym roku trzeba mocno pilnować kosztów suszenia i zwracać uwagę na każdy szczegół tego procesu. Właśnie o tych zagadnieniach tuż przed sezonem dyskutowaliśmy wspólnie z rolnikiem Karolem Putzem z Wielkopolski i specjalistami producentów suszarń. Firmę AG Projekt reprezentował Wojciech Bartoszyński, Riela Polska – Kamil Matuszczak, Unia Araj – Marek Smutek. Poniżej prezentujemy najważniejsze aspekty, poruszone podczas naszego spotkania zarówno przez rolnika, jak i producentów suszarń.
Trzeba wyjść od tego, że efektywne, a więc tanie suszenie kukurydzy zależy nie tylko od zastosowanego paliwa i suszarni, ale także od wilgotności początkowej suszonego ziarna. Dlatego bardzo ważne jest planowanie płodozmianu jeszcze przed wiosennymi zasiewami. Na polach, gdzie planujemy zasiać oziminę po kukurydzy, trzeba wysiać odmianę o krótkim FAO, aby zbierać ziarno o niższej wilgotności. Na polach, gdzie wysiewane będą rośliny jare, wysiewany odmiany o dłuższym FAO, będą dłużej stać na polu i oddawać wilgoć z ziarna.
Drugi punkt to czystość ziarna wprowadzanego do suszarni. Każde zanieczyszczenie niebędące ziarnem niepotrzebnie pochłania energię cieplną, poza tym może stanowić ryzyko pożaru suszarni. W przypadku łusek, które przylegają do mokrego ziarna, wystarcza zwykły cyklon, który wysysa najlżejsze zanieczyszczenia. Jego zastosowanie przed suszeniem znacznie zmniejsza liczbę suchych łusek wydostających się z suszarni.
Trzeba wyjść od tego, ile ton ziarna kukurydzy suszymy w sezonie. Drugi czynnik to wydajność dzienna kombajnu. Najlepiej, gdy wydajność dobowa suszarni pokrywa się z wydajnością zbioru kombajnu. Nie ma sensu inwestować dużych pieniędzy w wydajną suszarnię, gdy nie wykorzystamy jej potencjału.
Kolejny czynnik to typ suszarni. Maszyny porcjowe nie mają układów, pozwalających na odzysk ciepła z powietrza wydostającego się z suszarni, które można by z powrotem skierować do suszarni. Dlatego suszarnie tego typu zużywają najwięcej paliwa. Zaletą takiej konstrukcji jest łatwość regulowania długości cyklu suszenia zależnie od tego, jakiej wilgotności ziarno wsypiemy do suszarni. Poza tym susząc ziarno porcjami, a nie w cyklu ciągłym, możemy pracować tylko w ciepłe dni, gdy nie ma rosy i mgły. Gdy jest ciepło zużyjemy mniej paliwa. Susząc w nocy, gdy jest mgła, wydajność suszarni spada. Aby zwiększyć wydajność suszarni porcjowej warto korzystać z dodatkowej chłodnicy, w której będzie schładzane ziarno.
Wykorzystując suszarnię w ruchu ciągłym nie ma sensu kierować się warunkami atmosferycznymi, bo każde zatrzymanie suszarni wiąże się z dużymi stratami energii. Nowe konstrukcje kolumnowych suszarni pracujących w ruchu ciągłym dysponują układami rekuperacji powietrza.
Oznacza to, że powietrze ze strefy chłodzenia ziarna i najniższych stref suszenia (niewielka zawartość pary wodnej) kierowane jest z powrotem do suszarni. Dzięki temu palnik ogrzewa powietrze np. o temp. 30 st. C, a nie o aktualnej temperaturze zewnętrznej.
Firma AG Projekt w suszarniach ESR Plus oprócz rekuperacji powietrza z dolnych stref stosuje rurowy wymiennik ciepła w górnej części suszarni, gdzie wydostaje się powietrze o największej wilgotności. Dzięki wymiennikowi ciepłe powietrze zużyte ogrzewa powietrze trafiające z zewnątrz do suszarni. W czasie schładzania dochodzi do skroplenia pary, więc konieczne jest odprowadzenie wody z wymiennika, ale rośnie skuteczność wymiany (wymiennik kondensacyjny).
W suszarniach Riela CE producent stosuje dwa generatory ciepła, które umieszczone są po przeciwległych stronach suszarni i tworzą przeciwbieżny przepływ powietrza przez kolumnę suszarni. W tym rozwiązaniu w dolnej strefie ziarno suszone jest niższą temperaturą i ogrzane powietrze z tej strefy trafia do drugiego palnika, który generuje znacznie wyższą temperaturę i kieruje powietrze do górnych stref suszenia. Pomiędzy strefą suszenia wysoką temperaturą i niższą znajduje się strefa kondycjonowania (brak dopływu ciepłego powietrza), gdzie dochodzi do wyrównania temperatury i wilgotności na zewnętrznej i wewnętrznej części ziarna.
Nowoczesne suszarnie do sterowania pracą wykorzystują wiele czujników i parametrów, mierzą nie tylko aktualną temperaturę ziarna w kilku strefach kolumny suszarni. Mierzone są dodatkowo m.in. temperatura i wilgotność powietrza wydostającego się z suszarni. Wilgotność powinna być zbliżona do 100%, gdy jest niższa, zmniejszane są obroty wentylatorów, aby w większym stopniu nasycić powietrze parą wodną. Dzięki układom rekuperacji i wymiennikom, temperatura powietrza wydostającego się z suszarni jest obniżona nawet do 35–40 st. C. Im niższa temperatura na wylocie, tym większy odzysk ciepła.
Najtańszym paliwem pozostaje biomasa, np. słoma z własnych pól. Co do pozostałych nośników energii trudno wysuwać wnioski, bo ich ceny w dzisiejszych czasach nie są stabilne i nie wiadomo, czy nośniki będą dostępne. Na razie najkorzystniej wypada propan. Olej opałowy bije rekordy, chociaż jego cena spadła już znacznie w odniesieniu do przełomu czerwca i lipca br. (na 20 września br. 5,20–5,30 zł/l netto, na początku lata nawet 6,20 zł/l netto, VAT na olej opałowy 23%).
Gaz ziemny jest bardzo drogi, do tego dochodzi obawa, czy w ogóle będzie dostępny. Ceny węgla i koksu zmieniają się każdego dnia, poza tym są trudno dostępne. Wykorzystując biomasę lub węgiel konieczne jest korzystanie ze specjalistycznych kotłów, co zwiększa gabaryt instalacji i wymusza zawsze korzystanie z wymiennika ciepła.
Tutaj nie ma gotowej odpowiedzi, wszystko zależy od konstrukcji suszarni i odległości źródła energii od suszonego ziarna. Trzeba mieć świadomość, że ziarno w końcowej fazie suszenia (poniżej 20% wilgotności) oddaje wodę znacznie wolniej niż w początkowej fazie tego procesu. W zakresie regulacji temperatury powietrza suszącego trzeba zdać się na zalecenia producenta.
Trzeba pamiętać, że gorące powietrze, oddziałujące na wilgotny ziarniak, prowadzi do powstania swoistej łupiny na zewnątrz ziarna. Dlatego bardzo trudno wydostać resztki wilgoci z wnętrza ziarna (kondycjonowanie ziarna przed schładzaniem lub w czasie suszenia pozwoli rozejść się energii z zewnątrz do środka ziarna). Ziarno kukurydzy zaczyna oddawać wodę gdy podgrzejemy je do ok. 45 st. C. Najbardziej efektywnie suszenie przebiega, gdy ziarno ma ok. 50 st. C. Należy tak wyregulować temperaturę na palniku suszarni, aby nie przekraczać tej wartości. Gdy suszymy zbyt wysoką temperaturą, odbije się to niekorzystnie na jakości ziarna.
Zasadę tę można porównać do jazdy samochodem. Określony odcinek na autostradzie możemy przejechać z prędkością 120 km/h i niskim spalaniem lub szybciej większym kosztem. Dlatego susząc niższą temperaturą zaoszczędzimy paliwo i uzyskamy ziarno lepszej jakości, ale nieco tracimy na wydajności procesu. Każdy musi tutaj znaleźć złoty środek.
Cena hurtowa gazu propan 20 września br. wahała się w przedziale 2–2,10 zł netto/1 l gazu (cena na wolnym rynku, nie dotyczy umów na dostawę gazu podpisanych wcześniej) i była niższa niż w szczycie sezonu suszenia w 2021 r. Jednak wraz ze wzrostem zapotrzebowania na paliwo, cena jak co roku może w pełni sezonu wzrosnąć. Dostawcy gazu zapewniają, że propanu nie zabraknie, ale problemy mogą być z logistyką. Do wybuchu wojny ciężarówki odbierały gaz m.in. z białoruskiej granicy, tę lukę dziś wypełnić musi gaz m.in. z Litwy.
Sprzedawcy gazu obawiają się jedynie o możliwe problemy z dostarczeniem gazu na czas do gospodarstwa. Wiąże się to w dużej mierze z tym, że wiele suszarni, kurników oraz innych obiektów przemysłowych, które do tej pory zużywały gaz ziemny z sieci, zdecydowało się na zasilanie swoich obiektów propanem. Dlatego dostawcy gazu będą musieli zaopatrzyć w paliwo znacznie większą liczbę odbiorców. O ile kupno nowej ciężarówki nie było dużym problem, to zakup naczepy/cysterny do przewozu gazu nie był łatwy ze względu na dostępność i bardzo wysokie ceny. Dlatego w szczycie sezonu może okazać się, że zamówienie gazu z dwudniowym wyprzedzeniem będzie niewystarczające, więc trzeba będzie na bieżąco trzymać rękę na pulsie, aby mieć paliwo na czas.
Dawid Konieczka
<p>redaktor „top agrar Polska”, specjalista w zakresie techniki rolniczej.</p>
Najważniejsze tematy
