Na początku 2019 r. polskim rynkiem mięsa wołowego wstrząsa afera z tzw. „leżakami” czyli ubijanymi nielegalnie chorymi krowami. Reporterzy „Superwizjera” TVN pokazali proceder uboju krów z naruszeniem przepisów sanitarnych, weterynaryjnych oraz dobrostanu zwierząt. Ówczesne kierownictwo ministerstwa rolnictwa zadeklarowało podjęcie szeregu działań naprawczych. Teraz do sprawy wrócili posłowie Dorota Niedziela i Kazimierz Plocke z Koalicji Obywatelskiej, którzy zadali MRiRW szereg szczegółowych pytań dotyczących m.in. zwiększenia nadzoru nad transportem i ubojem zwierząt. 

Monitoring mediów

I tak Główny Lekarz Weterynarii już w lutym 2019 r. polecił organom Inspekcji Weterynaryjnej podjęcie ścisłej współpracy z Policją w zakresie monitorowania i wyszukiwania w mediach (lokalne gazety, fora internetowe, internetowe serwisy ogłoszeniowe) ofert zakupu zwierząt pourazowych od hodowców oraz usług przewozu takich zwierząt do rzeźni. Ponadto, polecono wszystkim wojewódzkim lekarzom weterynarii poinformowanie mediów lokalnych o tym, że przewóz zwierząt pourazowych jest niezgodny z prawem. 

Kontrole po analizie ryzyka

Główny Lekarz Weterynarii polecił również przeprowadzanie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie pośrednictwa w obrocie bydłem, wytypowanych na podstawie analizy ryzyka, posługując się w szczególności kryteriami takimi jak: 

• skupowanie pojedynczych sztuk bydła, 
• dostarczanie zwierząt do małych rzeźni. 

Zalecono przy tym zwrócić szczególną uwagę na pośredników (z obiektem oraz bez obiektu), którzy nie zgłaszają przemieszczeń bydła do Centralnej Bazy Danych IRZ (CDB IRZ). W przypadku, gdy pośrednik prowadzi dodatkowo działalność przewoźnika zwierząt, polecono aby również ta działalność została skontrolowana. 
Dodatkowo, polecono skontrolować w szczególności infrastrukturę oraz wyposażenie obiektów wykorzystywanych przez pośredników, dokumentację – łącznie z krzyżową weryfikacją danych zamieszczonych w tej dokumentacji, rejestrację działalności w biurze powiatowym Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz terminowość zgłoszeń przemieszczeń zwierząt i innych zdarzeń.

Podejrzane transakcje na celowniku 

Główny Lekarz Weterynarii polecił także skontrolowanie gospodarstw, z których pośrednicy kupowali pojedyncze sztuki bydła. W pierwszej kolejności kontrolą zostały objęte gospodarstwa wielkotowarowe, z których pośrednicy kupowali po jednym zwierzęciu oraz te, w których krowy po wycieleniu były ubijane w ciągu 30 dni od tego zdarzenia. 

Od maja 2019 r. zdecydowano także, że Inspekcja Weterynaryjna będzie kontrolować rzeźnie i pośredników wysokiego ryzyka z częstotliwością raz na kwartał. Przy typowaniu do kontroli bierze się pod uwagę następujące okoliczności, które wystąpiły w okresie ostatnich 3 miesięcy:
• zakup zwierząt w ciągu 30 dni po wycieleniu,
• zakup zwierząt między 13 a 14 miesiącem od ostatniego wycielenia,
• zakup pojedynczych sztuk bydła z gospodarstw utrzymujących powyżej 25 sztuk bydła,
• zgłoszenie uboju zwierząt w terminie powyżej 10 dni,
• brak zgłoszenia uboju zwierzęcia w terminie powyżej 10 dni od zakupu,
• 90% ubijanych sztuk bydła pochodzi od jednego pośrednika,
• podejrzenie zwierzęcia z rzeźni.

Instrukcja GLW: ubój z konieczności i kontrole doraźne 

Ponadto zmieniona została instrukcja Głównego Lekarza Weterynarii poprzez wprowadzeniu m.in. obowiązku kontroli przez urzędowego lekarza weterynarii sposobu postępowania ze zwierzętami, które nie mogą się samodzielnie poruszać bez bólu lub poruszać się bez pomocy. Takie zwierzęta powinny zostać poddane ubojowi z konieczności na środku transportu przez osobę posiadającą odpowiednie kwalifikacje. 
Wzmocniono również zasady przekazywania informacji pomiędzy urzędowymi a powiatowymi lekarzami weterynarii w sytuacji przewiezienia do rzeźni zwierzęcia niezdolnego do transportu lub o stwierdzeniu w trakcie badania przed - lub poubojowego zmian wskazujących na możliwość wystąpienia urazu przed przywozem zwierzęcia do rzeźni. W takich sytuacjach wprowadzono obowiązek przeprowadzenia kontroli doraźnej gospodarstwa oraz przewoźnika zwierząt. 

Elektroniczne dzienniki w rzeźniach 

W 2020 r. Główny Inspektorat Weterynarii zakupił także oprogramowanie do prowadzenia w formie elektronicznej dzienników badania przed - i poubojowego, które obecnie jest wdrażane w rzeźniach bydła. Oprogramowanie pozwala na przesyłanie mailem danych z rzeźni do powiatowych i wojewódzkich inspektoratów weterynarii, co umożliwia prowadzenie regularnej weryfikacji wpisów w tych dziennikach. Przewidywany termin zakończenia wdrożenia tego działania to 30 czerwca 2021 r. 

Kontrole przewoźników 

W zakresie kontroli przewoźników polecono, by zwracać szczególną uwagę na: konstrukcję oraz wyposażenie środków transportu, w tym czy są w nich zamontowane wyciągarki, które mogą świadczyć o transporcie bydła pourazowego oraz dokumentację dotyczącą zapewnienia dobrostanu zwierząt (zezwolenie dla przewoźnika, świadectwo zatwierdzenia dla środków transportu, licencje dla kierowców), a także zalecono przeprowadzenie krzyżowych porównań dokumentacji z rejestrem przewozów prowadzonym przez pośrednika.
wk