Skutki gospodarcze afrykańskiego pomoru świń, wpływające na producentów świń w Polsce, są wypadkową programu zwalczania wirusa ASF w UE oraz globalnych zasad zapobiegania rozprzestrzenianiu się chorób zwierzęcych  OIE.
Zmiany obowiązujących przepisów są trudne do przeprowadzenia, gdyż wymagają zgody wszystkich państw członkowskich, również tych, które do tej pory nie musiały się zmagać z chorobą. Najbardziej dotkliwą stratą dla rolnika jest pojawienie się wirusa w chlewni, ponieważ stada trzody chlewnej zakażone wirusem ASF są likwidowane w całości. Likwidacji podlega również pasza oraz sprzęt, który nie może być poddany skutecznemu odkażeniu. Za straty poniesione z powodu choroby zwalczanej z urzędu rolnikowi przysługuje odszkodowanie.
Jednak sama likwidacja stada to nie jedyna poważna konsekwencja, jaka dotyka hodowców, których gospodarstwa bezpośrednio lub pośrednio dotknął ASF. Jest ich jeszcze kilka.

1. Ograniczenia w przemieszczaniu zwierząt
Po potwierdzeniu ogniska PLW przystępuje do likwidacji zakażonego stada oraz w promieniu 3 km wprowadza obszar zapowietrzony, a w promieniu 10 km obszar zagrożony. W obu obszarach PLW przeprowadza perlustracje.
Na obszarze zapowietrzonym obowiązuje zakaz przemieszczania zwierząt na 40–30 dni, a na zagrożonym 30–21 dni. W tym czasie tuczniki przerastają, tracąc część swojej wartości rynkowej. Zagrożony jest również dobrostan zwierząt, ze względu na rosnące zagęszczenie świń. Rolnicy ponoszą koszty związane z dodatkową paszą i obsługą zwierząt, ale rekompensaty ze Skarbu Państwa są w tych przypadkach niewystarczające na pokrycie strat.

2. Przemieszczanie świń w strefach ASF
Producent świń, który znajdzie się w strefie czerwonej, podlega ograniczeniom związanym z przemieszczaniem zwierząt. Przemieszczane świnie ze strefy czerwonej do białej muszą przebywać w gospodarstwie co najmniej przez 30 dni poprzedzających transport lub od dnia urodzenia.
Ponadto na 30 dni przed przemieszczeniem żadna świnia nie może być wprowadzona do tego gospodarstwa z chlewni położonych w strefie czerwonej i niebieskiej. Dodatkowo muszą zostać wykonane badania laboratoryjne w kierunku ASF, z wynikiem ujemnym w okresie 7 dni przed datą wywozu.
Świadectwo zdrowia  musi być wystawione nie wcześniej niż 24 godziny przed ich przemieszczeniem. W strefie niebieskiej wprowadzono dodatkowy warunek, mówiący o tym, że wywożone świnie (ze strefy niebieskiej do czerwonej) muszą znajdować się w gospodarstwie, w którego promieniu, wynoszącym co najmniej 3 km, wszystkie zwierzęta przebywały w gospodarstwie co najmniej przez 30 dni poprzedzających przemieszczenie. Tuczarnie ze strefy niebieskiej, do których wprowadzane są prosięta w cyklu tygodniowym, są pozbawione możliwości sprzedaży tuczników do rzeźni bez naruszenia przepisów.

3. Opóźnione odszkodowania lub ich całkowity brak
Odszkodowanie za zlikwidowane stado wypłacane jest po zakończeniu dochodzenia epizootycznego, w którym Inspekcja Weterynaryjna próbuje ustalić, jakie było źródło zakażenia. W zależności od sytuacji zajmuje to średnio kilka tygodni. Do czasu wypłacenia odszkodowania rolnik pozbawiony jest jakichkolwiek przychodów pochodzących z produkcji świń. Odszkodowanie nie jest wypłacane, jeśli posiadacz zwierzęcia wprowadził do swojego gospodarstwa zwierzę z naruszeniem przepisów.
Rolnika pozbawia się odszkodowania, jeśli nie zastosował się do obowiązków określonych w przepisach o identyfikacji i rejestracji zwierząt lub nie dopełnił obowiązku zgłoszenia podejrzenia choroby do PLW, ewentualnie do innych upoważnionych organów czy osób.
Odszkodowanie nie przysługuje również, jeżeli w gospodarstwie nie wprowadzono wymaganych zasad bioasekuracji. Hodowca pozbawiony stada oraz odszkodowania za jego likwidację zmuszony jest do odbudowania produkcji ze środków pochodzących z innych źródeł. Jeśli ich nie ma – wówczas grozi mu bankructwo.

4. Przerwa w produkcji po wykryciu ogniska
Ponowne zasiedlenie chlewni po likwidacji ogniska może nastąpić po 45 dniach od zakończenia procesu czyszczenia i odkażania gospodarstwa. Najczęściej zasiedlenie (niepełne) następuje przy wykorzystaniu świń wskaźnikowych.
Po 45 dniach od ich wprowadzenia możliwe jest pełne zasiedlenie, jeżeli pobrane do badań w kierunku wykrycia przeciwciał próbki krwi okażą się ujemne. Muszą zatem upłynąć prawie 3 miesiące, zanim nastąpi ponowny rozruch produkcji. Przerwa nie jest rekompensowana. W przypadku, kiedy rolnik produkuje tuczniki w cyklu zamkniętym, gospodarstwo pozostaje pozbawione przychodów nawet ponad rok, ponosząc koszty związane z paszą i obsługą zwierząt.

5. Niższe ceny żywca w strefie niebieskiej
W strefie niebieskiej ceny skupu żywca wieprzowego są wciąż niższe od notowanych w strefie białej o ok. 60–80 gr/kg wbc. Wynika to z ograniczenia rynku (tylko do krajowego) dla zakładów mięsnych, które sprzedają mięso lub produkty wyprodukowane (bez obróbki termicznej) ze świń z tej strefy.

6. Utrata możliwości eksportu  wieprzowiny
Zakład mięsny po znalezieniu się w obszarze zapowietrzonym lub zagrożonym z dnia na dzień traci możliwość eksportu. Znalezienie nowych rynków dostosowanych do sytuacji epizootycznej wymaga czasu. Mogą zatem pojawić się perturbacje związane z odbiorem tuczników od dotychczasowych dostawców, czy terminowością płatności zobowiązań rolnikom za dostarczony surowiec.

7. Niższe ceny krajowego skupu  tuczników
W krajach UE wprowadzono strefy ASF, aby można było bezpiecznie utrzymać handel zarówno żywymi świniami, jak i produktami wieprzowymi bez konieczności wykluczania całego kraju z wymiany międzynarodowej.
Zasady regionalizacji, oprócz krajów unijnych uznawane są również przez niektóre państwa trzecie. Najwięksi importerzy wieprzowiny, czyli Chiny, Japonia, Korea Płd. zamknęły  jednak swoje rynki. Polskie zakłady mięsne pozbawione możliwości sprzedaży produktów w krajach azjatyckich, gdzie uzyskiwane marże są największe, lokują większość swoich wyrobów na rynku unijnym lub krajowym, gdzie uzyskiwane marże są dużo mniejsze. Dlatego ceny skupu oferowane polskim producentom świń są niższe w stosunku do uzyskiwanych przez producentów niemieckich.
Aleksander Dargiewicz
KZPTCh Pol-Pig