Jakie tradycyjne odmiany moglibyśmy wykorzystać w uprawach sadowniczych ekologicznych? Przedstawiamy charakterystykę wiśni szklanki i czerechy.
Szklanki - Amarello
Grupa wiśni szklanek różni się wyraźnie od sokówek, barwą soku, barwą i strukturą miąższu oraz smakiem. Szklanki mają sok bezbarwny. Drzewa szklanek w latach powojennych występowały dość powszechnie przy zagrodach wiejskich. Rozmnażały się często samoistnie, przez odrosty korzeniowe lub przez nasiona. Stąd też na terenie Polski występowała ogromna zmienność wśród tej grupy wiśni. Różniły się one między sobą wieloma cechami, w tym także jakością i smakiem owoców. Niektóre, najwartościowsze genotypy szklanek zostały zebrane z terenu Polski przez pracowników Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa (obecny Instytut Ogrodnictwa) i są utrzymywane w krajowej kolekcji odmian roślin sadowniczych. Można je w razie potrzeby przywrócić do uprawy. Starsi konsumenci z sentymentem wspominają smak tych wiśni. Spożywane były głównie jako owoce świeże, ale wykorzystywano je też przetwórczo, zwłaszcza na kompoty. Szklanki miały delikatną strukturę miąższu, a niektóre z nich wyróżniał wykwintny smak. Istotną cechą drzew wiśni szklanek była mała podatność na choroby i mróz. Jednak z towarowej uprawy zostały one wyparte przez wiśnie sokowe. Poniżej scharakteryzuję kilka odmian szklanek występujących w skierniewickiej kolekcji.
- Wczesna Ludwika
To szklanka, pochodząca z Niemiec. Drzewo rośnie silnie, tworzy szeroką, kulistą koronę, umiarkowanie zagęszczoną, z wiotkimi i lekko zwisającymi pędami. W okres owocowania wchodzi wcześnie. Jest wytrzymałe na mróz, a pąki kwiatowe są mniej wrażliwe na przymrozki niż u innych szklanek. Jest niepodatne na choroby grzybowe ani na raka bakteryjnego. Kwitnie średnio wcześnie, nie wymaga obcego zapylenia. Zbiór owoców najczęściej przypada w trzeciej dekadzie czerwca. Owoc o średniej masie około 4,3 g, kulisty, spłaszczony na wierzchołkach. Skórka jasnoczerwona, prześwitująca i błyszcząca.
Miąższ pomarańczowożółty, bardzo miękki, luźny, galaretowaty, soczysty. Sok bezbarwny. Pestka mała, kulista z lekko zaznaczonym czubkiem. Szypułka średniej długości, cienka z krótką osadką. Owoce deserowe, przydatne także na przetwory domowe, są wrażliwe na transport, gdyż łatwo się odgniatają. Przemysł przetwórczy póki co nie wyraża większego zainteresowania wiśniami typu szklanka.
- Szklanka Wielka
Odmiana o bliżej nieokreślonym rodowodzie, od dawna znajdująca się w kolekcji Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa (dziś Instytut Ogrodnictwa). Drzewo rośnie silnie i zdrowo. Tworzy szeroko stożkowatą lub kulistą koronę. W młodości plonuje średnio obficie, ale wraz z wiekiem staje się coraz bardziej plenne. Zarówno drzewo, jak i pąki kwiatowe są odporne na mróz. Odmiana średnio podatna na drobną plamistość liści drzew pestkowych oraz na inne choroby wiśni.
Owoce dojrzewają w końcu czerwca. Są duże, wyraźnie większe od innych szklanek (masa owocu 5–6 g), kulistego kształtu, spłaszczone na biegunach. Skórka pomarańczowoczerwona, błyszcząca. Miąższ żółtawokremowy, dość miękki, wyraźnie kwaskowy, średnio smaczny. Smak bardzo zależny od warunków atmosferycznych. Pestka mała, kulista. Szypułka dość krótka i gruba. Odmiana głównie przetwórcza, owoce nadają się do sporządzania wyśmienitych kompotów.
- Montmorency
Odmiana amerykańska, do dziś występująca powszechnie w uprawie w USA. W Polsce mniej rozpowszechniona. Drzewo w kolekcji Instytutu Ogrodnictwa rośnie silnie. Tworzy średniej wielkości koronę, zwykle kulistego kształtu, umiarkowanie zagęszczoną, z licznymi krótkopędami. W okres owocowania wchodzi wcześnie, pąki kwiatowe są mało wrażliwe na wiosenne przymrozki, dzięki czemu dobrze i corocznie plonuje. Drzewo jest wytrzymałe na mróz i mało podatne na choroby, zwłaszcza na drobną plamistość liści drzew pestkowych.
Dojrzewanie owoców przypada około 10 lipca. Mimo dojrzenia mogą być pozostawione na drzewie dłużej. Są jasnoczerwone, o masie 4–5 g, mają kulisty kształt i błyszczącą skórkę. Miąższ jest kremowy, miękki i soczysty, słodko-kwaskowy, bardzo smaczny. Sok bezbarwny (szklanka). Owoce są przeznaczane do bezpośredniego spożycia, a także na przetwory i do zamrażania.