Wśród odmian oferowanych w Krajowym rejestrze udział odmian ciasteczkowych, czyli typu K wynosi... zero. Po raz ostatni odmiana tego typu była badana w PDO w roku 2012. Z czego to wynika?

Tradycyjnie pszenicę przeznacza się do wypieku chleba i bułek. Piekarzom zależy na uzyskaniu elastycznego ciasta, które zdolne jest do trwałego utrzymania pęcherzyków powietrza, powstających w wyniku działalności drożdży, czy na drodze chemicznej – pod wpływem proszku do pieczenia czy innych uszlachetniaczy. Zależy im na dużej zawartości białka, a szczególnie jego frakcji, tzw. glutenu, czyli wyjątkowo elastycznej formy protein. Powoduje to, że hodowcy selekcjonują odmiany wysokobiałkowe. Nie zmienia tego ogólnoświatowa nagonka na gluten, który jest oskarżany, często niesłusznie, o różne kłopoty zdrowotne. Nakłada się na to jeszcze polityka skupujących, którzy białko i gluten traktują jako podstawowy parametr jakościowy.

Duża zawartość białka i glutenu są niepożądane

W przerobie pszenicy na produkty, w których rozciągliwość ciasta jest wadą, duża zawartość białka i glutenu są niepożądane. Ciasto takie powinno tworzyć niewielkie pęcherzyki powietrza. Wyobraźmy sobie słone paluszki czy grissini, które są z silnie rozpulchnionego ciasta, z dużymi pęcherzykami powietrza. Produkt taki łatwo łamałby się i byłby nieatrakcyjny dla konsumentów. Z mąki z pszenicy typu K robi się właśnie ciasteczka, paluszki, niektóre formy pszennych przekąsek. Wysoka zawartość białka jest też wadą w produkcji pszenicznego słodu, na coraz popularniejsze u nas piwo białe.

Pszenica ciasteczkowa charakteryzuje się miękkim ziarnem, o wysokiej zawartości skrobi, a małej ilości białka.

Są w Polsce młyny, produkujące mąkę dla przemysłu ciastkarskiego, jednak jest ich niewiele. Skup ziarna na mąkę ciasteczkową polega nie tyle na poszukiwaniu plantacji uprawianych pod ten cel, ale na przeznaczaniu tych partii, które mają mało białka, a pozostałe parametry, jak np. masa hektolitra czy liczba opadania są spełnione.

Co ważne w agrotechnice pszenicy ciasteczkowej

Kierunek uprawy na ciasteczka powinien opierać się na spełnieniu dwóch warunków:

• doboru odmiany oraz nawożenia azotowego, tak aby białka było nie więcej niż ok. 10%, a ziarno było celne.

Co zatem zrobić jeśli nie mamy odmian? Pomocą jest Katalog wspólnotowy CCA. Wiele firm dystrybuujących nasiona z Zachodu oferuje takie odmiany lub odmiany, które w naszych warunkach uzyskują takie paramenty. Nadają się do tego także odmiany typu C, o ile spełnione będą warunki uprawy.

Zobacz także: Nowe odmiany pszenicy jarej w krajowym rejestrze. Zobacz czym się charakteryzują!

Z praktyki wiemy, że im jest bardziej wilgotno, lato pochmurne, to pszenica buduje mniej białka. Dlatego uprawa na ciasteczka lepiej udaje się na polach wilgotnych oraz w rejonach Polski, gdzie częściej pada deszcz.

W okresie wegetacji ważne jest, aby pszenica ciasteczkowa dobrze rozkrzewiła się i nabrała bujnej masy jeszcze jesienią. To wtedy potrzebuje azotu i pozostałych składników, tak aby wiosną nawożenie, zwłaszcza późne, było ograniczone, bez uszczerbku dla wysokości plonu. Niestety, kłóci się to z przygotowaniem łanu do zimy, gdyż zbytnio rozbujane rośliny trudniej się hartują. Dlatego w tym kierunku najważniejszy jest wczesny termin siewu, w nieco niższej obsadzie, co pozwoli też na lepsze zimowanie nie zawsze zimotrwałych odmian. Niesie to jednak zagrożenie chorobami wirusowymi, stąd konieczność jesiennej kontroli mszyc.

Ziarno pszenicy ciasteczkowej.

Azot wiosną pod pszenicę ciasteczkową podaje się w łącznej ilości do 120–140 kg/ha. Jednak ważne jest poznanie jego zawartości w glebie na wiosnę. Gdy jest go więcej, np. ponad 50 kg/ha, to dawki N powinny być jeszcze mniejsze. Trzeba też pamiętać o wczesnym podaniu siarki w celu ułatwienia przemian azotu.

Ważniejsze są jednak terminy nawożenia. Cały azot powinien być podany do fazy intensywnego wydłużania pędu, czyli do BBCH 33. Decydując się na stosowanie mocznika (nawóz podawany w ostateczności) z inhibitorem ureazy, to termin musi być o 4–5 tygodni wcześniejszy.

Czytaj również: Jak nawozić w oparciu o wyniki analizy gleby?

W pszenicy ciasteczkowej ważna jest jakość ziarna, stąd konieczność ochrony liścia flagowego (plonotwórczego) i kłosa (jakościowego) przed fuzariozami. Na zabiegach tych nie można oszczędzać i technologia ochrony musi być prowadzona jak dla innych, intensywnych typów pszenic.

Odmiany rzadsze niż złoto Obecnie w Krajowym rejestrze nie ma ani jednej odmiany pszenicy ozimej z grupy K, czyli tzw. ciasteczkowej. Odmiana Slade została skreślona w roku 2013, a odmiana Bagou w roku 2019. Obydwie te odmiany nie miały jednak większego znaczenia w nasiennictwie. Obecnie w badaniach mamy jedną taką odmianę, ale zostanie ona zarejestrowana prawdopodobnie dopiero w 2024 r. Natomiast do grupy C wpisywane są odmiany pastewne oraz inne, np. niespełniające wymogów odmian chlebowych.

Andrzej Najewski COBORU

W COBORU rejestrujemy tylko to, co nam firmy hodowlane zgłaszają. Zatem brak takich odmian w Krajowym rejestrze wynika z niezgłaszania ich przez hodowców, którzy nie są zainteresowani takim kierunkiem. W Polsce niestety w większości nie prowadzi się skupu pszenicy określonych odmian czy ich typów, a bada się tylko parametry ziarna.

Tomasz Czubiński