Na początku lutego br. Główny Inspektorat Weterynarii podał komunikat na temat trzech przypadków wścieklizny w 2021 r. Pierwszy z nich stwierdzono u padłego lisa w miejscowości Izabela, w gminie Wiązowna, powiat otwocki, woj. mazowieckie, drugi  z kolei wykryto u padłego żbika w miejscowości Starzawa Rybna, w gminie Stubno, powiat przemyski, woj. podkarpackie, a trzeci przypadek wścieklizny w 2021 r. stwierdzono u lisa poddanego eutanazji, odłowionego w miejscowości Kołbiel, w gminie Kołbiel, powiat otwocki, woj. mazowieckie. Wokół miejsc znalezienia zwierząt zostały wyznaczone obszary zagrożone chorobą. 

Zapytaliśmy Główny Inspektorat Weterynarii na temat bieżącej sytuacji dotyczącej wścieklizny u dzikich zwierząt w Polsce, ale również przypadków u zwierząt domowych i gospodarskich, a także objawów choroby. 

Dorota Kolasińska: Kiedy, poza ostatnimi trzema przypadkami, zarejestrowano wściekliznę w Polsce? 
GIW: Stwierdzenie wścieklizny na obszarze Polski nie jest zdarzeniem nowym i niespodziewanym. Poprzednie przypadki tej choroby były stwierdzane w 2020 r., kiedy stwierdzono 5 przypadków wścieklizny u lisów w woj. lubelskim i podkarpackim, 1 przypadek u psa w woj. podkarpackim, 1 przypadek u krowy w woj. podkarpackim (ostatni przypadek stwierdzony w grudniu 2020 r.). Ponadto wściekliznę wykryto u 5 nietoperzy - w woj. wielkopolskim i  zachodniopomorskim. Należy mieć na uwadze, że obowiązkowi zgłaszania w Unii Europejskiej podlega wścieklizna u zwierząt innych niż nietoperze, a w przypadku stwierdzenia wścieklizny u nietoperzy nie wydaje się aktów prawa miejscowego (rozporządzeń) określających restrykcje. Występowanie wścieklizny u nietoperzy nie ma również wpływu na prowadzone akcje szczepień ochronnych lisów wolno żyjących.
 
Dorota Kolasińska: W jakim okresie są rozrzucane w lasach szczepionki dla lisów? 
GIW: Szczepionki przeciwko wściekliźnie dla lisów wolno żyjących są zwykle dystrybuowane w trakcie 2 kampanii szczepień: wiosennej (marzec-kwiecień) i jesiennej (wrzesień-październik). Szczepienia doustne lisów nie są wykonywane w całym kraju, a w zależności od aktualnej sytuacji epizootycznej może zostać przeprowadzona tylko jedna akcja szczepień lub może być konieczne przeprowadzenie dodatkowej akcji szczepień. W związku z epidemią SARS-CoV-2 wiosenna akcja szczepień w 2020 r. miała miejsce na przełomie maja i czerwca.

Dorota Kolasińska: Co to znaczy, że w danym obszarze jest strefa zagrożona? Z jakimi obostrzeniami jest to związane?
GIW: Obszar zagrożony wścieklizną zwierząt wyznaczany jest wokół ogniska choroby, czyli wokół miejsca znalezienia zarażonego zwierzęcia. Obszar ten wyznacza właściwy miejscowo powiatowy lekarz weterynarii lub, jeśli obszar wykracza poza teren jednego powiatu, wyznacza go wojewoda we współpracy z wojewódzkim lekarzem weterynarii. Dokładny opis obszaru zagrożonego znajduje się w rozporządzeniu w sprawie zwalczania wścieklizny, które jest publikowane w Dzienniku Urzędowym danego województwa.

Dorota Kolasińska: Jakie obostrzenia w nim obowiązują?
GIW: W obszarze zagrożonym obowiązują ograniczenia chroniące przed transmisją choroby, w tym m.in.:
– obostrzenia dla posiadaczy psów i kotów oraz zwierząt gospodarskich, w tym utrzymywanie psów na uwięzi, a kotów w zamknięciu;
– zakaz organizacji targów, wystaw, pokazów, konkursów z udziałem zwierząt  gatunków wrażliwych na zachorowanie;
– ograniczenia w przemieszczaniu zwierząt.
 W celu weryfikacji, jaki obszar objęty jest ograniczeniami oraz jakie obostrzenia obowiązują na tym terenie, należy zapoznać się z treścią rozporządzeń właściwych miejscowo organów, tj. powiatowych lekarzy weterynarii lub wojewodów.

D.K.: Jakie są objawy wścieklizny u zwierząt gospodarskich, czy są charakterystyczne? 
GIW: Klasyczny przebieg wścieklizny obejmuje 3 stadia choroby: prodromalne, szałowe i stadium porażeń. Należy mieć na uwadze, że stadia te mogą występować równolegle, nakładać się na siebie oraz, że u danego osobnika wystąpi zwykle kilka objawów z listy, a nie wszystkie naraz.
1) Stadium prodromalne: zmiana zachowania. Zwierzęta, które do tej pory były potulne, przyjacielskie stają się lękliwe, zaniepokojone. Natomiast zwierzęta wcześniej wycofane, zaczynają się nagle przymilać. Można obserwować wokalizację bez konkretnego powodu. To stadium jest mało charakterystyczne, ponieważ zachowanie zwierząt może się zmieniać, a zmiany te następują stopniowo.
2) Stadium szałowe: pobudzenie, agresja, napieranie/rzucanie się na przeszkody, zaburzone czucie bólu, gorączka, zaprzestanie pobierania wody i pokarmu.
3) Stadium porażeń: porażenia zaczynają się od nerwów czaszkowych, anizokoria (nierówna wielkość źrenic), opadanie powiek, zez, oczopląs, wypadnięcie języka, ślinotok, rozjeżdżanie się kończyn, śpiączka i śmierć.

D.K.: Jakie objawy wścieklizny wystąpiły u krowy w grudniu 2020 r.? 
GIW: Objawy, które wystąpiły w grudniu 2020 r. u chorej krowy w woj. podkarpackim to odstawianie ogona, zaprzestanie pobierania pokarmu, nienaturalna postawa ciała (prężenie się), wzmożone ryczenie, nasilający się ślinotok.

W Polsce obowiązkowym szczepieniom podlegają psy powyżej 3 miesiąca życia i później kolejno co roku. Główny Lekarz Weterynarii z uwagi na ostatnie przypadki wścieklizny zachęca także do szczepienia kotów. 
dkol