Wprowadzenie na szeroką skalę pomocy inwestycyjnej w formie instrumentów finansowych – a dokładnie kredytu z gwarancją spłaty i ewentualną dopłatą do odsetek to ważna zmiana w porównaniu z poprzednimi programami. Przez lata przyzwyczailiśmy się do pomocy w formie dotacji pokrywającej część kosztów inwestycji – taka pomoc funkcjonowała od czasów SAPARD. W nowej odsłonie unijnych funduszy na inwestycje w rolnictwie trzeba będzie się jednak liczyć z tym, że dotacje będą osiągalne jedynie na wybrane rodzaje inwestycji i ich pozyskanie będzie znacznie trudniejsze niż dotychczas.

Mniejszy budżet na inwestycje

Skąd taka zmiana podejścia? Można przypuszczać, że jest to pokłosie ograniczonych środków na pomoc w ramach II filaru. Ostateczny konsensus co do budżetu nowej WPR sprowadził się do redukcji środków finansowych przeznaczonych na pomoc w II filarze, w zamian za zachowanie w miarę przyzwoitego finansowania w dopłatach bezpośrednich. Polska dodatkowo zdecydowała jeszcze o przesunięciu 30% budżetu II filaru na powiększenie dopłat bezpośrednich, tak więc skromny budżet inwestycyjny został jeszcze dodatkowo uszczuplony.

Przymierzając się do inwestycji w gospodarstwie, warto więc dokładnie przyjrzeć się propozycjom KPS i samemu ocenić, czy jest na co czekać.

Zamiast „Modernizacji gospodarstw” inwestycje w konkurencyjność

Następcą dobrze znanej „Modernizacji gospodarstw” będzie w KPS instrument „Inwestycje w gospodarstwach zwiększające konkurencyjność”. To właśnie jeden z przykładów działania, oferującego w ograniczonym zakresie wsparcie dotacyjne i w znacznie szerszym wsparcie w postaci instrumentu finansowego.

W kolejnej odsłonie pomoc w postaci dotacji przewidziano tylko na cztery rodzaje inwestycji:

• obszar A – dotyczące produkcji zwierzęcej, polegające na stosowaniu rozwiązań rolnictwa precyzyjnego w budynkach lub budowlach służących do produkcji zwierzęcej,
• obszar B – dotyczące produkcji ekologicznej, zarówno w zakresie inwestycji budowlanych, jak i zakupu maszyn urządzeń czy oprogramowania (uwaga – co najmniej 80% powierzchni/produkcji/zwierząt musi być objęte tym systemem w dniu składania wniosku o przyznanie pomocy),
• obszar C – dotyczące budowy lub modernizacji budynków, lub budowli, lub zakupu nowego sprzętu do przygotowywania, przechowywania, czyszczenia, sortowania, kalibrowania, konfekcjonowania produktów rolnych,
• obszar D – dotyczące produkcji roślinnej, polegające na zakupie lub leasingu maszyn do zbioru.

W nowej odsłonie dotacja będzie pokrywać do 65% kosztów w przypadku rolników, którzy mają nie więcej niż 40 lat lub w przypadku inwestycji w gospodarstwach ekologicznych (obszar B), a w pozostałych przypadkach intensywność pomocy ma wynosić do 45% kosztów inwestycji.

Maksymalnie będzie można otrzymać 1 mln zł na inwestycje dotyczące budowy lub modernizacji budynków, służących do produkcji ekologicznej, lub zapewnieniu wybiegów oraz pastwisk dla zwierząt, oraz w obszarze C na inwestycje dotyczące budowy przechowalni. W pozostałych przypadkach (np. zakup maszyn) kwota pomocy na gospodarstwo to maksymalnie 300 tys. zł.

Dodatkowe wymagania dla rolników

Uzyskanie pomocy w formie dotacji obwarowane jest dodatkowymi wymaganiami:

• realizacja inwestycji musi przyczynić się do wzrostu wartości dodanej produkcji (GVA) o przynajmniej 10%,
• wielkość ekonomiczna gospodarstwa uprawnionego do otrzymania pomocy wynosi co najmniej 25 tys. euro i nie więcej niż 250 tys. euro,
• z pomocy wykluczono inwestycje dotyczące produkcji drobiu (z wyjątkiem produkcji ekologicznej), zwierząt futerkowych (z wyjątkiem chowu królików na mięso), sprzętu pszczelarskiego, maszyn i urządzeń wykorzystywanych na potrzeby gospodarki pasiecznej.

Trudno jednak w tym programie doszukać się np. możliwości pozyskania dotacji na zakup nowego ciągnika czy maszyn uprawowych w konwencjonalnych gospodarstwach bez produkcji ekologicznej.

Dotacja na zakup nowego ciągnika lub maszyny

Będzie to jednak możliwe w drugim wariancie tego programu, gdzie pomoc oferowana będzie nie w formie dotacji, a kredytu z gwarancją spłaty (na 80% kwoty kredytu), a gdzie nie przewiduje się na razie ograniczeń co do wielkości ekonomicznej gospodarstwa, czy wymogu wzrostu GVA.

Nie przewiduje się także ograniczeń co do konkretnych rodzajów inwestycji, wsparcie ma dotyczyć również zakupu gruntów rolnych (do 10% wartości kwoty kredytu, zaś w przypadku młodego rolnika – do 100% kwoty kredytu). Czynnikiem zachęcającym do skorzystania z tego rodzaju pomocy mają być również dopłaty do oprocentowania. Wysokość dopłaty będzie zależała od beneficjenta i rodzaju inwestycji:

• gospodarstwa rolne, których wielkość ekonomiczna wynosi 25 tys. euro i więcej będą mogły liczyć na 50% dotacji na spłatę odsetek w przypadku, gdy inwestycja przyczynia się do ochrony środowiska i klimatu,
• gospodarstwa rolne, którego wielkość ekonomiczna wynosi poniżej 25 tys. euro – do 50% dotacji na spłatę odsetek, a w przypadku, gdy inwestycja przyczynia się do ochrony środowiska i klimatu – do 100% dotacji na spłatę odsetek,
• młody rolnik – do 100% dotacji na spłatę odsetek.

Mając na uwadze właśnie możliwość pozyskania dopłaty do odsetek i zabezpieczenie kredytu darmową gwarancją, warto rozważyć ten rodzaj pomocy.

Inwestycje dla ochrony środowiska

Część inwestycji znanych z obecnej „Modernizacji” została w KPS wydzielona do odrębnego programu, wspierającego inwestycje służące ochronie środowiska. W ramach interwencji „Inwestycje przyczyniające się do ochrony środowiska i klimatu” będzie można otrzymać dofinansowanie w postaci dotacji na inwestycje w zakresie:

• zakupu nowych maszyn lub urządzeń m.in. do precyzyjnego stosowania środków ochrony roślin i nawozów, mechanicznej, lub biologicznej walki z chwastami, lub szkodnikami (np. pielniki, urządzenia do mechanicznego niszczenia szkodników), przygotowania miejsc do mycia opryskiwaczy, lub utylizowania resztek cieczy użytkowej,
• wyposażenia gospodarstw w płyty, zbiorniki lub urządzenia do przechowywania nawozów naturalnych, lub kiszonek, systemy oczyszczania powietrza z budynków inwentarskich, systemy zarządzania stadem, roboty do czyszczenia podłóg itp.,
• poprawę gospodarowania wodą, w tym budowę, zakup lub instalację infrastruktury do pozyskiwania, magazynowania w zamkniętych zbiornikach oraz zagospodarowania wody deszczowej,
• zakup nowych maszyn lub urządzeń do uprawy gleby pasowej, lub bezorkowej, ściółkowania, siewników do poplonów, maszyn do utrzymania zadrzewień śródpolnych, systemów rolno-leśnych oraz trwałych użytków zielonych,
• budowę wodopojów dla zwierząt, instalacje poprawiające wentylację lub obniżające temperaturę w budynkach inwentarskich, siatki przeciwgradowe, systemy wspomagania decyzji. Paleta możliwości jest zatem szeroka, a i dofinansowanie wygląda bardzo atrakcyjnie. Ten program będzie oferował wsparcie w formie dotacji pokrywającej do 80% kosztów inwestycji (w przypadku inwestycji wspólnych prowadzonych przez przynajmniej 3 rolników) i do 65% w przypadku wniosków indywidualnych. Maksymalna kwota pomocy na gospodarstwo to jednak tylko 200 tys. zł.

Inwestycje w dobrostan

Na finiszu prac na KPS w menu programów inwestycyjnych pojawiła się jeszcze propozycja dotycząca wsparcia inwestycji w dobrostan. Dodany program ma wspierać inwestycje w:

• budowę lub przebudowę wybiegów dla bydła (utwardzenie i ogrodzenie wybiegu oraz budowa, lub przebudowa zbiorników na wodę gnojową z tych wybiegów),
• przygotowanie wyposażenia pastwisk dla bydła – zakup pastuchów (elektryzatorów) oraz budowę, przebudowę lub zakup i montaż wodopojów, w tym wodopojów mobilnych,
• zakup grupowych budek do odchowu cieląt w wieku do 8. tyg. życia wraz z wygrodzeniami,
• budowę lub przebudowę, lub zakup i montaż pojedynczych, lub grupowych kojców dla loch w okresie porodu i odchowu prosiąt ssących, w tym mat i promienników dla prosiąt,
• zakup i montaż zautomatyzowanych instalacji poprawiających mikroklimat w budynkach inwentarskich (schładzanie lub ogrzewanie), wraz z zasilaniem awaryjnym,
• zakup systemów zarządzania stadem,
• zakup autonomicznych, samobieżnych urządzeń do czyszczenia podłóg (usuwania odchodów),
• zakup i montaż automatycznych czochradeł.

Pomoc ma być udzielana w formie dotacji w wysokości do 150 tys. zł na gospodarstwo, a dotacja ma pokrywać do 65% kosztów inwestycji.

Pomoc na bioasekurację

W nowym programie ma być również kontynuowana pomoc dla gospodarstw utrzymujących świnie na inwestycje dotyczące zabezpieczenia przed ASF. Zakres tej pomocy to lustrzane odbicie obecnego programu: płoty, magazyny na słomę, niecki dezynfekcyjne, silosy paszowe itp. Podobnie jak teraz pomoc w formie dotacji (maksymalnie 100 tys. zł na gospodarstwo) będzie mogła pokrywać do 80% kosztów inwestycji – z tym że niektóre ich rodzaje, np. płoty, będą rozliczane wg stawek ryczałtowych – tak jak i w obecnym wydaniu tego programu.

Premia dla małych gospodarstw

Dla małych gospodarstw (tzn. takich o wielkości ekonomicznej do 25 tys. euro) również przewidziano osobny program pomocowy. Pomoc w formie premii będzie można przeznaczyć na inwestycje związane z produkcją rolniczą, ale także związane z przetwórstwem np. w ramach RHD. Warunkiem przyznania pomocy będzie przedłożenie biznesplanu, w którym wnioskodawca wykaże, w jaki sposób chce poprawić konkurencyjność swojego gospodarstwa.

Tym razem trzeba będzie się do tego biznesplanu porządnie przyłożyć, ponieważ jednym z obowiązków wynikających z uzyskanej pomocy będzie osiągnięcia w wyniku realizacji biznesplanu wzrostu wartości sprzedaży produktów z gospodarstwa co najmniej o 30% (w stosunku do wartości bazowej), przy czym nie mniej niż do poziomu odpowiadającego równowartości minimalnego wynagrodzenia w roku, w którym złożono wniosek o przyznanie pomocy (obecnie byłoby to 36 120 zł) oraz utrzymania osiągniętego poziomu przychodu co najmniej do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy.

Podstawowa wysokość premii ma wynosić w nowym programie 100 tys. zł na gospodarstwo, z tym że w gospodarstwa rozpoczynające działalność w zakresie wprowadzania produktów na rynek w ramach tzw. krótkiego łańcucha dostaw (RHD, sprzedaż bezpośrednia, dostawy bezpośrednie) oraz gospodarstwa prowadzące produkcję ekologiczną będą mogły liczyć na premię o 20 tys. zł wyższą.

Premia dla młodego rolnika zostaje

W nowym KPS znajdziemy także kontynuację programu premii dla młodych rolników. Zmienia się oczywiście przewidywana kwota premii, która ma wzrosnąć do 200 tys. zł. W zakresie warunków przyznawania pomocy i zobowiązań młodego rolnika zasadniczo program będzie przypominał dotychczasowe edycje tej pomocy. Zmieniają się pewne drobne, aczkolwiek istotne detale.

Premia będzie mogła być przyznana osobie, która rozpoczęła prowadzenie gospodarstwa nie wcześniej niż 24 miesiące przed złożeniem wniosku o przyznanie premii – i to się nie zmienia. Od przyznania premii młody rolnik będzie miał 12 miesięcy (było 9) na rozpoczęcie prowadzenia gospodarstwa jako kierujący.

Przejmowane gospodarstwo będzie musiało mieć powierzchnię odpowiadającą przynajmniej średniej wojewódzkiej lub krajowej (tej niższej) lub o wielkości ekonomicznej równej co najmniej 15 tys. euro. I to spora zmiana – dotychczas minimalna wymagana powierzchnia gospodarstwa dotyczyła każdego przypadku. Taka zmiana przepisów to ukłon szczególnie w kierunku gospodarstw specjalistycznych – warzywniczych, sadowniczych, które prowadzą intensywną produkcję na małej powierzchni. Pozostaje przy tym ograniczenie powierzchni użytków rolnych przejmowanego przez młodego rolnika gospodarstwa do 300 ha, a jego wielkości ekonomicznej do 150 tys. euro.

W nowej odsłonie powierzchnia użytków rolnych, będących własnością młodego rolnika bądź w jego użytkowaniu wieczystym lub dzierżawie z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, lub od jednostek samorządu terytorialnego, będzie musiała stanowić przynajmniej połowę minimalnej wymaganej powierzchni gospodarstwa (dotychczas wymagano 70%). Chodzi oczywiście o sytuację, gdy ta minimalna powierzchnia jest wymagana.

Zmieniają się także zobowiązania ciążące na młodym rolniku – i to dość znacząco. Po pierwsze, młody rolnik będzie zobowiązany do korzystania z doradztwa indywidualnego dla osób rozpoczynających po raz pierwszy prowadzenie gospodarstwa jako młody rolnik w ramach interwencji „Kompleksowe doradztwo rolnicze”. Takie doradztwo będą zapewne oferowały państwowe ODR.

Po drugie, będzie zobowiązany do osiągnięcia co najmniej 60-proc. udziału przychodów uzyskiwanych w związku z prowadzoną w gospodarstwie działalnością rolniczą we wszystkich swoich przychodach – co oczywiście ogranicza możliwość prowadzenia przez młodego rolnika innych aktywności gospodarczych.

Po trzecie, będzie zobowiązany do osiągnięcia wzrostu wielkości ekonomicznej gospodarstwa w zależności od wielkości w roku bazowym – i wzrost ten będzie musiał wynieść nawet 30% w przypadku najmniejszych gospodarstw.

Czy jest na co czekać w pomocy inwestycyjnej z KPS?

I tak, i nie. Cieszy na pewno kontynuacja programu dla młodych rolników, martwi okrojenie dotacji na modernizację gospodarstw. Nie ma się co czarować – w naszym rolnictwie są jeszcze ogromne potrzeby inwestycyjne, szczególnie w zakresie nowych technologii wspierających rolnictwo precyzyjne, ochronę środowiska, na które tak bardzo stawia Unia Europejska. Bardzo ograniczona możliwość pozyskania dotacji, np. na zakup nowoczesnego ciągnika, który mógłby wielu gospodarstwom otworzyć drogę do rolnictwa precyzyjnego, też nie napawa optymizmem.

Zabranie 30% budżetu inwestycyjnego na powiększenie dopłat skutkuje także tym, że mimo zaplanowania dość atrakcyjnych programów pomocowych – np. na inwestycje służące ochronie środowiska, budżet tego programu pozwoli na sfinansowanie zaledwie 5300 projektów w skali kraju w całym okresie trwania KPS – to śmiesznie mało. Dla porównania w obecnej „Modernizacji” tylko w jednym naborze z obszaru d wpływało czterokrotnie więcej wniosków!

ig
fot. Bujoczek, Sierszeńska