Od początku kwietnia br. wchodziły w życie kolejne przepisy, wprowadzające kilka rodzajów pomocy dla rolników w związku z sytuacją na krajowym rynku rolnym, jako skutek zwolnienia z ceł i kontyngentów importu artykułów rolnych z Ukrainy. Przyjęte rozwiązania budzą wiele wątpliwości i uwag rolników, wśród których jest problem udokumentowania fakturami sprzedaży.

Konieczna faktura do wniosku składanego w ARiMR

Do wniosków składanych do ARiMR rolnik „[…] dołącza kopie faktur VAT lub ich duplikaty potwierdzające sprzedaż (zbóż) podmiotom prowadzącym działalność w zakresie skupu lub przetwórstwa zbóż w okresie [...]”. Taki zapis powoduje, że rolnicy zbywający zboża innym podmiotom, np. osobom fizycznym, rolnikom ryczałtowym, do działów specjalnych produkcji rolnej, na spalanie itp., nie będą mogli skorzystać z pomocy. Środowiska rolnicze składały w tej sprawie liczne wnioski do MRiRW, podkreślając, że jest to rozwiązanie społecznie niesprawiedliwe i zmuszające do poszukiwania rozwiązań nie do końca etycznych, np. do fikcyjnej sprzedaży zbóż przez pośrednika – oczywiście ze stratą dla rolnika.

Kryterium formalnym jest tutaj PKD odbiorcy zboża. Zwykła działalność rolnicza, w tym produkcja zwierzęca, ma PKD rozpoczynające się od „0”. Podmioty skupowe mają PKD 46xxxxx, natomiast przetwórstwo ma PKD 10xxxx. Warto więc przypomnieć Czytelnikom, kto i kiedy ma prawo i obowiązek wystawiania faktur oraz rachunków wg kierunków transakcji zbożem.

Podatnik czynny VAT => podatnik czynny VAT

Transakcje pomiędzy podatnikami czynnymi są najbardziej oczywiste i mało problemowe. W aktualnej sytuacji – faktycznie od wprowadzenia obniżek stawek VAT na żywność w styczniu 2022 r. występują problemy z ustaleniem prawidłowej stawki na zboża konsumpcyjne i paszowe – związanej z tzw. pomocą zbożową nie ma znaczenia przeznaczenie zboża, a tylko fakt zbycia zboża właściwemu podmiotowi.

Na fakturze nie umieszcza się formalnie żadnych danych dotyczących PKD odbiorcy, a nazwa odbiorcy może być myląca. Przepisy nie zabraniają umieszczania na fakturze innych danych niż obowiązkowe, określone w art. 106a i następnych ustawy o VAT. Zatem można żądać od odbiorcy zboża podania PKD właściwego dla przepisów o pomocy.

W tym miejscu należy przypomnieć, że rolnik zajmujący się wyłącznie działalnością rolniczą lub osoba prowadząca dział specjalny produkcji rolnej (np. produkcję brojlerów) nie ma możliwości dodania sobie PKD właściwego dla podmiotu skupowego lub przetwórczego, ponieważ nie podlega rejestracji w CEIDG
(Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej) jako wyłączony z definicji działalności gospodarczej w ustawie Prawo przedsiębiorców.

Rolnik ryczałtowy => podatnik czynny

Tutaj występuje bezwzględny obowiązek wystawienia przez nabywcę faktury VAT-RR, zgodnie z art. 116 ustawy o VAT. Podobnie jak w transakcjach opisanych w pkt 1, z punktu widzenia potencjalnej pomocy zbożowej najważniejsze będzie ustalenie, czy odbiorca ma PKD właściwy dla skupu lub przetwórstwa. Jeśli np. rolnik ryczałtowy zbywa zboże producentowi trzody lub drobiu, który jest podatnikiem czynnym, to nie zostaje spełniony ten wymóg.

Rolnik podatnik czynny VAT => podatnik zwolniony z art. 113 ustawy o VAT

Rolnik, podatnik czynny zbywający zboże, musi wystawić fakturę odbiorcy w przypadku każdej transakcji. Odbiorca zwolniony z art. 113 (do 200 tys. zł obrotu w roku) prowadzi działalność gospodarczą nierolniczą, zatem dla celów pomocy zbożowej konieczne będzie ustalenie jego PKD, jak wyżej.

Rolnik ryczałtowy => rolnik ryczałtowy lub osoba fizyczna (np. drobna sprzedaż „na worki”).

Rolnik ryczałtowy jest ustawowo zwolniony z obowiązku wystawienia faktur. Jedynym dokumentem, jaki może wystawić, jest rachunek, określony w art. 87 ustawy Ordynacja podatkowa. Formalnie obowiązek wystawienia rachunku nie dotyczy rolników sprzedających produkty roślinne i zwierzęce pochodzące z własnej uprawy, hodowli lub chowu, nieprzerobione lub nieprzetworzone sposobem przemysłowym, chyba że sprzedaż jest dokonywana w ich odrębnych, stałych miejscach sprzedaży poza obrębem uprawy, hodowli lub chowu, z wyjątkiem sprzedaży na targowiskach w ramach RHD.

Minimalne informacje zawarte w rachunku są określone w § 14 rozporządzenia MF DzU z 2005 r., poz. 1373: imię i nazwisko sprzedawcy, data wystawienia i numer kolejny rachunku (w roku podatkowym), wyraz odpowiednio „Oryginał” lub „Kopia”, określenie rodzaju i ilości towaru oraz ceny jednostkowe, ogólną sumę należności, oraz czytelny podpis wystawcy rachunku, oraz odcisk pieczęci, jeśli się nią posługuje. Należy podkreślić, że transakcje pomiędzy rolnikami ryczałtowymi w aktualnym stanie prawnym nie są objęte pomocą zbożową, nawet jeśli odbiorca prowadzi RHD w zakresie np. przemiału zbóż.

Co będzie z rynkiem zbóż i rzepaku? Zapraszamy na V Ogólnopolską Giełdę Rzepaczano-Zbożową!

Fot. Karol Bujoczek