Urazka kukurydzianego przyciąga zapach fermentujących, uszkodzonych ziarniaków. Ten szkodnik pojawił się w Polsce na początku lat 90. i aktualnie wyrządza lokalnie duże straty. Co trzeba wiedzieć o tym szkodniku?

Jak wygląda urazek?

Owady dorosłe urazka kukurydzianego posiadają owalne, silnie wydłużone ciało. Szkodnik jest czarny, długości 4–8 mm, z dwoma parami pomarańczowo-żółtych plam na metalicznie lśniących czarnych pokrywach. Czułki są jedenastosegmentowe, kończące się trzysegmentową buławką. Aparat gębowy jest typu gryzącego. 

Jaja są niewielkie, silnie wydłużone, długości 0,8 mm i szerokości 0,23 mm, najczęściej barwy śnieżnobiałej lub białokremowej. Jaja składane są przez samice do gleby w pakietach po kilkanaście lub kilkadziesiąt sztuk. Całkowita płodność jednej samicy to nawet 400 jaj, przy czym średnio owad składa około 300 jaj. 

Larwy urazka kukurydzianego są barwy białokremowej z jasnobrązową głową i jasnobrązowym zakończeniem odwłoka. Mają wydłużone, walcowate ciało, z trzema parami dobrze wykształconych odnóży tułowiowych. Osiągają długość do 8 mm.

Poczwarka jest początkowo barwy białej lub białokremowej, z czasem ciemnieje. Wyglądem przypomina owada dorosłego. Osiąga 4,4 mm długości oraz 2 mm szerokości. W warunkach glebowo-klimatycznych Polski urazek rozwija jedno pokolenie w ciągu roku. Stadium zimującym są chrząszcze przebywające w glebie wśród resztek materii organicznej (w tym resztek pożniwnych kukurydzy). 

Żerowanie i szkodliwość urazka kukurydzianego

Rozwojowi szkodnika sprzyjają plantacje kukurydzy prowadzone w monokulturze. Wiosną (od kwietnia lub maja), po opuszczeniu zimowisk chrząszcze prowadzą żer uzupełniający na różnych roślinach, po czym składają jaja do gleby w pobliżu rozkładającej się materii organicznej np.: opadłych kolb kukurydzy lub resztek łodyg pozostawionych na polu z poprzedniego sezonu wegetacyjnego. 

Z jaj wylęgają się larwy żerujące w gnijącym materiale roślinnym. Z chwilą osiągnięcia dojrzałości, larwy budują w glebie komory, w których przepoczwarczają się. Po przepoczwarczeniu, zwykle od czerwca lub lipca, pojawiają się chrząszcze nowego pokolenia, które poszukują roślin żywicielskich, w tym kukurydzy, na których żerują aż do jesieni. Po zakończeniu żerowania, zwykle we wrześniu lub październiku, owady schodzą do gleby, gdzie zimują.

Chrząszcze pojawiają się na kolbach od końca lipca lub od początku sierpnia i żerują aż do września lub października, gdzie wyjadają całą zawartość ziarniaków będących w fazie mlecznej i woskowej dojrzałości. Rzadziej żerują w twardym ziarnie w fazie pełnej ich dojrzałości. Zwykle na kolby chrząszcze dostają się poprzez znamiona. Niekiedy wchodzą pod słabiej przylegające liście okrywowe i przedostają się w dolne lub środkowe części kolby, gdzie wyjadają ziarniaki. 

Żerowanie zaczyna się od szczytu kolby i przesuwa się w dół. W odróżnieniu od omacnicy, która wgryza się do wnętrza kolby i drąży w niej kanały, urazek wygryza tylko miękkie ziarniaki. Obserwuje się niemal doszczętne zniszczenie ziarniaków, z których pozostają jedynie resztki okryw owocowo-nasiennych. Niekiedy zdarza się, że na jednej kolbie żeruje nawet powyżej 40 chrząszczy, przy czym zwykle jest od jednego do kilku osobników.

Urazek kukurydziany silnie reaguje na zapach fermentujących bądź gnijących tkanek roślinnych. W związku z tym, jego większa liczebność i szkodliwość notowana jest na tych plantacjach kukurydzy, które wcześniej zostały silnie uszkodzone przez szkodniki lub warunki pogodowe. Gatunkiem szkodnika, któremu zwykle licznie towarzyszy urazek jest omacnica prosowianka. Urazek bardzo chętnie zasiedla również kolby uszkodzone przez szkodniki, ptaki, zwierzynę łowną oraz opady gradu. Urazek wyjada ziarniaki i pośrednio przyczynia się do wzrostu podatności roślin na porażenie przez choroby, a zwłaszcza przez fuzariozę kolb. 

Płodozmian, zabiegi pożniwne – co jeszcze pomaga ograniczyć urazka kukurydzianego? 

Ważne w ograniczaniu urazka kukurydzianego są metody: agrotechniczna i hodowlana. Kluczowe jest przestrzeganie płodozmianu i dążenie do odizolowania przestrzennego uprawy od pół z monokulturą kukurydzy, a także unikania sąsiedztwa z sadami i warzywnikami. Bardzo ważne są staranne zabiegi pożniwne, rozdrabianie resztek pożniwnych i głębokie ich przyoranie.

Metoda hodowlana to przemyślany dobór odmian do uprawy. Co prawda trudno spotkać rekomendacje dotyczące podatności mieszańców na żerowanie urazka, ale z informacji naukowych wynika, że odmiany, które posiadają ściśle przylegające do ziarniaków liście okrywowe kolb sięgające samego czubka kolby znacznie ograniczają żerowanie urazka kukurydzianego.

Chrząszcze urazka kukurydzianego. W ograniczaniu szkodnika duże znaczenie ma zwalczanie omacnicy prosowianki, agrotechnika i hodowla. Szkodnik ma bowiem trudności z atakiem na odmiany kukurydzy ze ściśle przylegającymi liśćmi okrywowymi na całej długości kolb

Marek Kalinowski
fot. Marek Kalinowski