- Kiedy próg szkodliwości daje podstawę do decyzji o zwalczaniu szkodników roślin zabiegami chemicznymi?
- Co można wykorzystać do odławiania i kontrolowania liczebności szkodników?
- Do monitoringu jakich szkodników wykorzystywane są tablice żółte i niebieskie?
Progi szkodliwości w innych uprawianych gatunkach roślin bez trudu znajdziemy w opracowanych metodykach integrowanej ochrony. Podstawą do ich wykorzystania jest znajomość biologii szkodników i ich monitoring, który w większości przypadków jest łatwy i nie jest kosztowny.
Progi i prognoza
Do odławiania i kontrolowania liczebności szkodników można wykorzystać nie tylko najbardziej popularne żółte naczynia, ale też barwne tablice lepowe i przeróżne pułapki feromonowe. Ten własny monitoring najbardziej precyzyjny dla danego pola warto uzupełniać dostępnymi komunikatami z sieci stacji Instytutu Ochrony Roślin–PIB w Poznaniu oraz licznych aplikacji oferowanych przez firmy chemiczne.
Te wszystkie uzyskane informacje trzeba solidnie ocenić, bo stwierdzenie progowej liczebności szkodników nie zawsze uzasadnia oprysk. Najważniejsza dla aktywności szkodników jest temperatura powietrza i opady. W warunkach ochłodzenia i opadów deszczu większość szkodników przestaje żerować i przeczekuje złe warunki w kryjówkach. Ponadto wiele szkodników powinniśmy zwalczać nie po przekroczeniu progu szkodliwości a w momencie ich kulminacyjnych nalotów. Zbyt szybki zabieg w takiej sytuacji czasami trzeba będzie powtórzyć, a to sprzyja niestety uodparnianiu się szkodników na insektycydy.
| Tabela 1. Progi ekonomicznej szkodliwości szkodników kukurydzy |
| Szkodnik | Termin obserwacji | Próg szkodliwości |
| Drutowce | przed siewem (BBCH 00 | 2–8 larw na 1 m2 |
| Lenie | po wschodach
(od BBCH 10) | 10 larw na 1 m2 |
| Mszyce | od wiechowania
(BBCH 51) | 300 mszyc na 1 roślinie |
| Omacnica prosowianka | od wiechowania
(BBCH 51–59) | 6–8 złóż jaj na 100 roślinach lub gdy w poprzednim roku było uszkodzone 15% roślin kukurydzy uprawianej na ziarno lub 30–40% uszkodzonych roślin uprawianych na kiszonkę i CCM |
| Ploniarka zbożówka | od wschodów do 4 liści (BBCH 10–14) | 1 larwa na 1 roślinę lub uszkodzenie 15% roślin w roku poprzednim |
| Rolnice | wschody (BBCH 10–14) | 1 gąsienica na 2 m2 pola w stadium 5–6 liści |
stadium 5–6 liści
(BBCH 15–16) | 1–2 gąsienice po III wylince na 1 m2 uprawy |
Odławianie szkodników do żółtych naczyń
Żółte naczynia to podstawowy i najtańszy instrument pozwalający śledzić naloty szkodników, zwłaszcza w rzepaku. Aby założyć takie polowe centrum monitoringu, potrzebne są zwykłe czworokątne lub owalne plastikowe pojemniki, ale koniecznie żółte, przypominające barwę kwitnącego rzepaku. Pojemniki należy „zainstalować” na polu. Zależnie od wielkości plantacji powinny być rozmieszczone od każdej strony pola, ok. 5 m w głąb łanu (zależnie od tego, jakie szkodniki monitorujemy nawet 20 m w głąb łanu), na wysokości roślin.
Aby wykorzystywać żółte naczynia do ciągłego monitoringu np. w rosnącym i rozwijającym się rzepaku, pojemniki powinny mieć możliwość regulacji wysokości położenia. Pojemniki do połowy należy napełnić wodą i dodać kilka kropli płynu zmniejszającego napięcie powierzchniowe (płyn do mycia naczyń), a wystawiane bardzo wczesną wiosną najlepiej jest napełnić płynem zimowym do spryskiwaczy szyb. Odłowione szkodniki powinniśmy liczyć codziennie o tej samej godzinie.
| Tabela 2. Progi ekonomicznej szkodliwości dla szkodników rzepaku |
| Szkodnik | Termin obserwacji | Próg szkodliwości |
| Chowacz brukwiaczek | początek marca – koniec marca (BBCH 20–29) | 10 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu kolejnych
3 dni lub 2–4 chrząszczy na 25 roślinach |
| Chowacz czterozębny | przełom marca i kwietnia
(BBCH 25–39) | 20 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub
6 chrząszczy na 25 roślinach |
| Chowacz galasówek | wrzesień – październik
(BBCH 12–19) | 2–3 chrząszcze w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni |
| Chowacz podobnik | przełom kwietnia i maja
(BBCH 60–69) | 4 chrząszcze na 25 roślinach |
| Gnatarz rzepakowiec | wrzesień, październik
(BBCH 11–19) | 1 gąsienica na 1 roślinie |
| Mszyca kapuściana | od początku rozwoju łuszczyn (BBCH 71–79) | 2 kolonie na 1 m2 na brzegu pola |
| Pchełka rzepakowa | wrzesień, październik
(BBCH 12–19) | 3 chrząszcze na 1 mb rzędu |
| Pchełki ziemne | po wschodach (BBCH 10–15) | 1 chrząszcz na 1 mb rzędu |
| Pryszczarek kapustnik | od początku opadania płatków kwiatowych (BBCH 65–69) | 1 owad dorosły na 4 rośliny |
| Rolnice | wschody roślin (BBCH 9–16) | 6–8 gąsienic na 1 m2 |
| Słodyszek rzepakowy | zwarty kwiatostan (BBCH 50–52) | 1 chrząszcz na roślinie |
| luźny kwiatostan (BBCH 53–59) | 3–5 chrząszczy na roślinie |
| Ślimaki | bezpośrednio po siewie oraz w okresie wschodów (BBCH 8–11) | 2–3 ślimaki średnio na pułapkę lub zniszczenie 5% roślin |
| w fazie 1–4 liści i w fazach późniejszych (BBCH 11–15) | 4 lub więcej ślimaków średnio na pułapkę lub zniszczenie 10% roślin w stopniu silnym lub bardzo silnym |
| Śmietka kapuściana | wrzesień – listopad (BBCH 15–19) | 1 śmietka w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni |
| Tantniś krzyżowiaczek | wrzesień – październik
(BBCH 12–19) | 1 gąsienica na 1 roślinie |
Tablice i pułapki
Do monitoringu można używać barwne tablice lepowe wykorzystujące dodatnią reakcję owadów na konkretną barwę. Tablice lepowe można wykorzystywać na plantacjach rzepaku i zbóż, ale jeszcze większe zastosowanie mają w szklarniach, w sadach i uprawach warzyw. Barwne tablice umieszcza się nad wierzchołkami roślin. Pierwszorzędne znaczenie ma tutaj oczywiście barwa tablic. Żółte tablice lepowe są wykorzystywane w uprawach polowych – zwłaszcza w rzepaku, ale wabią też mączlika szklarniowego, połyśnicę marchwiankę, miniarki, ziemiórki, kwieciaka malinowca. Tablice niebieskie służą natomiast do odławiania wciornastków, a tablice białe – kistnika malinowca i pryszczarka malinowca. W przypadku niektórych szkodników, jak np. omacnicy prosowianki – głównego szkodnika kukurydzy trzeba wykorzystać pułapki feromonowe (np. typu Delta) albo pułapki świetlne.
Tabela 3. Progi ekonomicznej szkodliwości owadów szkodliwych pszenicy
|
Szkodnik
|
Termin obserwacji | Próg szkodliwości | | Drutowce | przed siewem | 10–20 larw na 1 m2 |
Łokaś garbatek
| przed siewem | 10–20 larw na 1 m2 |
| jesień – wschody do przerwania wegetacji | 1–2 larwy lub 4 świeżo uszkodzone rośliny na 1 m2 |
| wiosna – początek wegetacji | 3–5 larw lub 8–10 świeżo uszkodzonych roślin na 1 m2 |
Mszyce zbożowe
| kłoszenie lub zaraz po wykłoszeniu | 5 mszyc na 1 kłosie |
Nałanek kłosiec
| kwitnienie i formowanie ziarna | 3–5 chrząszczy na 1 m2
lub 5 pędraków na 1 m2 |
| Nawodnica szarawka | kłoszenie i strzelanie w źdźbło | uszkodzenie 30% powierzchni asymilacyjnej młodych roślin |
| Niezmiarka paskowana | jesienią | 1 jajo na 10 źdźbłach
lub 10% uszkodzonych źdźbeł |
| Paciornica pszeniczanka | kłoszenie | 5–10 owadów na 1 kłosie |
| Ploniarka zbożówka | wiosenne krzewienie | 6 larw na 100 roślinach |
| Pryszczarek pszeniczny | kłoszenie | 8 larw na 1 kłosie |
| Pryszczarek zbożowiec | wyrzucenie liścia flagowego | 15 jaj na 1 źdźble |
| Rolnica zbożówka | przed siewem | 6–8 gąsienic na 1m2 |
| Skrzypionki zbożowe | wyrzucanie liścia flagowego | 1–1,5 larwy na źdźble |
| Ślimaki | wschody roślin | 2 ślimaki w 1 pułapce |
| Śmietka ozimówka | na wiosnę | 10 roślin uszkodzonych na 30 badanych lub 80 larw na 1 m2 |
| Wciornastki | strzelanie w źdźbło | 10 larw na źdźbło |
| do pełni kwitnienia | 5–10 owadów dorosłych lub larw na 1 kłosie |
| wypełnianie ziarna | 40–50 larw na 1 kłosie |
- Żółte naczynie do odławiania szkodników
Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski
