Optymalny termin zakończenia siewu umożliwia każdej roślinie rzepaku uformowanie optymalnej rozety z 8–10 liśćmi, korzenia co najmniej długości 20–25 cm, szyjki korzeniowej grubości najlepiej 8–10 mm i jej wciągnięcie do gleby przed nastaniem zimy. Korzeń roślin najlepiej rozwiniętych jesienią powinien wrastać w glebę nawet na głębokość 50 cm. To gwarantuje, że przed wejściem roślin w okres zimowego spoczynku rozeta będzie zwarta, o krótkich międzywęźlach liściowych, a pąk wierzchołkowy będzie umieszczony nisko przy ziemi.  

Optymalny termin siewu rzepaku

Rośliny o idealnym pokroju i idealnym rozwoju przed spoczynkiem zimowym mają największą tzw. zimotrwałość morfologiczną oraz największy ukształtowany jesienią potencjał plonowania. Aby rzepak mógł się optymalnie rozwinąć i ukształtować maksymalny potencjał plonotwórczy, musi mieć na to ok. 75 do 80 dni jesiennej wegetacji z temperaturą efektywną powyżej 5 st. C, gwarantującą sumę średniodobowych temperatur na poziomie 850 st. C. Ten warunek spełnia tylko siew w optymalnym terminie.

Kiedy zatem siać? Odpowiedź nie jest prosta, bo w praktyce rolniczej zawsze są różne komplikacje i rzadko daje się zachować optymalny termin siewu. Wynika to z rodzaju przedplonu i konieczności wykonania uprawek, wapnowania czy nawożenia przedsiewnego. O wschodach i ich wyrównaniu decyduje woda. Zły jest jej niedobór, jeszcze gorszy jak w ub.r. jest jej nadmiar. W praktyce bywa, że rzepak siany terminowo, np. 15 sierpnia w złych warunkach, w źle doprawioną glebę wschodzi w tym samy czasie lub później od zasianego np. 25 sierpnia w dobrych warunkach tuż przed opadami deszczu.

Skutki przedwczesnego siewu rzepaku

Przy siewie zbyt wczesnym i dodatkowo w warunkach długiej ciepłej jesieni rzepak wyrasta nadmiernie. Teoretycznie takie rośliny tworzą więcej liści i mają wyższy potencjał plonotwórczy, ale w przypadku srogiej zimy zbyt wybujałe rzepaki jako pierwsze padają ofiarą mrozu. Rośliny są wyższe i łatwiej wysmalają je także mroźne wiosenne wiatry. 

Siew w optymalnym terminie jest najlepszy, ale nie można tego robić za wszelką cenę. Pamiętajmy ponadto, zwłaszcza przy siewie punktowym, aby przy siewie o kilka dni przyspieszonym lub w optymalnym terminie trzymać się dolnych zalecanych ilości wysiewu nasion, a przy siewach opóźnionych normę wysiewu zwiększać. 

Dla większości rejonów optymalny termin siewu rzepaku ozimego przypada na okres od 15 do 25 sierpnia. Szczegółowe zalecenia opracowane przez Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie z granicznymi datami, do których siew rzepaku w poszczególnych regionach powinien być zakończony, obrazuje mapka.

 

Skutki opóźnionego siewu rzepaku

Rzepaki siane z opóźnieniem mają obniżony potencjał plonowania i zdecydowanie cieńsze i krótsze korzenie. Takie rzepaki również łatwo uszkadza mróz, a nawet jeśli przetrwają zimę, to ich krótsze korzenie w pierwszej kolejności zawiodą przy wiosennym deficycie wody. Siew opóźniony skutkuje obniżeniem potencjału plonowania. Np. z badań prof. Krzysztofa Jankowskiego z UW-M w Olsztynie wynika, że średnie opóźnienie siewu rzepaku o jeden dzień poza termin graniczny skutkuje obniżeniem plonu nasion o 50–60 kg/ha. Przy opóźnieniu siewu o tydzień rzepak plonuje już od 300 do 400 kg/ha niżej, a przy siewie opóźnionym o dwa tygodnie w stosunku do terminu granicznego strata plonu może sięgnąć nawet 1 t/ha. 

Od terminu siewu wprost zależy też jego gęstość – oczywiście im wcześniej, tym siew rzadszy. Zaleca się siewy w optymalnym terminie w takiej ilości, aby uzyskać jesienią na metrze kwadratowym ok. 55 roślin rzepaku dla odmian populacyjnych i ok. 40 roślin dla odmian mieszańcowych. Przy siewie wczesnym powinniśmy normę wysiewu zmniejszyć tak, aby uzyskać obsadę ok. 40 roślin odmian populacyjnych i ok. 25–30 mieszańcowych. Jeżeli zdarzy się nam siać po terminie, normę wysiewu zwiększamy tak, aby uzyskać obsadę ok. 75 roślin odmian populacyjnych i ok. 55 mieszańcowych. Oczywiście musimy kierować się też cechami odmian. Generalnie, mieszańce lepiej znoszą błędy opóźnionego siewu, ale nie wszystkie.

Marek Kalinowski