Liczba odmian soi w Krajowym rejestrze zwiększa się z każdym rokiem, w 2019 r. na liście widniały 22 odmiany, rok później było ich 25 a w roku 2022 mamy już 39. 

LZO soi we wszystkich województwach

Listy Odmian Zalecanych dla soi na rok 2022 utworzyły wszystkie województwa. Najwięcej, bo aż 11 odmian znajduję się na LOZ w województwie kujawsko-pomorskim. Mają w czym wybierać także rolnicy z województwa wielkopolskiego, opolskiego i podkarpackiego – po 9. Najmniejszy wybór ma województwo warmińsko-mazurskie i pomorskie po 4 odmiany, choć jeszcze niedawno panowało przekonanie, że soja nie nadaje się do uprawy w północno-wschodniej Polsce. Dzięki badaniom prowadzonym od 2017 roku w SDOO we Wrócikowie w ramach Inicjatywy Białkowej COBORU udało się wyłonić odmiany, które sprawdzą się w województwie warmińsko-mazurskim.

Kolejne doświadczenia COBORU z odmianami soi 

Powyższa inicjatywa ma na celu propagowanie uprawy roślin białkowych i soi dla poprawy bilansu paszowego i białkowego kraju. Warto śledzić Inicjatywę Białkową COBORU także w sezonie wegetacyjnym 2022, ponieważ założono w sumie 198 doświadczeń odmianowych i odmianowo-agrotechnicznych z gatunkami roślin bobowatych grubonasiennych i soją. W przypadku soi będą to łącznie 53 doświadczenia odmianowe z zestawem 43 odmian. Kolejny rok będzie także realizowana seria sześciu doświadczeń z dwiema gęstościami siewu soi.

Czy soja zyska na popularności jak kukurydza na ziarno?

– Myślę, że soja powoli zacznie wchodzić na nasze tereny i będzie z nią podobnie jak jeszcze niedawno z kukurydzą na ziarno, która nie miała szans w północno-wschodniej Polsce, a w tej chwili z zadowalającymi plonami uprawiana jest w wielu naszych gospodarstwach. Widać większe zainteresowanie soją. Wcześniej nikt nawet o nią nie pytał. Dziś rolnicy coraz częściej pytają, przyjeżdżają do nas, żeby przyjrzeć się soi na poletkach, szukają odmian, które sprawdziłyby się w naszym rejonie. Pewne doświadczenie już mamy, bo trwa 5 sezon z doświadczeniami z soją we Wrócikowie i mamy odmiany, które regularnie przez te 5 lat osiągają pełną dojrzałość, stabilnie plonują i są zbierane przy zadowalającej wilgotności nasion. W rolnictwie ryzyko jest zawsze, ale siew sprawdzonych odmian soi, to ryzyko minimalizuje – wyjaśnia Małgorzata Gazda, kierownik Działu Badawczo-Doświadczalnego SDOO we Wrócikowie.

Czym powinien kierować się rolnik wybierając odmiany soi?

Długość wegetacji odmian wczesnych, to średnio ok. 130 dni od momentu posiania do momentu zbioru, natomiast odmiany późne potrzebują ok. 150 dni wegetacji. Przymierzając się do uprawy soi i do wyboru odmian, które zdałyby egzamin w rejonie północnym należy zacząć od długości wegetacji, to rzeczywiście podstawa.

• Małgorzata Gazda, kierownik Działu Badawczo-Doświadczalnego SDOO we Wrócikowie

W tym roku badanych we Wrócikowie 48 odmian soi podzielono na cztery grupy wczesności: bardzo wczesne, średnio wczesne, późne i bardzo późne. Odmiany będzie można dokładnie obejrzeć i porównać podczas Dnia Soi, który odbędzie w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian we Wrócikowie 8 września 2022 r.

– Soja jest rośliną ciepłolubną, więc w naszych warunkach powinno się ją wysiewać około 10 maja. W tym roku siew u nas odbył się 9 maja a w ubiegłym roku 10 maja. Jeżeli chodzi o wschody, to w analizowanych dwóch latach były w bardzo podobnym terminie, bo ok. 26 – 27 maja. Ale przez zimną wiosnę w tym roku mamy przesunięty o tydzień początek kwitnienia. W tym roku najwcześniejsze odmiany zakwitały 30 czerwca. W ubiegłym roku soja kwitła równo miesiąc, zobaczymy jak to się będzie układało w bieżącym roku. Jak będą upały być może soja skróci okres kwitnienia – podkreśla Małgorzata Gazda.

Tydzień przesunięcia, jeżeli chodzi o kwitnienie przy tym samym terminie siewu, wynika głównie z przebiegu pogody, naprawdę ciepło zrobiło się na Warmii i Mazurach dopiero w drugiej połowie czerwca. I dopiero wówczas soja nabrała wigoru, odżyła i zaczęła kwitnąć.

Jak wysiewać soję? Ile roślin na m2? 

Soja wysiewana jest we Wrócikowie w rozstawie rzędów 25 cm, przy obsadzie ok. 70 roślin na m². Przed siewem nasiona są szczepione bakteriami z gatunku Bradyrhizobium japonicum. W Polsce nie ma tradycji uprawy soi, dlatego tych bakterii nie ma w polskich glebach i konieczne jest przeprowadzenie szczepienia. Trzeba pamiętać, że szczepienie nasion powinno być wykonane bezpośrednio przed siewem. Jeżeli nasiona nie zostaną wysiane w ciągu 24 h, trzeba je zaszczepić ponownie.

• Liczba odmian soi w Krajowym rejestrze w roku 2022 wzrosła do 39

Jak nawozić soję?

Soja dostaje startową dawkę azotu 30 kg N/ha, nie jest to dawka obowiązkowa, ale zalecana na dobry start. Na początku soja bierze azot do swojego rozwoju z nasion, a dopiero później pojawiają się brodawki, które wychwytują azot, dlatego do początkowego rozwoju warto dać azot mineralny. Na poletkach doświadczalnych podczas organizowanego we wrześniu Dnia Soi, będzie można dokładnie zobaczyć odmiany rekomendowane i przekonać się, że późne odmiany, rekordowo plonujące w innej części Polski, tutaj nie mają szans na osiągnięcie odpowiedniej dojrzałości do zbioru.

Soja po raz pierwszy posiana w Agro-Funduszu Mazury. Jaką odmianę wybrano?

W gospodarstwie "Agro-Funduszu Mazury" Sp. z o.o. dysponującego areałem ok. 7200 ha i specjalizującego się w produkcji roślinnej, soja pojawiła się w tym roku w strukturze zasiewów po raz pierwszy. Na 22 ha zasiano odmianę Abaca o rekordowym potencjale plonowania połączonym z wysoką wczesnością – 117% wzorca w 2019 i 110% wzorca w 2020 roku. Przedplonem była pszenica ozima. Zboża ozime, podobnie jak i zboża jare oraz kukurydza i okopowe, są dobrymi przedplonami dla soi. Nieodpowiednimi przedplonami są inne strączkowe, słonecznik, trawy i rośliny motylkowe drobnonasienne. Nie należy uprawiać soi po rzepaku z uwagi na ryzyko wystąpienia zgnilizny twardzikowej. Nieodpowiednie do jej uprawy są także stanowiska bogate w azot, nawożone obornikiem i gnojowicą ze względu na słabe brodawkowanie, wybujałość i wyleganie roślin.

Jak przygotować pole pod uprawę soi?

Bardzo ważne jest przygotowanie pola pod soję i nie ma co liczyć na to, że posieje się jakiś międzyplon ozimy, a wiosną zacznie się robić uprawę i będzie dobrze. Jacek Gawroński, kierownik produkcji roślinnej Agro-Funduszu Mazury" Sp. z o.o. wyjaśnia, że w sierpniu 2021 po żniwach broną talerzową wykonano uprawę ścierniska, następnie w październiku glifosatem zniszczono samosiewy, jesienne prace zakończono w listopadzie wykonując głęboką uprawę gruberem.

• Soja odmiany Abaca wysiana 10 maja w obsadzie ok. 60 nasion na m2. Zdjęcie wykonane 24 czerwca, soja zaczęła kwitnąć 7 lipca i w tej chwili rośliny mają ok. 40 cm wysokości

Wiosną po dokładnej uprawie przedsiewnej 10 maja wysiano soję w obsadzie ok. 60 nasion na m². Na plantacji byłam 24 czerwca i soja jeszcze nie kwitła. W fazę początku kwitnienia weszła dopiero 7 lipca i w tej chwili rośliny mają ok. 40 cm wysokości. Na tym przykładzie jeszcze wyraźniej widać, jak duży wpływ na soję i jej początek kwitnienia ma temperatura. Powiat kętrzyński, w którym zlokalizowana jest plantacja, charakteryzuje się niższymi temperaturami niż Wrócikowo w powiecie olsztyńskim. I tu mamy przesunięcie początku kwitnienia wczesnej odmiany o kolejny tydzień w porównaniu z poletkami we Wrócikowie.

• Jacek Gawroński, kierownik produkcji roślinnej w Agro-Fundusz Mazury na plantacji soi odmiany Abaca

Chwasty największym zagrożeniem w uprawie soi

– Soja dostała startową dawkę 20 kg N/ha. Po siewie wykonaliśmy doglebowo pierwszy zabieg herbicydowy, bo największym zagrożeniem w uprawie są chwasty, ponieważ soja charakteryzuje się powolnym wzrostem początkowym. Po wschodach musieliśmy wjechać z zabiegiem nalistnym zwalczającym m.in. samosiewy rzepaku, zastosowaliśmy Corum 502,4 SL w dawce 0,7 l/ha. Nie chcieliśmy dawać większej dawki, żeby soja za bardzo nie ucierpiała, a oceniliśmy, że taka dawka powinna załatwić sprawę samosiewów i chwastów, które pojawiły się na polu po wschodach soi – wyjaśnia rozmówca.

Kierownik produkcji roślinnej dodaje, że soja zabieg herbicydowy nalistny odczuła i potrzebowała tygodnia, żeby odzyskać barwę i formę. Następnie została wzmocniona mieszanką mikroelementową, której podstawą był bor, wzbogacony o mangan, miedź i cynk.

Dr inż. Monika Kopaczel-Radziulewicz