Dorosłe owocówki jako motyle (należą do rodziny zwójkowatych) pojawiają się w sadach po kwitnieniu drzew. Z tym że śliwkóweczka rozpoczyna loty o kilka dni wcześniej niż jabłkóweczka, choć w niektórych rejonach loty następują w podobnych terminach. Z zimujących gąsienic następują wyloty już wykształconych motyli, które trwają około 6 tygodni. Po zapłodnieniu samice składają jaja na owocach, choć jabłkóweczka również na liściach. Składanie jaj i aktywność motyli są uzależnione od warunków atmosferycznych. U owocówki śliwkóweczki loty i składanie jaj są możliwe przy temperaturze powyżej 12 stopni C, natomiast owocówka musi mieć minimum 15 stopni C. Dodatkowym utrudnieniem dla nich są silne wiatry i opady deszczu.

Jaka jest biologia rozwoju owocówek?

Rozwój jaj owocówek trwa od kilku do kilkunastu dni. Samice jabłkóweczki składają biało perłowe jaja o kształcie spłaszczonego krążka, z lekkim uwypukleniem po środku, z których wykluwają się gąsienice. W 3 do 6 dni po złożeniu przez osłonkę jaja widać różowy krążek a na 1 do 2 dni przed wylęgiem widoczna jest czarna główka gąsienicy. Gąsienice są białoróżowe, dorastają do 15 mm długości o brunatnej głowie i tarczce. Z gąsienicy powstaje poczwarka, która osiąga 10 mm długości, jest początkowo żółtawa, z czasem staje się jasno- i wreszcie ciemnobrunatna.

Samice śliwkóweczki składają okrągłe, lekko owalne jaja, które początkowo są lśniące, z czasem matowe, by przybrać barwę woskowożółtą. Po około 6 dniach, przy sprzyjających warunkach, jaja znajdują się w fazie czarnej główki (w końcowej fazie rozwoju, czyli 2 dni przed wylęgiem rysuje się pod osłonką czarna główka) a po wylęgu gąsienicy w czasie około 15 minut, gąsienica wgryza się do wnętrza owocu, gdzie pozostaje, by tam żerować. Gąsienica tuż po wylęgu jest biała i ma czarną główkę, by z czasem zmienić barwę ciała na różową i głowę na ciemnobrązową. Gąsienice obu gatunków bardzo krótko przebywają na powierzchni owocu, po czym wgryzają się do jego wnętrza drążąc korytarz w kierunku gniazda nasiennego, które zanieczyszczają gruzełkowatymi odchodami. Rozwój gąsienic w owocu trwa około miesiąca. Część gąsienic przechodzi pełny cykl rozwojowy w danym roku i po przepoczwarczeniu w lipcu rozpoczyna się wylot kolejnej generacji szkodnika, który trwa do połowy sierpnia a czasem dłużej. I to drugie pokolenie powoduje największe szkody. A szczególnie owocówki śliwkóweczki, które jest liczniejsze od pierwszego, samice są bardziej płodne i składają więcej jaj. Zauważono również wzmożony i liczniejszy rozwój drugiego pokolenia jabłkóweczki w ostatnich latach, szczególnie przy sprzyjającej pogodzie, czyli podczas ciepłego, późnego lata (druga połowa lipca i sierpień).

Kiedy wykonać zabiegi zwalczające owocówkę?

W celu określenia terminu konieczności wykonania zabiegu zwalczającego owocówkę jabłkóweczkę, w sadzie zawieszamy pułapki feromonowe. Próg zagrożenia jest przekroczony, gdy w pułapce stwierdzimy obecność 15 motyli w ciągu tygodnia. Jedną pułapkę umieszczamy na obszarze od 2 do 3 ha. Jednocześnie sprawdzajmy podane informacje w komunikatach o nasileniu szkodnika oraz terminu wykonania zabiegu. Populację szkodnika możemy ograniczyć zakładając opaski lepowe na przełomie lipca i sierpnia. Jesienią je zdejmujemy i niszczymy. Pod koniec sierpnia również zakładamy opaskę, a tę zdejmujemy zimą lub bardzo wczesną wiosną.

W celu określenia zagrożenia owocówką śliwkóweczką w początkach czerwca i później w odstępach co 1–2 tygodnie przeprowadzamy lustrację sadu. W tym celu przeglądamy po 20 zawiązków na 20 wybranych losowo drzewach, czyli około 400 zawiązków. Progiem zagrożenia jest stwierdzenie 1 do 2 jaj lub świeże wgryzy na 100 zawiązków. W celu ograniczenia populacji szkodnika zakładamy opaski z papieru falistego na pnie drzew, które zatrzymają wędrujące gąsienice. Pierwszy raz opaskę montujemy w maju, drugi raz w sierpniu. Wędrujące gąsienice wchodzą do opaski zamiast zimować w spękanej korze śliw lub schodzić na zimowanie do opadłych liści. Dla lepszego efektu, zeskrobujemy spękaną warstwę kory i na gładkiej powierzchni, na wys. 50 cm od ziemi zakładamy opaskę. Co kilka tygodni opaskę zdejmujemy i niszczymy. Do obserwacji oblotów motyli stosujemy pułapki feromonowe, które zawieszamy na drzewach i sprawdzamy ilość osobników co 2–3 dni w tyg. każdorazowo czyszcząc podłogę z motyli przy użyciu pęsety a w miarę potrzeby wymieniamy wkład. Pułapki feromonowe nie uchronią całkowicie od uszkodzeń, ale zmniejszą populację samców.

Skuteczną metodą ograniczania owocówek obu gatunków jest zasiedlanie sadów kruszynkiem, który niszczy populację owocówek w 50%. Sprzymierzeńcami są również sikory żywiące się gąsienicami tych szkodników. W przypadku zasiedlenia kruszynkiem, należy zrezygnować ze stosowania preparatów chemicznych.

• Dzięki umieszczonym w sadzie pułapkom feromonowym mamy możliwość obserwacji nalotu szkodników i określenia jego liczebności

fot. Małgorzata Wyrzykowska