W czasie jesieni etap magazynowania materiałów zapasowych w roślinach jest motorem dla zawiązywania się nowych pędów oraz pączków wzrostowych, które są zdecydowanie trwalsze niż te zawiązane wiosną, a co więcej tworzą większą biomasę roślin. Jakie są zasady prawidłowej pielęgnacji użytków zielonych?

Optymalny termin ostatniego koszenia i odpowiednia wysokość źdźbła dla każdego typu roślin

Istotny wpływ na proces magazynowania składników odżywczych u traw ma termin ostatniego koszenia. Optymalny czas koszenia, to taki, który pozwoli roślinom na zgromadzenie odpowiedniej ilości cukrów przed nadejściem zimy, a jednocześnie nie dojdzie wtedy do nadmiernego rozrostu roślin.

Ostatnie koszenie powinno być przeprowadzone wyżej, na poziomie ok. 7 cm. Dlaczego? Taka wysokość cięcia pozwoli na odpowiedni odrost roślin przed zimą. Trawy magazynują węglowodany w skróconych źdźbłach oraz międzywęźlach i dotyczy to zarówno traw wysokich (np. życica mieszańcowa) czy zbitokępowych (których węzeł krzewienia znajduje się nad powierzchnią ziemi, np. kostrzewa trzcinowa).

Na pastwiskach należy wykosić niedojady, czyli rośliny, którymi pogardziły wypasane zwierzęta i ich nie zjadły oraz kępy traw, powstające zwłaszcza tam, gdzie zwierzę załatwiło swoją potrzebę fizjologiczną. Relatywnie świeże łajniaki można wetrzeć w otaczającą trawę.

Dlatego też, na około miesiąc przed pierwszymi możliwymi przymrozkami oraz mrozami należy zakończyć wypas na tych terenach, jeżeli się go prowadzi. Taki odstęp czasu zapewni odpowiednią regenerację roślin.

Zbadaj pH i zasobność gleby na łąkach albo pastwiskach

Zanim założymy krótkotrwały użytek zielony warto wykonać analizę chemiczną gleby, czyli zbadać zasobność stanowiska oraz jego pH. W przypadku użytków długotrwałych badania zasobności należy wykonywać co 4 lata, aby w razie potrzeby wyregulować dostępność w odpowiednie składniki mineralne. Jak pobierać próbki do badania? Reprezentatywne próbki pobiera się na głębokości 5-20 cm, po uprzednim wycięciu pokrywy górnej o szerokości 5 cm na głębokości 0-5 cm.

Zadbaj o optymalne nawożenie

Nawożenie, które jest gwarantem dobrego plonu wiosną, należy wykonać po ostatnim pokosie, koszeniu niedojadów oraz po lustracji i urządzeń melioracyjnych w obrębie użytków zielonych. Racjonalne nawożenie jesienią nie ogranicza się tylko do zastosowania wapnia i fosforu, ale także np. obornika i siarki.

Pamiętajmy, że na terenach zalewowych czy okresowo zalewanych, nawożenie sensu stricto TUZ nie jest zalecane.

Rodzaj gleby i jej zasobność w składniki mineralne może być różnorodna, dlatego zalecenia co do zastosowania optymalnych dawek danego składnika mogą mieć pewną rozpiętość od –do.

Fosfor

Nawożenie TUZ fosforem odbywa się zarówno jesienią, jak i wiosną. Większość gleb w Polsce charakteryzuje się niską zawartością fosforu. Zatem zalecana całoroczna dawka fosforu na takich terenach, to nie mniej niż 100 kg P2O5/ha, pomimo, że dane literaturowe wskazują na stosowanie fosforu w ilości 60–100 kg P2O5/ha. Z kolei glebom zasobnym w ten pierwiastek wystarczy nawożenie na poziomie 40–80 kg P2O5/ha.

Korzystna miara użyźniania gleby w fosfor to dla:

• Łąk: ¼ do ½ dawki rocznej , reszta wczesna wiosną;
• Pastwisk: ¼ do ½ rocznej dawki, reszta wczesna wiosną i po trzecim wypasie.

Potas

W przypadku wzbogacania gleby w potas, mimo stosunkowo wysokich widełek, należy trzymać się zalecanych  całorocznych dla niego dawek, które wynoszą dla:

• Łąk: od 100 do 160 kg K2O/ha,
• Pastwisk:  60–120 kg K2O/ha.

Najlepsza miara całorocznego użyźniania łąk i pastwisk intensywnie koszonych, ale średnio zasobnych w potas, to 80 kg K2O/ha. Jeżeli dawka ta jest wyższa niż 80 kg K20/ha, to jesienią na tych obszarach powinniśmy zastosować 1/3 całorocznej dawki (ale nie większej niż 50 kg K2O/ha), łącznie z nawozem fosforowym.

Pamiętaj o pozostałych składnikach mineralnych

Siarka

Siarka odgrywa szczególną rolę dla efektywności poboru azotu, zwłaszcza w przypadku stosowania wysokich dawek tego drugiego. Ilość zastosowanie siarki powinna stanowić aż ¼ dawki całorocznej azotu, czyli np. 200 kg N, to 50 kg S.

Magnez oraz wapń

Zalecana dawka MgO dla gleb organicznych to 100–150 kg MgO/ha, a dla gleb mineralnych 50–100 kg/ha MgO. Gleby mineralne dobrze zareagują na magnez i wapń w postaci wapna magnezowego lub mączki dolomitowej, a na sam wapń dostarczony w postaci węglanowego nawozu wapniowego.

Sód

Niezwykle cenny dla użytków zielonych pierwiastek, dostępny w formie dedykowanych specjalistycznych nawozów, które zawierają dodatkowo rośliny motylkowate, przez co są także zasobne w potas, magnez i siarkę.

Inne sposoby na pokrycie zapotrzebowania na magnez i siarkę:

• zastosowanie nawozów w postaci siarczanu magnezu i kizerytu. Uwaga: cechują się one dobra rozpuszczalnością, zatem najlepszy czas ich stosowania to wczesna wiosna tuż przed wegetacją albo w małej ilości także jesień.
• Siarczan wapnia, dostępny w formach granulowanej i sypkiej, jest stosunkowo tanią alternatywą

Obornik – cenne rozwiązanie dla TUZ

Dobrze przefermentowany, niesłomiasty obornik poprawi wydajność użytków zielonych i powinien być stosowany przed nawożeniem fosforem i potasem. Zawiera komplet składników mineralnych. Zalecana dawka to 15–20 t/ha (co 3-4 lata).

Zalety stosowania obornika na użytkach zielonych:

• ulepsza skład botaniczny runi,
• poprawi wartość pokarmową paszy,
• zwiększa masę korzeniową roślin,
• poprawia właściwości gleby oraz przyswajalność składników pokarmowych, pH
• przyciąga nowe gatunki roślin i zwierząt

Wapnowanie

Na użytkach zielonych najlepiej sprawdza się zasada: częściej, a mniej. To znaczy: częste wapnowanie w mniejszych dawkach, zwłaszcza na glebach o kwaśnym odczynie. Należy zachować odpowiedni odstęp między wapnowaniem, a zastosowaniem nawożenia.

Jak często wapnować? Średnio co 3 lata, w ilości 0,5–0,8 t CaCO2 na hektar. Na terenach charakteryzujących się wysokimi opadami deszczu, na które często wylewana jest gnojowica, dawka węglanu wapnia może być wyższa, ze względu na wyższą kwasowość takiej gleby.

Przegląd urządzeń melioracyjnych oraz porządki w obejściu

Wszelkie cieki wodne, rowy czy oczka, które znajdują się w obrębie naszych użytków zielonych, należy przejrzeć np. pod kątem zamulenia, zarośnięcia, zalegających gałęzi. Nie warto oglądać się, aż wykonają je odpowiednie do tego służby. Zadbajmy o nie sami, ponieważ zaniedbań i likwidacji tego typu stanowisk w ostatnich dziesięcioleciach było zbyt wiele. Na czym znacznie oprócz jakości użytków zielonych, ucierpiała też retencja.

Jesień to także dobra pora na przegląd infrastruktury w obrębie naszej łąki czy pastwiska, np. ogrodzenia, pastuchów.

Odchwaszczanie

Aplikacja herbicydami może okazać się niezbędna, jeżeli nasze użytki zielone trawi problem nadmiernego zachwaszczenia. Jednakże chemiczna ochrona roślin musi być stosowana z rozwagą, a samych substancji czynnych dozwolonych do aplikacji na łąkach czy pastwiskach jest niewiele. Z tym, że jesienne stosowanie herbicydów jest dopuszczalne warunkowo i możliwe nie później niż do połowy września.

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał
Zdjęcia: arch. red (M. Kalinowski)