Światowy Dzień Kawy przypada właśnie dziś – 29 września. Z tej okazji warto dowiedzieć się, jak uprawiana jest ta niezwykła roślina, dzięki której poranki stają się przyjemniejsze. 

Skąd pochodzi kawa?

Kawa pojawiła się po raz pierwszy w regionie Etiopii, gdzie według legendy lokalny pasterz zaobserwował zwiększoną aktywność swoich kóz wkrótce po zjedzeniu czerwonych owoców z pewnego krzewu.

Jak rośnie kawa?

Kawowce lubią ciepło, ale nie bezpośrednie słońce, dlatego w krajach takich jak Peru czy Kolumbia często uprawia się kawę w cieniu drzew. To dodatkowo korzystnie wpływa na środowisko i bioróżnorodność, bo drzewa chronią glebę przed erozją i zwiększają jej zdolność do retencji wody oraz dają schronienie dla wielu gatunków ptaków i dzikich zwierząt.

Wielu plantatorów kawy uprawia swoje krzewy na stromych stokach wzgórz lub na dużych wysokościach. Dlatego owoce kawowca są najczęściej zbierane ręcznie. To wymaga nie tylko precyzji, ale też odwagi, bo zbierający muszą balansować na skarpach, sięgając po każdą dojrzałą jagodę, i jednocześnie zadbać o swoje bezpieczeństwo. 

W Boliwii niektóre plantacje kawy znajdują się na terenach położonych 2000 m n.p.m. i wyżej. Uprawa kawy na takiej wysokości daje ziarnom więcej czasu na rozwijanie się, co prowadzi do złożoności smaku, wyjątkowej kwasowości i głębokich, wyrazistych nut aromatycznych.

Kto zajmuje się uprawą kawy?

Chociaż przez stulecia kawa zdobyła amatorów Na całym świecie, nadal za 60, a nawet 70% jej produkcji odpowiadają drobnicy rolnicy. Nawet 95% plantacji to małe gospodarstwa, które zajmują powierzchnię mniejszą niż 5 ha. Tak, jak niestety dzieje się w przypadku rolników zajmujących się produkcją kakaowców (pisaliśmy o tym przy okazji Światowego Dnia Czekolady, przeczytasz tutaj), rolnicy z niewielkim areałem są najbardziej marginalizowaną grupą w globalnym handlu, przez co większość z nich żyje na granicy ubóstwa. 

Kto decyduje o cenach kawy?

Drobni rolnicy uprawiający kawę mają niewiele do powiedzenia w kwestii jej ceny. Decydują o niej giełdy w Londynie i Nowym Jorku. Tymczasem farmerzy w krajach globalnego południa muszą utrzymać się za ok. 1 dolara dziennie!

Dlatego powstał system certyfikacji produktów i partnerstwo handlowe Fairtrade (z ang. sprawiedliwy handel), który ma na celu zmianę tej sytuacji. Rolnicy zrzeszeni w systemie mogą liczyć na większą stabilność ekonomiczną dzięki minimalnej cenie gwarantowanej Fairtrade, czyli kwocie za plony obowiązującej w przypadku spadku cen rynkowych, która ma pokryć koszty zrównoważonej produkcji oraz zapewnić środki do utrzymania. Plantacje kawy z certyfikatem Fairtrade zajmują łącznie powierzchnię 1 153 327 ha. Premia Fairtrade to dodatkowe środki wypłacane rolnikom przy sprzedaży ziaren kawy.

Rolniczki uprawiające kawę

Na świecie działa wiele kobiecych spółdzielni kawowych z certyfikatem Fairtrade, dzięki którym rolniczki mogą zarobić na godne życie. Na samym południu Rwandy blisko 3000 kobiet uprawia i eksportuje własną kawę z certyfikatem Fairtrade, w Kenii w ramach programu “Women in Coffee” 325 rolniczek otrzymało własne krzewy kawowe i szkolenia z upraw.

W jakim kraju produkuje się najwięcej kawy

Krzeczy kawy rosną tylko w pasie kawowym. Co to za pas? To obszar po obu stronach równika, gdzie występują odpowiednie warunki klimatyczne i glebowe. Rozciąga się na ponad 50 krajów. 

Kawowym gigantem jest Brazylia, odpowiadająca za blisko 40% upraw kawowców. Drugie miejsce na podium zajmuje Wietnam, produkujący 8,5% światowej kawy. Na trzecim miejscu jest Kolumbia, odpowiadająca za ok. 8% upraw kawy. 

Obszar, gdzie uprawia się kawę, należy do najbardziej bioróżnorodnych ekosystemów na świecie, które niestety są zagrożone przez zmiany klimatu. Z danych Fairtrade International wynika, że do 2050 r. główne kraje produkujące kawę stracą 30-60% gruntów nadających się do uprawy kawy. Szkolenia Fairtrade dla farmerów uczą ich jak dostosowywać swoje uprawy do zmieniającego się klimatu.

Polacy piją sporo kawy. Ile?

Chociaż Polacy nie piją tak wiele kawy, jak mieszkańcy innych krajów (w spożyciu kawy Polska jest na 11. miejscu na świecie), to przeciętny Polak wypija ok. 95 litrów rocznie (ok. 2,5 kg ziaren).

Co ciekawe, pierwsza polska kawiarnia została otwarta w Warszawie w 1724 roku przez dworzanina króla Augusta II Mocnego.

Przy okazji Światowego Dnia Kawy (ale nie tylko) warto pamiętać o rolnikach, zajmujących się uprawą tej rośliny w trudnych warunkach i wspierać sprawiedliwy handel. Dzięki uprzejmości Fairtrade Polska mogliśmy spróbować kawy z certyfikatem, za którą farmerzy mogą liczyć na godne wynagrodzenie. 

al na podst. Fairtrade Polska
fot. Fairtrade