Już tylko na podpis Premiera Mateusza Morawieckiego czeka projekt rozporządzenia Rady Ministrów, który wprowadzi nową formę pomocy dla hodowców trzody chlewnej. Będzie ona przyznana na podstawie unijnego rozporządzenia zgodnie z którym nadzwyczajną pomoc można przyznać w sektorach, które w konsekwencji rosyjskiej inwazji na Ukrainę zostały dotknięte zakłóceniami na rynku spowodowanymi zwiększonymi kosztami nakładów lub ograniczeniami w handlu, a zastosowana pomoc ma przyczynić się do bezpieczeństwa żywnościowego lub przeciwdziałania zakłóceniom na rynku.

Rynek wieprzowiny potrzebuje wsparcia

Polski rząd uznał, że w przypadku rynku wieprzowiny zachodzą przesłanki aby go objąć pomocą nadzwyczajną. Mamy bowiem do czynienia ze zwiększeniem kosztów produkcji, które z kolei mają konsekwencje dla opłacalności produkcji i determinują decyzje rolników o dalszym prowadzeniu lub wycofywaniu się z produkcji. Zgodnie z analizami Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej produkcja świń w przeciwieństwie do pozostałych kierunków produkcji zwierzęcej jest niedochodowa mimo notowanego w 2022 r. wzrostu cen skupu.

Opłacalność produkcji trzody chlewnej

Opłacalność chowu świń w Polsce jest uzależniona od cen pasz, dlatego wojna ma silne i długotrwałe konsekwencje dla rynku trzody przez podniesienie kosztów produkcji i dalsze ograniczenie pogłowia. Relacje wyrażające opłacalność chowu (trzoda:żyto, trzoda:jęczmień oraz trzoda:pasze przemysłowe) pozostają o ok. 15% węższe niż przed rokiem. Rosną też ceny paliw i energii. IERiGŻ przewiduje, że w 2022 r. sytuacja producentów wieprzowiny (po 2021 r., w którym produkcja była niedochodowa) nadal będzie niekorzystna, a producenci świń nadal będą ponosić straty. IERiGŻ ocenia, że w 2022 r., mimo wzrostu cen żywca, produkcja żywca wieprzowego pozostanie niedochodowa przychody zapewnią pokrycie poniesionych kosztów w 87,2%. Szacunkowa strata producentów wieprzowiny w 2022 r. będzie wynosiła średnio ok. 95 zł/100 kg żywca.

Ubywa producentów świń

W konsekwencji braku opłacalności produkcji w okresie 2019/2021 z produkcji świń zrezygnowało w Polsce ok. 23% gospodarstw, przy czym kryzys dotyka głównie małe i średnie gospodarstwa, które nie korzystają z tzw. efektu skali. W stosunku do 2016 r. liczba gospodarstw małych i średnich zajmujących się chowem trzody spadła w Polsce o ponad 50%. Zgodnie z danymi GUS na początku grudnia 2021 r. stado loch na chów zmniejszyło się w porównaniu z grudniem 2020 r. o 19,7% do poziomu 654,1 tys. sztuk, w tym pogłowie loch prośnych zmniejszyło się o 112,7 tys. sztuk (o 20,6%) do 433,9 tys. sztuk. W stosunku do czerwca 2021 r. liczba loch na chów zmniejszyła się o 81,2 tys. sztuk (o 11%), w tym macior prośnych spadła o 73 tys. sztuk, tj. o 14,4%.

Historycznie niskie pogłowie trzody chlewnej

Spadek pogłowia trzody chlewnej jest reakcją producentów na pogorszenie opłacalności chowu trwające od połowy 2020 r. Według IERiGŻ w 2022 r. w Polsce nadal będzie postępował spadek pogłowia świń i w czerwcu 2022 r. osiągnie historycznie niski poziom ok. 9,5 mln sztuk. A dalszy ubytek krajowego stada podstawowego spowoduje wzrastające uzależnienie rynku krajowego od importu świń i mięsa, co w perspektywie stanowi zagrożenie dla krajowego bezpieczeństwa żywnościowego w zakresie wieprzowiny.

Pomoc dla hodowców utrzymujących trzodę w cyklu zamkniętym

Mając na uwadze dotychczasowe zmiany w strukturze pogłowia krajowego prowadzące do ograniczania liczby gospodarstw utrzymujących krajowe stado podstawowe oraz przede wszystkim wzrastające koszty produkcji, które będą wpływały na dalsze prognozowane ograniczanie pogłowia świń w kraju, proponuje się, aby przyznać nadzwyczajną pomoc dostosowawczą producentom świń prowadzącym produkcję w cyklu zamkniętym, tj. utrzymującym lochy.

Cykl zamknięty w hodowli trzody chlewnej

Zdaniem MRiRW gospodarstwa te są mniej elastyczne w zakresie reagowania i dostosowania się do zmieniającej się sytuacji rynkowej, zwłaszcza na zmiany cen zbóż i cen skupu żywca. W gospodarstwach produkujących wieprzowinę w cyklu zamkniętym decyzje zaprzestaniu produkcji mają poważne długookresowe i nieodwracalne konsekwencje dla produkcji wieprzowiny, skutkują między innymi większym uzależnieniem rynku od importu zwierząt do dalszego tuczu, co w kontekście sytuacji kryzysowych, w tym obejmujących zakłócenia w i handlu, ma kluczowe znaczenie dla zachowania ciągłości dostaw i bezpieczeństwa żywnościowego w ramach tego sektora. Gospodarstwa prowadzące produkcję w cyklu zamkniętym w dłuższym okresie czasu są narażone na większe ryzyko produkcyjne ponoszenie wysokich kosztów utrzymania stada podstawowego niezależnie od koniunktury na rynku, a więc w przypadku takich gospodarstw istnieje większe prawdopodobieństwo trwałego wycofywania się z produkcji.

Pomoc finansowa dla gospodarstw utrzymujących lochy

W związku z powyższym proponuje się przyznać pomoc finansową dla gospodarstw utrzymujących lochy w celu częściowej rekompensaty strat ponoszonych w tych gospodarstwach z tytułu wzrostu kosztów produkcji w wysokości 80 zł/szt. do świń urodzonych w okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 30 czerwca 2022 r. Maksymalna kwota wsparcia dla producenta świń będzie wynosiła 160 tys. zł, co odpowiada 2 tys. sztuk świń. W przypadku gospodarstw, w których w okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 30 czerwca 2022 r. urodzi się więcej niż 2 tys. sztuk prosiąt, gospodarstwa te będą mogły ubiegać się o przyznanie pomocy, przy czym maksymalna kwota wsparcia, jaka zostanie wypłacona dla takich gospodarstw wyniesie 160 tys. zł. Szacuje koszt takiej pomocy może wynieść ok. 190 mln zł.

Budżet programu

Unia Europejska przyznała Polsce na nadzwyczajną pomoc w rolnictwie kwotę ok. 210 mln zł. Ale obecnie z tych środków jest realizowany mechanizm wsparcia producentów jabłek deserowych. Dlatego niezbędne będzie wsparcie z budżetu krajowego, które może wynieść maksymalnie 30 mln zł. Rząd szacuje, że pomoc może trafić do 30 tys. hodowców trzody chlewnej.

Warunki Brukseli określające pomoc producentom trzody

Ale Bruksela stawia warunki wypłacenia pomocy. Nadzwyczajna pomoc jest kierowana bowiem do rolników, którzy angażują się w co najmniej jedno z następujących działań:

·       gospodarka o obiegu zamkniętym,

·       gospodarka składnikami odżywczymi,

·       efektywne wykorzystywanie zasobów,

·       metody produkcji przyjazne dla środowiska i klimatu.

Dlatego też uprawnieni do ubiegania się o przyznanie nadzwyczajnej pomocy dostosowawczej będą producenci świń, którzy realizują co najmniej jedno z tych działań.

Wk

Fot. Envato Elements