Zielony Ład a torfowiska w Polsce. Ponad 165 mln złotych na 120 tys. ha terenów podmokłych
Torfowiska pokrywają blisko 3% obszarów lądowych planety, a magazynują około 30% całej ilości węgla glebowego. W Planie Strategicznym WPR przewidziano kontynuację działań zmierzających do ochrony torfowisk.
Ministerstwo rolnictwa dostrzega fakt, że w Polsce występuje nadmierne odwodnienie gleb torfowych i innych gleb organicznych. Podczas opracowywania projektu „Strategii Ochrony Mokradeł w Polsce na lata 2022-2032" na podstawie danych naukowych oszacowano, że w Polsce torfowiska zajmują 1,6 mln ha. Z tego 85% z nich jest przesuszonych, a jedynie ok. 15 % zachowało charakter bagienny i potencjalne zdolności akumulacji torfu.
Jaka jest rolna torfowisk?
Tymczasem właściwa gospodarka na glebach organicznych jest istotnym aspektem polityki klimatycznej.
- W kontekście zmniejszania emisji CO2 należy wskazać rolę nawadniania torfowisk i mokradeł oraz gleb organicznych, dzięki któremu utrzymane i zwiększane są zasoby węgla w glebie. Należy jednak podkreślić, że tereny te pełnią bardzo często rolę m.in. pastwisk i łąk kośnych, zatem ważne jest zapewnienie, że działania związane z nawodnieniem pozwalają na zachowanie tradycyjnych funkcji rolniczych tych obszarów – napisał w odpowiedzi na interpelację wiceminister rolnictwa Krzysztof Ciecióra.
Z kolei resort klimatu i środowiska wskazuje, że torfowiska i mokradła potrafią również magazynować duże ilości wody, jaka pojawia się podczas wiosennych roztopów i w czasie obfitych opadów. Tereny podmokłe z jednej strony zmniejszają zatem ryzyko podtopień, a z drugiej – stają się naturalnym magazynem wodnym w okresie suszy. Mokradła magazynują również ogromne ilości dwutlenku węgla. Torfowiska pokrywają blisko 3% obszarów lądowych naszej planety, a magazynują około 30% całej ilości węgla glebowego dwukrotnie więcej niż wszystkie lasy na świecie łącznie.
Co robi rząd, aby chronić tereny bagienne przed osuszaniem?
Dotychczas, w zakresie torfowisk i mokradeł, w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014- 2020 realizowane było Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne. W ramach tego działania wspierane były praktyki rolnicze służące przywracaniu lub utrzymaniu tradycyjnego i ekstensywnego użytkowania cennych siedlisk (w tym torfowisk) w ramach pakietów przyrodniczych.
Od 2023 r. ochrona torfowisk będzie kontynuowana w Planie Strategicznym Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 w ramach interwencji:
· Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000,
· Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000.
Dodatkowa płatność retencyjna będzie przysługiwała w przypadku zalania lub podtopienia gruntu przez dany okres. Ocena stanu uwilgotnienia gruntu będzie oparta na monitoringu satelitarnym.
Istotnym elementem płatności bezpośrednich w ramach PS WPR 2023-2027 będą także dobrowolne dla rolników płatności tzw. ekoschematy. Jednym z ekoschematów będzie „Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych”. Celem interwencji będzie promowanie retencjonowania wody, które poprawia gospodarkę wodną, a także ogranicza emisję dwutlenku węgla do atmosfery (poprzez ograniczenie rozkładu materii organicznej), a także wpływa na zachowanie siedlisk hydrogenicznych. Płatność przyznawana będzie rolnikom do określonych powierzchni TUZ, na których w okresie między 1 maja a 30 września danego roku, przez okres co najmniej 12 dni nastąpiło zalanie lub podtopienie, co będzie potwierdzane przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach.
Program LIFE: 165 mln zł na 120 tys. ha terenów podmokłych
Z kolei ministerstwo klimatu i środowiska przypomina, że w listopadzie 2022 r. Polska rozpoczęła prace nad realizacją największego jak dotychczas projektu LIFE z zakresu ochrony czynnej - „Odtworzenie oraz zachowanie obszarów bagiennych, torfowisk i terenów podmokłych na obszarach Natura 2000 i Zielonej Infrastruktury”.
Całkowity budżet projektu wynosi ponad 165 mln złotych. Celem tego projektu jest poprawa stanu powierzchni siedlisk bagien, torfowisk lub innych obszarów podmokłych. Realizacja projektu przyczyni się do przeciwdziałania utracie bioróżnorodności na obszarze ponad 120 tys. hektarów. Propozycja uwzględnia m.in. czynną ochronę mającą na celu utrzymanie bądź polepszenie stanu zachowania bagien, torfowisk oraz terenów podmokłych na 100 proc. obszarów Zielonej Infrastruktury wywierających istotny wpływ na stan zachowania obszarów Natura 2000.
Prawo już chroni torfowiska
Dodatkowo MRiRW zauważyło, że torfowiska jako istotny element środowiska zostały potraktowane ze szczególną uwagą przez ustawodawcę w obecnie obowiązujących przepisach dotyczących ochrony gruntów rolnych i leśnych. Przepisy stanowią, że ochrona gruntów rolnych polega między innymi na zachowaniu torfowisk i oczek wodnych jako naturalnych zbiorników wodnych. Natomiast wyłączenie z produkcji rolnej torfowisk na cele nierolnicze może nastąpić po wydaniu decyzji zezwalającej na takie wyłączenie.
Osoba ubiegająca się o wydanie decyzji zezwalającej na wyłączenie gruntów z produkcji celem wydobywania torfów musi przedstawić m.in.: projekt rekultywacji torfowiska i termin jej zakończenia oraz ocenę wpływu eksploatacji torfowiska na środowisko przyrodnicze, ze szczególnym uwzględnieniem gospodarki wodnej. Na podstawie tej dokumentacji możliwe jest sprawdzanie poprawności prowadzenia wszystkich etapów wyłączenia gruntów (torfowiska) z produkcji.
Fot. Envato Elements
Najważniejsze tematy