O wyjaśnienie szczegółów wypłacania dopłat bezpośrednich zwrócili się do MRiRW posłowie niezrzeszeni Paweł Szramka oraz Jarosław Sachajko, którzy zwrócili uwagę, że w świetle prawa dopłaty unijne przysługują osobie faktycznie prowadzącej gospodarstwo rolne.

Przepisy a rzeczywistość

Jednak w praktyce często spotykaną sytuacją jest jednak bezumowna dzierżawa, której konsekwencją jest pobieranie płatności przez osoby mające grunty rolne, a nie te faktycznie uprawiające ziemię.

- W styczniu 2020 roku Krajowa Rada Izb Rolniczych zwróciła się do MRiRW ws. wprowadzenia pojęcia rolnika aktywnego i powiązania dopłat obszarowych tylko z tymi gospodarzami, którzy faktycznie uprawiają ziemię. Samorząd rolniczy wskazuje, iż jest to bardzo istotny problem. „Obecnie praktycznie brak takich zapisów, co powoduje, że dopłaty pobierają osoby będące właścicielami lub posiadaczami użytków rolnych albo przy braku posiadacza - osoby postronne. Rodzi to liczne konflikty na wsi, w szczególności w zakresie dzierżaw gruntów. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa powinna skutecznie weryfikować osoby pobierające dopłaty pod kątem faktycznego wykonywania na gruncie działalności rolniczej” – napisali w interpretacji posłowie Szramka oraz Sachajko.

Litera Prawa

W odpowiedzi MRiRW napisało, że w obecnym stanie prawnym płatności bezpośrednie są przyznawane rolnikom, jeżeli są spełnione warunki określone w przepisach unijnych. Zgodnie z unijnym rozporządzeniem jednym z warunków niezbędnych do przyznania płatności obszarowych jest wymóg, aby kwalifikujące się hektary pozostawały w posiadaniu rolnika w dniu ustalonym przez państwo członkowskie – w Polsce jest to 31 maja roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności.

Z kolei pojęcie posiadania jest zdefiniowane w polskim kodeksie cywilny jako stan faktyczny, związany z wykonywaniem władztwa nad rzeczą wraz z wolą wykonywania uprawnienia dla siebie.

- Za posiadacza rzeczy uważa się tego, kto nią faktycznie włada jako właściciel (posiadacz samoistny), jak i tego, kto nią włada jako użytkownik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Posiadanie rozumiane jako swoistego rodzaju władztwo nad rzeczą może być wyrazem wykonywania prawa, a także może to być władztwo, które nie jest związane z prawem. Władztwo musi być stanem trwałym, co oznacza, że związek posiadacza z rzeczą nie może wyrażać się w jednorazowym lub nawet sporadycznym zawładnięciu rzeczą, lecz w możności korzystania z niej przez czas nieokreślony – napisał w odpowiedzi wiceminister rolnictwa Szymon Giżyński.

Co zdaniem MRiRW oznacza ten skomplikowany wywód prawniczy w praktyce?
Zdaniem MRiRW prawo własności działek rolnych, któremu nie towarzyszy ich posiadanie w rozumieniu przepisów ustawy o płatnościach bezpośrednich, nie stanowi przesłanki do ubiegania się o przyznanie płatności obszarowych. Bowiem celem systemu wsparcia obszarowego jest finansowe wspieranie rolników, czyli osób, które faktycznie uprawiają grunty rolne. Wobec powyższego, dopłaty bezpośrednie nie są przewidziane dla właścicieli, którzy dysponując jedynie tytułem własności, nie zajmują się produkcją rolną. Płatności przysługują faktycznemu użytkownikowi gruntów rolnych, który wykonuje wszelkie czynności niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa. Mogą nimi być działania organizacyjne, kierownicze, jak i osobiste zaangażowanie w bezpośrednim wykonywaniu pracy fizycznej w gospodarstwie, np. w zakresie określenie doboru roślin, czynności agrotechnicznych oraz dokonania zbioru plonu.

Kontrole i kary

Natomiast w sytuacji powzięcia przez ARiMR wiedzy, że płatności pobrała osoba, która jest właścicielem gruntów rolnych, ale faktycznie ich nie użytkuje, uznaje się, że płatności bezpośrednie zostały pobrane nienależnie. W takim przypadku Agencja dochodzi zwrotu takich płatności wraz z odsetkami.
Aby uniknąć takich sytuacji ARiMR przeprowadza weryfikację składanych wniosków o dopłaty w szczególności w przypadkach tzw. konfliktu krzyżowego, czyli najczęściej w sytuacji, w której o przyznanie płatności ubiega się jednocześnie więcej niż jeden podmiot. - Podstawowym celem funkcjonowania kontroli krzyżowej jest bowiem eliminowanie wielokrotnego przyznawania pomocy w odniesieniu do tej samej powierzchni gruntów – przekonuje wiceminister Giżyński. wk