Dla wielu zadeklarowanych w tegorocznych wnioskach ekoschematów, wraz z nadejściem żniw rozpoczyna się czas realizacji podjętych zobowiązań, a o niektórych musimy pamiętać aż do kolejnej kampanii obszarowej. Postaramy się zatem przybliżyć zasady dotyczące dokumentowania realizacji poszczególnych ekoschematów i terminy, o których nie można zapomnieć.

Najwięcej dokumentów: rolnictwo węglowe

Warianty ekoschematu „Rolnictwo węglowe” to najczęściej wybierane praktyki dodatkowe w tegorocznych wnioskach – zaczniemy więc od tego ekochematu i jego poszczególnych wariantów.

• Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt – kto zdecydował się na wybór tego wariantu, nie ma szczególnie trudnego zadania – nie wyznaczono w tym przypadku dodatkowych dokumentów potwierdzających realizację tej praktyki. Pamiętać trzeba tylko, że obsada (dopuszczalna 0,3–2 DJP/ha TUZ) będzie wyliczana na podstawie zwierząt zarejestrowanych od 1 kwietnia do 30 września (obsadę wyliczy ARiMR na podstawie danych IRZ).
• Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe – w tym przypadku musimy pamiętać, że jeśli zadeklarowano wariant dotyczący wsiewki w uprawę główną, trzeba poinformować ARiMR o dacie zbioru uprawy głównej na specjalnym formularzu (oświadczenie o dacie zbioru uprawy w plonie głównym), na co mamy tylko 7 dni od daty zebrania tegorocznej uprawy głównej. Trzeba pamiętać również o tym, że po zbiorze uprawy głównej wsiewka musi pozostać na polu do wysiewu kolejnej uprawy w plonie głównym lub przez co najmniej 8 tygodni (choć może pozostać dłużej i być uprawą główną w kolejnym roku). W przypadku zaś międzyplonów nie musimy informować Agencji ani od dacie zbioru uprawy głównej, ani o dacie wysiewu międzyplonu – trzeba go po prostu wysiać do 1 października i pozostawić na polu do 15 lutego kolejnego roku. Tym przypadku często pojawia się pytanie o możliwość zmiany składu gatunkowego międzyplonu zadeklarowanego pierwotnie we wniosku – takiej zmiany można oczywiście dokonać w terminie do 30 września za pomocą aplikacji eWniosekPlus.
• Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – w tym przypadku podstawowym dokumentem jest oczywiście plan nawożenia, który należało opracować najpóźniej do 25 lipca na podstawie aktualnych wyników badania gleb. Taki plan rolnik może sporządzić we własnym zakresie – np. w aplikacji Internaw (udostępnionej na stronie internetowej Krajowej Stacji Chemiczno-Rolniczej). Jeśli analizy glebowe zostały wykonane dopiero wiosną tego roku, plan nawozowy dla ozimin wysianych jesienią 2023 roku trzeba sporządzić do 30 września br. Tego planu nie trzeba przedkładać w ARiMR, ale mieć w gospodarstwie na wypadek ewentualnej kontroli (razem z wynikami badania gleby). Dla działek, dla których zadeklarowano wariant z wapnowaniem, należy dostarczyć do Agencji dokumenty potwierdzające zakup wapna. Przystąpienie do tego ekoschematu wiąże się także z obowiązkiem prowadzenia rejestru zabiegów agrotechnicznych wg wzoru przygotowanego przez ARiMR, w którym należy ujmować wszystkie zdarzenia związane z nawożeniem.
• Zróżnicowana struktura upraw – wybór tego wariantu nie wiąże się z dodatkowymi wymogami w zakresie dokumentacji.
• Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od jego aplikacji – w przypadku tego wariantu mamy oczywiście obowiązek potwierdzenia, że zastosowany obornik został wymieszany z glebą w ciągu 12 godzin od jego aplikacji. Można to zrobić dwoma sposobami: albo wykonać zdjęcia geotagowane za pomocą aplikacji Mobilna ARiMR w trakcie rozrzucania obornika i jego mieszania z glebą, albo złożyć w Agencji oświadczenie o wymieszaniu obornika. W tym drugim przypadku mamy 14 dni od daty zastosowania obornika na złożenie oświadczenia. Korzystając z tej drugiej opcji, trzeba pamiętać jednak o obowiązku prowadzeniu ewidencji zabiegów agrotechnicznych wg wzoru ARiMR i oczywiście wpisaniu do tej ewidencji samego nawożenia obornikiem, jak i zabiegu jego wymieszania z glebą. Jeżeli nawożenie będzie wykonane obornikiem z zakupu, należy zadbać o dokument potwierdzający jego nabycie.
• Stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo – w tym ekoschemacie obowiązują identyczne zasady dokumentowania realizacji praktyki, jak w przypadku ekoschematu dotyczącego stosowania obornika.
• Uproszczone systemy uprawy – w tym przypadku konieczne jest prowadzenie wspomnianego już wcześniej rejestru działań agrotechnicznych. Wypełniony rejestr trzeba przechowywać w gospodarstwie – nie ma obowiązku przedkładania go w Agencji, chyba że ta wezwie rolnika do jego dostarczenia.
• Wymieszanie słomy z glebą – w tym przypadku, podobnie jak przy uproszczonych systemach uprawy, jedynym obowiązkiem dokumentacyjnym jest prowadzenie rejestru działań agrotechnicznych.
• Obszary z roślinami miododajnymi – realizacja tego ekoschematu nie wymaga dodatkowych dokumentów ani zgłoszeń – trzeba pamiętać jedynie, że rośliny miododajne zadeklarowane w ramach tego ekoschematu muszą pozostać na polu do 31 sierpnia i do tego dnia nie można na takiej działce prowadzić wypasu ani wykaszać roślin, nie można także stosować żadnych środków ochrony roślin ani nawozów.
• Prowadzenie produkcji roślinnej w systemie integrowanej produkcji roślin – w przypadku tego ekoschematu obowiązki dokumentacyjne dotyczą głównie wymogów wynikających z zasad integrowanej produkcji i są sprawdzane nie przez ARiMR, a przez jednostkę certyfikującą (np. prowadzenie notatnika IP). Potwierdzenie spełnienia wymogów tego ekoschematu – czyli uzyskania certyfikatu IP odbywa się już poza rolnikiem, poprzez wpisanie na listę producentów spełniających wymagania integrowanej produkcji. Dokonuje tego jednostka certyfikująca.
• Biologiczna ochrona upraw – w przypadku wybrania tego ekoschematu nie można zapomnieć o posiadaniu dokumentu, potwierdzającego zakup środka ochrony roślin (preparatu mikrobiologicznego wpisanego do rejestru środków ochrony roślin dopuszczonych do obrotu zezwoleniem ministra rolnictwa i rozwoju wsi) i dokumentacji potwierdzającej wykonanie zabiegu tym środkiem (zgodnie z etykietą). Takim dokumentem jest wyciąg z rejestru zabiegów agrotechnicznych, potwierdzający wykonanie zabiegu biologicznym środkiem ochrony roślin. Oba te dokumenty należy złożyć w ARiMR do 31 sierpnia br.

Rejestr zabiegów agrotechnicznych – jak go prowadzić?

ARiMR przygotowała specjalny wzór rejestru działań agrotechnicznych, który jest uniwersalnym dokumentem, obowiązującym dla rolników zobowiązanych do prowadzenia rejestru działalności ekologicznej, rejestru działalności rolnośrodowiskowej oraz rejestru zabiegów agrotechnicznych wynikających z realizacji ekoschematów. Jego uniwersalnych charakter sprawia, że rejestr jest dość rozbudowany i oprócz podstawowych danych dotyczących oznaczenia działki, jej powierzchni, uprawianej rośliny itp. zawiera również kolumnę do oznaczania odpowiednim kodem zabiegów związanych z realizacją zadeklarowanych ekoschematów. I tak zabiegi związane z nawożeniem w związku z realizacją ekoschematu „Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia”: należy oznaczać symbolem E_OPN, „Wymieszanie obornika na gruntach ornych w ciągu 12 godzin od aplikacji” należy wpisać E_OBR, „Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo” z kolei oznaczamy symbolem E_PN, „Uproszczone systemy uprawy” należy oznaczać symbolem E_USU, „Wymieszanie słomy z glebą” E_WSG, a stosowanie biologicznej ochrony upraw oznaczamy wpisując E_BOU.

Dokumentacja ekoschematu "Dobrostan zwierząt"

Prawdziwy popis urzędniczej fantazji mamy również w przypadku dokumentowania realizacji ekoschematów dotyczących dobrostanu zwierząt. Mnogość rejestrów i oświadczeń, które należy złożyć w ARiMR na potwierdzenie realizacji poszczególnych wariantów tego ekoschematu jest zaiste imponująca. Ale po kolei…

• Plan poprawy dobrostanu – ten dokument jest wymagany w każdym przypadku, gdy rolnik ubiega się o dopłaty z tytułu dobrostanu loch lub tuczników (niezależnie od wybranych wariantów) oraz dopłaty w ramach wariantów dotyczących zwiększonej powierzchni bytowej w przypadku dobrostanu krów mlecznych, krów mamek czy opasów (zarówno w wariancie 20%, jak i 50%). Jest on również dokumentem obowiązkowym w przypadku wyboru ekoschematu dobrostanu: owiec, kur niosek, kurcząt brojlerów, indyków utrzymywanych z przeznaczeniem na produkcję mięsa, koni utrzymywanych w pomieszczeniach lub w budynkach, koni utrzymywanych w systemie otwartym, kóz. Dokument taki należało sporządzić do 25 lipca i dostarczyć do ARiMR (skan). Wyjątkiem jest przypadek, gdy w ubiegłym roku w gospodarstwie był realizowany identyczny wariant i rolnik ma ubiegłoroczny plan poprawy dobrostanu, który się nie zdezaktualizował. W takim przypadku wystarczy oświadczenie o braku zmian w planie poprawy dobrostanu zwierząt (należało je złożyć w ARiMR do 25 lipca). Jeżeli ani plan, ani oświadczenie nie wpłyną do Agencji w wymaganym terminie, wezwie ona z pewnością rolnika do uzupełnienia braków.
  • W przypadku zadeklarowania wariantu dotyczącego utrzymania zwierząt na ściółce (dotyczy wariantów: dobrostan loch, tuczników, krów mlecznych, krów mamek utrzymywanych w pomieszczeniach lub w budynkach oraz opasów), do 25 lipca br. należało wykonać i przesłać do ARiMR zdjęcia geotagowane, potwierdzające utrzymanie zwierząt na ściółce. Kto jednak przegapił ten termin lub nie miał możliwości wykonania zdjęcia geotagowanego, będzie miał drugą szansę. Pomiędzy 15 a 21 marca przyszłego roku będzie mógł złożyć oświadczenie o zapewnieniu zwierzętom utrzymywania na ściółce. Na razie nie ma jeszcze wzoru tego oświadczenia i zgodnie z informacją ze strony internetowej ARiMR, będzie on udostępniony dopiero po 14 marca 2024 roku. Tego terminu nie można przegapić, ponieważ trzeciej szansy już nie będzie.
• Oświadczenia o wypasie – w przypadku zadeklarowania wariantów obejmujących wypas zwierząt, w terminie od 1 do 7 października koniecznie należy złożyć w ARiMR na odpowiednich formularzach rejestry wypasu: krów mlecznych, krów mamek (obejmujący także cielęta, jałówki i opasy o masie ciała do 300 kg typu użytkowego mięsnego lub typu użytkowego kombinowanego o mięsnym kierunku ich użytkowania), opasów, oświadczenie o zapewnieniu wypasu lub dostępu do zewnętrznej powierzchni bytowej dla owiec, oświadczenie o zapewnieniu wypasu dla koni, świadczenie o zapewnieniu wypasu dla kóz. Wzory tych oświadczeń dostępne są na stronie internetowej ARiMR – w wersji do wydrukowania i ręcznego wypełnienia. Jednak ARiMR deklaruje, że w terminie składania tych oświadczeń w aplikacji eWniosekPlus udostępni możliwość automatycznego wygenerowania tychże rejestrów, tak jak było to możliwe w ubiegłym roku dla rejestru wypasu krów mlecznych. Program pozwalał wówczas automatycznie importować zwierzęta z bazy IRZ i wypełniać „hurtem” odpowiednie dane.

Ostatnie dokumenty: marzec 2024

Od 15 do 21 marca przyszłego roku w ekoschemacie dotyczącym dobrostanu mamy jeszcze cały szereg innych dokumentów potwierdzających realizację zobowiązań. Są to:

• Rejestry wybiegu – dla krów mlecznych, krów mamek i opasów – oczywiście, jeśli takowe warianty zostały zadeklarowane we wniosku. Przy czym składanie rejestrów wybiegu ma być zautomatyzowane podobnie jak w przypadku rejestru wypasu.
• Rejestr sposobu utrzymywania loch w okresie okołoporodowym, jeżeli rolnik w planie poprawy dobrostanu zwierząt lub oświadczeniu o braku zmian w planie, oświadczył, że lochy są utrzymywane w systemie jarzmowym nie dłużej niż przez 14 dni w okresie okołoporodowym – w przypadku realizacji wariantu „Dobrostan loch”.
• Rejestr terminów odsadzenia prosiąt – w przypadku realizacji praktyki późniejszego odsadzania prosiąt w ramach wariantu „Dobrostan loch”.
• Rejestr terminów odsadzenia cieląt – w przypadku realizacji praktyki późniejszego odsadzanie cieląt w ramach wariantu „Dobrostan krów mlecznych”.
• Oświadczenie o zapewnieniu wszystkim utrzymywanym w gospodarstwie kurczętom brojlerom co najmniej 6 godzin nieprzerwanej ciemności podczas doby – w przypadku realizacji wariantu „Dobrostan kurcząt brojlerów”.
• Oświadczenie o zapewnieniu wszystkim utrzymywanym w gospodarstwie indykom co najmniej 8 godzin nieprzerwanej ciemności podczas doby – w przypadku realizacji wariantu „Dobrostan indyków utrzymywanych z przeznaczeniem do produkcji mięsa”.
• Oświadczenie o zapewnieniu dostępu do powierzchni zewnętrznych lub biegalni dla koni – w przypadku realizacji wariantu „Dobrostan koni utrzymywanych w pomieszczeniach lub w budynkach”.
• Oświadczenie o zapewnieniu dostępu do zewnętrznej powierzchni bytowej dla kóz – w przypadku realizacji wariantu „Dobrostan kóz”.

Jak składać dodatkowe dokumenty?

Oczywiście za pośrednictwem aplikacji eWniosekPlus. Po zalogowaniu się w aplikacji (tak samo, jak w przypadku składania wniosku o dopłaty), w widocznym po lewej stronie okna głównego menu wybieramy zakładkę „Dok. Uzupełniające”, gdzie mamy od razu możliwość dołączenia trzech rejestrów dotyczących wypasu oraz tzw. załączników niemerytorycznych dla kampanii 2023. I to właśnie wybierając opcję dodania załącznika niemerytorycznego otwieramy długą listę możliwych do dołączenia dodatkowych dokumentów, podobnie jak robiliśmy to dodając załączniki do wniosku o dopłaty bezpośrednie.

ig
fot. Sierszeńska