Ministerstwo rolnictwa przesłało do konsultacji projekt rozporządzenia „w sprawie wysokości limitów środków dostępnych w poszczególnych województwach lub latach w ramach określonych działań lub poddziałań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020”, w którym zaproponowało zmiany w rozdysponowaniu pieniędzy z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.

Jak najlepiej wykorzystać unijne fundusze? 

Realizacja Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (PROW 2014–2020) wkroczyła w końcowy etap i dlatego jak uzasadnia MRiRW należy obecnie dążyć do jak najpełniejszego wykorzystania budżetu poszczególnych instrumentów wsparcia, w tym również realizacji zasady N+3 dla każdej alokacji rocznej. 

W związku z powyższym zaproponowano realokację środków finansowych w celu lepszego dopasowania budżetów poszczególnych instrumentów do rzeczywistych potrzeb zgłaszanych przez wnioskodawców. Jednocześnie przesunięcia środków zaproponowano do instrumentów, w których jest możliwe ich wykorzystanie, a alokacje pomniejszono biorąc pod uwagę jeszcze planowane nabory i szacowane zainteresowanie wnioskodawców – czytamy w uzasadnieniu projektu. 

Zmiany zostały zatwierdzonych przez Komitet Monitorujący Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 w dniu 17 maja 2023 r. i wysłanych do akceptacji do Komisji Europejskiej 13 czerwca 2023 r.

Diagnoza sytuacji w rolnictwie 

W ostatnim czasie w polskim rolnictwie notuje się pogarszające się warunki działalności produkcyjnej oraz niepewność rynkową spowodowane m.in.: 

• znacznym wzrostem cen środków do produkcji, 
• wzrostem kosztów finansowania zewnętrznego, 
• wahaniami cen wytwarzanych produktów. 

Sprawiło to, że wielu potencjalnych beneficjentów pomocy odłożyło w czasie planowane inwestycje, co skutkowało brakiem złożenia wniosku o przyznanie pomocy lub rezygnacją z zawarcia umowy przyznania pomocy. Jednocześnie wpływ na podejmowane przez potencjalnych beneficjentów decyzje mają ogólne warunki społeczno-gospodarcze wynikające z długotrwałego konfliktu zbrojnego w Ukrainie, który znacząco przyczynia się do niestabilności rynków, zrywania łańcuchów dostaw, w tym dostaw produktów niezbędnych do przeprowadzenia inwestycji, a także trudna sytuacja na rynku pracy.

Ponadto ograniczenie popytu na produkty żywnościowe i nadal odbudowujący się w Polsce, po pandemii COVID-19, sektor HORECA, powodują pogłębienie niestabilności dochodów w sektorze rolno-spożywczym. Powyższe czynniki mają wpływ także na rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw, szczególnie tych zlokalizowanych na obszarach wiejskich.

W związku z powyższym instytucja zarządzająca dokonała analizy finansowej budżetu PROW 2014–2020 oraz w zakresie osiągnięcia strategicznych wskaźników celu dla poszczególnych celów szczegółowych PROW 2014–2020. Utrzymujący się od dłuższego czasu wysoki kurs euro względem złotówki powoduje, że w przypadku wielu instrumentów wsparcia, przy zaangażowaniu niższych zasobów finansowych, wskaźniki zostały bądź zostaną osiągnięte, a jednocześnie pojawiły się oszczędności, które można przesunąć na realizację innych instrumentów wsparcia.

Szczegóły przesunięć środków

Uzasadnienie zmian

Wspomniana wyżej analiza wykazała, że w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój”, kwota wolnych środków wynosi obecnie ok. 117 mln euro, w ramach operacji typu „Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach Natura 2000” – również 18 mln euro, dlatego też proponuje się zmniejszenie budżetu tych instrumentów wsparcia o taką właśnie kwotę. W tych przypadkach nie są planowane kolejne nabory wniosków, a pomoc na inwestycje w przetwórstwie rolnym jest już udzielana w ramach Krajowego Planu Odbudowy i będzie także udzielana w ramach PS WPR 2023–2027.

W ramach operacji typu „Inwestycje mające na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych” zaplanowano ostatni nabór wniosków. W obecnej, pogarszającej się sytuacji rynkowej inwestycje tego rodzaju nie są priorytetowymi wyborami inwestycyjnymi rolników. Biorąc pod uwagę dotychczasowy poziom wykorzystania limitu instrumentu, wstępne wyniki zakończonego naboru oraz zakładając porównywalny wynik ostatniego naboru – proponuje się zmniejszenie budżetu tego instrumentu o 10 mln euro, w tym o 5 mln euro ze środków EURI i 5 mln euro z klasycznych środków EFRROW.

W ramach działania „Przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzanie odpowiednich środków zapobiegawczych” oszacowano oszczędności w kwocie 15 mln euro.

Na co przeznaczyć oszczędności? 

Wolne środki zidentyfikowane w ramach scharakteryzowanych wyżej instrumentów wsparcia, proponuje się przeznaczyć na zwiększenie alokacji następujących instrumentów: 

• operacje typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” – zakończył się kolejny nabór wniosków; celem zapewnienia odpowiedniego budżetu na ten cel proponuje się zwiększenie alokacji środków dla operacji tego typu o ok. 79 mln euro; 
• działanie „Współpraca” – w ramach ostatniego naboru złożono 349 wniosków; dostępny w działaniu limit środków do zakontraktowania (ok. 230 mln zł) pozwala objąć dofinansowaniem tylko część z nich; biorąc pod uwagę szacowaną liczbę wniosków spełniających warunki przyznania pomocy proponuje się zasilenie budżetu tego poddziałania dodatkowymi środkami w wysokości 40 mln euro; 
• działanie „Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich” – operacje typu „Gospodarka wodno-ściekowa” przeprowadzono nabory wniosków finansowanych środkami EURI, w ramach których wnioskodawcy zgłosili zapotrzebowanie na środki na łączną kwotę ok. 4,2 mld zł; limit środków EURI dla operacji tego typu wynosi aktualnie ok. 1,7 mld zł; celem objęcia finansowaniem większego odsetka wniosków spełniających warunki przyznania pomocy proponuje się zwiększenie alokacji tego instrumentu o 100 mln euro.

Biorąc pod uwagę rozdzielność budżetów EFRROW oraz EURI, aby pozyskać środki na zwiększenie budżetu środków EURI dla operacji typu „Gospodarka wodno-ściekowa”, proponuje się techniczne zmniejszenie alokacji środków EURI dla operacji typu „Wsparcie inwestycji w tworzenie i rozwój działalności pozarolniczej” o 77 mln euro, połączone z jednoczesnym zwiększeniem ze środków EFRROW o podobną kwotę (rekompensata).

Ponadto, budżet EURI dla operacji typu „Gospodarka wodno-ściekowa” zostanie zwiększony o 23 mln euro (5 mln euro z budżetu na operacje typu „Inwestycje mające na celu ochronę wód przed zanieczyszczeniem azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych” i 18 mln euro z budżetu działania ONW – nie objętego projektowanym rozporządzeniem).

Co z wnioskami rolników? 

W projekcie rozporządzenia zaproponowano, aby w przypadku spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie projektowanego rozporządzenia miały zastosowanie limity nowe, w brzmieniu nadanym w projektowanym rozporządzeniu. Proponuje się, aby rozporządzenie weszło w życie jak najszybciej, to jest z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

wk
fot. Sierszeńska