Podczas posiedzenia sejmowej komisji rolnictwa posłowie wysłuchali informacji „na temat ochrony terenów zieleni i zadrzewień na obszarach wiejskich ze szczególnym uwzględnieniem zadrzewień śródpolnych”. 

Jaka jest rola zadrzewień 

Z informacji przekazanych przez MRiRW wynika, że zadrzewienia śródpolne stanowią element krajobrazu istotny dla zachowania bioróżnorodności obszarów rolnych. Są miejscem bytowania wielu organizmów, zapewniają bazę pokarmową m.in. dla ptaków i owadów zapylających, wspomagając tym samym utrzymanie równowagi ekologicznej w systemach rolniczych.

Zadrzewienia śródpolne są ważne dla produkcji rolnej poprzez m.in. zwiększanie krajobrazowej retencji wody, ograniczanie skutków suszy i zapobieganie erozji glebowej. Odgrywają też ważną rolę w ochronie jakości wód. Zadrzewienia chronią glebę przed wiatrem, przeciwdziałają wymywaniu cząstek gleby podczas ulew. Dzięki głębokiemu systemowi korzeniowemu drzewa poprawiają obieg składników odżywczych i zwiększają przyrost materii organicznej w glebie, która w konsekwencji efektywniej zatrzymuje wodę.

Jakie są obecnie dopłaty do zadrzewień śródpolnych?

Dostrzegając istotną rolę zadrzewień na obszarach wiejskich, w tym m.in. związaną ze zwiększeniem retencji wodnej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi już w roku 2022 r. umożliwiło ubieganie się o wsparcie na tworzenie zadrzewień śródpolnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020). Stawki na założenie zadrzewień śródpolnych zróżnicowane są w zależności od ukształtowania terenu i wynoszą od ok. 10 tys. zł/ha do 13,6 tys. zł/ha. Dodatkowo refundowane są koszty zabezpieczenia sadzonek przed zwierzyną.

Dopłaty do zadrzewień śródpolnych. Jakie będą stawki w 2023?

Od 2023 r. wsparcie na tworzenie zadrzewień śródpolnych kontynuowane będzie w ramach Planu Strategicznego (PS 2023-2027), w ramach którego przewidziano również 5-letnią premię na ich pielęgnację i utrzymanie tj. ok. 2,5 tys. zł/ha/rok. Wsparcie to zapewni realizację długotrwałych celów środowiskowych i korzyści finansowych dla rolnika tj. rekompensatę za podjęte zobowiązania. Na interwencje zadrzewieniowe przewidziano w PS 2023-2027 budżet ok. 9 mln. euro. Szacuje się, że nowymi zadrzewieniami zostanie objętych ok. 2 tys. ha.

Będzie wsparcie na utrzymanie systemów rolno-leśnych

Od 2023 r. w ramach PS 2023-2027 oprócz kontynuacji działań zadrzewieniowych planowane jest uruchomienie wsparcia na zakładanie i utrzymanie systemów rolno-leśnych. Jest to użytkowanie gruntu rolnego, na którym drzewa lub krzewy są zintegrowane z uprawą rolną na tym samym obszarze. To wielofunkcyjne użytkowanie gruntu przynosi korzyści środowiskowo-klimatyczne, dzięki zwiększeniu infiltracji oraz ochronie wód powierzchniowych. Systemy rolno-leśne, w których drzewa i krzewy stanowią część pastwiska dają zwierzętom schronienie przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi, dzięki temu podnoszą ich dobrostan, co przekłada się na poprawę produktywności i stanu zdrowia zwierząt. 

Mając na uwadze wielokierunkowe funkcje systemów rolno-leśnych w PS 2023-2027 przewidziano wparcie na ich założenie, zróżnicowane w zależności od nachylenia terenu tj. w wysokości od ok. 3 tys. zł/ha do 7 tys. zł/ha oraz 5-letnią premię na ich utrzymanie w wysokości 300 zł/ha/rok. Na wsparcie systemów rolno-leśnych w PS 2023- 2027 przewidziano łącznie budżet ok. 10,5 mln. euro, na powierzchnię 4,9 tys. ha.

Ochronie zadrzewień sprzyja zazielenienie i warunkowość 

Ochronie zadrzewień sprzyja system płatności bezpośrednich poprzez zasadę wzajemnej zgodności i praktyki rolnicze korzystne dla klimatu i środowiska (tzw. zazielenienie). W ramach zasady wzajemnej zgodności rolnicy są zobowiązani do przestrzegania m. in. Norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (DKR), w tym normy dotyczącej zachowania elementów krajobrazu. W ramach normy rolnikowi nie wolno niszczyć drzew będących pomnikami przyrody, znajdujących się na użytkach rolnych będących w jego posiadaniu, a także nie wolno przycinać żywopłotów i drzew w okresie od 15 kwietnia do 31 lipca (z wyłączeniem wierzb, drzew owocowych i zagajników o krótkiej rotacji). W ramach zazielenienia, rolnicy zobowiązani do utrzymywania obszarów proekologicznych (EFA) na poziomie 5% powierzchni gruntów ornych mogą obowiązek ten zrealizować m. in. za pomocą żywopłotów, pasów zadrzewionych, zadrzewień liniowych, pojedynczych drzew i zagajników śródpolnych, spełniających określone kryteria (w tym wymiary).

Ochrona zadrzewień będzie również uwzględniona w systemie płatności bezpośrednich w ramach Planu Strategicznego od 2023 r. W systemie tym, w ramach tzw. warunkowości, będzie obowiązywała norma DKR obejmująca zarówno obowiązek zachowania elementów krajobrazu, jak i przeznaczenia minimalnego udziału 4% powierzchni gruntów ornych w gospodarstwie na obszary i obiekty nieprodukcyjne. Sposób wdrożenia tej normy będzie analogiczny do opisanych powyżej: normy zasady wzajemnej zgodności i utrzymania obszarów EFA w ramach zazielenienia.

Jednocześnie, w ramach Planu Strategicznego od 2023 r., ochronie zadrzewień (w formie żywopłotów i pasów zadrzewionych, zadrzewień liniowych, pojedynczych drzew i zagajników śródpolnych - spełniających określone kryteria dotyczące wymiarów) będzie służył również fakt, że obszary te, realizujące wymienioną powyżej obowiązkową normę DKR w zakresie przeznaczenia minimalnego udziału 4% powierzchni gruntów ornych na obszary i elementy nieprodukcyjne, będą w okresie realizacji zobowiązania zaliczane do kwalifikującego się hektara, a przez to uprawnione do podstawowego wsparcia dochodów. Ponadto, zachowaniu drzew będzie służyło włączenie do kwalifikującego się hektara obszaru z rozrzuconymi drzewami w liczbie do 100 na hektar.

wk, fot. envato.com