W uprawach ogrodniczych najczęściej wymieniane są:

• zmienik lucernowiec (Lygus rugulipennis), który jest gatunkiem dominującym;
• zmienik ziemniaczak (L. pratensis);
• bylinowiec (L. lucorum) i złocieniak (L. campestris).

Zmieniki (rząd pluskwiaków Hemiptera) są polifagami. Są szczególnie groźne dla młodych roślin oraz podczas suchej i słonecznej pogody. Uszkodzone przez nie tkanki liści i ogonków liściowych są podatne na infekcje grzybami chorobotwórczymi. Szkody wyrządzają osobniki dorosłe, larwy i nimfy. Mają aparat gębowy kłująco-ssący. Wysysają soki roślinne z liści, pąków, kwiatów i owoców. Atakują głównie wierzchołkowe części rośliny. Na każdym gatunku rośliny są inne objawy żerowania.

Uprawy pod osłonami

Ogórek

Uszkodzone pąki kwiatowe i zawiązki przedwcześnie opadają. Rośliny silnie opanowane słabiej owocują. Z nakłutego zawiązka ogórka wyrośnie owoc, najczęściej jest on zniekształcony, a tkanka w miejscu nakłucia jest brązowa.

Papryka

Na liściach widoczne są dziury oraz brzeżne pęknięcia. Pąki kwiatowe przedwcześnie opadają. Owoce są mniejsze i zdeformowane. W miejscu nakłucia tkanka nie wybarwia się i na skórce są zielonkawe plamki. Rośliny silnie opanowane słabiej owocują.

Profilaktyka i zwalczanie

• Jeśli zmieniki występują corocznie i licznie, wskazane jest zakładanie siatek u wejścia do tunelu i na wietrznikach – chroni to całkowicie paprykę, ponieważ owady te nalatują z roślin rosnących na zewnątrz.
• Zachowanie izolacji przestrzennej od wieloletnich plantacji, szczególnie roślin bobowatych, plantacji nasiennych roślin selerowatych oraz upraw ogórków, fasoli i kapusty pekińskiej. 
• Zwalczanie chwastów w uprawie i wokół tuneli i szklarni.
• Obecność szkodnika najłatwiej stwierdzić, strząsając go z kwiatostanów na podstawioną płytkę/kartkę. 
• Ochrona biologiczna – liczbę zmieników można ograniczyć, stosując drapieżnego pluskwiaka – dziubałeczka mączlikowego, którego osobniki dorosłe, nimfy i larwy odżywiają się jajami zmieników. Drapieżnik powinien być introdukowany na uprawę przed pojawieniem się zmieników, ale po usunięciu pędów bocznych – w te pędy samice dziubałeczka mączlikowego składają jaja. Usuwając je, niszczymy następne pokolenie drapieżcy. 
• Ochrona chemiczna – po stwierdzeniu obecności szkodnika na roślinach, wykonać kilkakrotne opryskiwanie roślin. Zabieg powtarzać w miarę potrzeby co 5–7 dni, najlepiej w godzinach porannych, kiedy owady są jeszcze mało ruchliwe. Do ochrony papryki uprawianej pod osłonami przed wymienionymi na początku czterema gatunkami zmieników zarejestrowane są neonikotynoidy np. Acelan 20 SP, Aceplan 20 SP, Acetamoc, Aceptir 200 SE, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Los Owados 200 SE, Mospilan 20 SP, Sekil 20 SP. Do ochrony ogórków dopuszczone są neonikotynoidy np. Acelan 20 SP, Aceplan 20 SP, Acetamoc, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Marabel 20 SP, Mospilan 20 SP, Sekil 20 SP.

Uprawy polowe

Ogórek

Pierwsze objawy żerowania najczęściej widoczne są na liściach. Największe straty zmieniki powodują w czasie kwitnienia i tworzenia się zawiązków. Uszkodzone pąki kwiatowe i zawiązki przedwcześnie opadają. Rośliny silnie opanowane słabiej owocują.

Profilaktyka i zwalczanie 

• Izolacja przestrzenna (jak wyżej) i zwalczanie chwastów.
• Niezbyt gęsty siew nasion i większa rozstawa rzędów.
• Ochrona chemiczna – w początkowym okresie zmieniki nalatują na brzegi plantacji i zabiegi opryskiwania roślin można ograniczyć do tych miejsc. Podczas lustracji należy zwrócić uwagę na opadanie pąków kwiatowych i kwiatów oraz więdnięcie i opadanie zawiązków owoców. Obecność szkodnika najłatwiej stwierdzić strząsając go z kwiatostanów na podstawioną płytkę/kartkę. Zabieg opryskiwania należy wykonać wcześnie rano, gdy owady są mało ruchliwe. Do ochrony ogórka w polu dopuszczone są neonikotynoidy np. Acelan 20 SP, Aceplan 20 SP, Acetamoc, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Mospilan 20 SP, Sekil 20 SP.

Papryka

Nakłute przez zmieniki pąki kwiatowe, kwiaty i zawiązki opadają. Owady wstrzykują ślinę zawierającą fitotoksyczne substancje, dlatego w miejscu nakłucia tkanka nie wybarwia się i na skórce kolorowych owoców są zielonkawożółte plamki. Rośliny silnie opanowane słabiej owocują, plon handlowy jest gorszej jakości – owoce mniejsze, zdeformowane i słabo wybarwione.

Profilaktyka i zwalczanie

• Profilaktyka – taka sama jak w przypadku ogórków.
• Ochrona chemiczna – zarejestrowane są neonikotynoidy np. Acelan 20 SP, Aceplan 20 SP, Acetamoc, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Mospilan 20 SP, Sekil 20 SP.

Fasola

Na plantacjach fasoli wśród zmieników większość (około 90%) stanowi zmienik lucernowiec. Pierwsze objawy są widoczne na wierzchołkowej części rośliny, na liściach i pąkach kwiatowych i kwiatach oraz na młodych strąkach. Najmłodsze liście więdną, a na starszych najpierw pojawiają się brunatne plamki, a później nieregularne dziury. Nakłute pąki kwiatowe, kwiaty lub młode strąki więdną i opadają. Na strąkach widoczne się okrągłe plamy, z jasnym punktem w środku. Suche nasiona z ta kich strąków mają płytkie wgłębienia, Jest to tzw. ospowatość nasion. Takie nasiona mają słabą zdolność kiełkowania i tracą wartość handlową (obniżenie klasy jakości). Na plantacjach fasoli przeznaczonej na zielony strąk zmieniki nie stwarzają większego zagrożenia.

Zwalczanie

• Szkodniki koncentrują się na brzegach plantacji, dlatego zabiegi można ograniczyć do wymienionej powierzchni.
• Ochrona chemiczna – opryskiwać w okresie nalotu pluskwiaków, od momentu formowania się pąków kwiatowych. Po stwierdzeniu obecności szkodnika na roślinach (obserwacje należy wykonać po godzinie 10 rano, kiedy zmieniki stają się bardziej ruchliwe, opuszczając swoje kryjówki – miedza lub dolna strona liści) należy wykonać kilkakrotne opryskiwanie roślin. Do ochrony fasoli zarejestrowane są neonikotynoidy np. Acelan 20 SP, Aceplan 20 SP, Acetamoc, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Mospilan 20 SP, Sekil 20 SP oraz pyretroidy: Afi Max 500 EC, Cimex Forte 500 EC, Cimex Max 500 EC, Cyperkill Max 500 EC, Cypermoc, Insektus 500 EC, Superkill Max 500 EC, Spider 500 EC. Zabieg wykonać we wczesnych godzinach porannych.

Kapusta pekińska

Szkodnik jest szczególnie groźny dla młodych roślin. Silnie zaatakowane liście więdną. Na starszych liściach najpierw pojawiają się ciemne plamki, które później przekształcają się w nieregularne dziury różnej wielkości. Wskazana jest tylko profilaktyka (jak wyżej), natomiast nie ma zarejestrowanych środków do zwalczania zmienników.

dr Maria Rogowska fot. Rogowska