Rodzaje mszyc spotykane w uprawie pod osłonami?

W uprawie pod osłonami najczęściej występuje mszyca brzoskwiniowa (Myzus persicae), ziemniaczana (Aulacorthum solani), smugowa (Macrosiphum euphorbiae) i ogórkowa (Apis gossypii). Ubarwienie ich ciała jest zmienne, od jasnozielonego po zbliżone do różowego. Trudność w odróżnieniu gatunku mszycy potęguje fakt, że ich kolonie mogą się wzajemnie przenikać. W ochronie biologicznej tak naprawdę nie ma to większego znaczenia, ponieważ pożyteczne organizmy zwalczają jednocześnie większość gatunków mszyc. W obiektach ogrzewanych cykl rozwojowy mszyc może trwać cały rok. Średnio przy wilgotności powietrza 70–75% i temperaturze 22–24°C w ciągu miesiąca może rozwinąć się średnio do 4 pokoleń.

Jakie uszkodzenia powodują mszyce?

Mszyce są polifagami, czyli organizmami wielożernymi. Należą do szkodników osłabiających rośliny poprzez wysysanie przez nie soków ze wszystkich części nadziemnych. Można je spotkać na liściach, kwiatach i owocach. Preferują jednak wierzchołki roślin i młode liście, zwłaszcza po ich spodniej stronie. Efektem żerowania mszyc jest zrzucanie kwiatów i zawiązków oraz stopniowe zamieranie całych roślin począwszy od chlorozy liści.

Dodatkowym problemem jest osadzanie się na liściach i owocach spadzi wydzielanej przez te szkodniki. Mogą na niej rozwijać się grzyby sadzakowe, które z kolei obniżają wartość handlową plonów w wyniku wzmożonej presji innych patogenów i mniejszej atrakcyjności wizualnej. Części roślin zainfekowane przez grzyby sadzakowe nie mogą w pełni przeprowadzać procesu fotosyntezy i transpiracji.

Jak przeciwdziałać?

Poleca się ograniczyć do minimum rośliny żywicielskie na zewnątrz obiektu jak i wewnątrz, z których mógłby nastąpić nalot szkodników. Z uwagi na dużą rozrodczość szkodników niezbędna jest częsta lustracja roślin (zwłaszcza w wierzchołkowej części). Może to ułatwić rozwieszenie żółtych tablic lepowych i ich częsty monitoring.

Pożyteczne organizmy zwalczające mszyce

Możliwości jakie daje ochrona biologiczna warzyw uprawianych pod osłonami przed mszycami są bardzo duże. Wynika to z dużej liczby żywych organizmów zwalczających mszyce. Wśród nich nie sposób pominąć dziubałeczka mączlikowego (Macrolophus pygmaeus) – drapieżnego pluskwiaka, który zwalcza dodatkowo m.in. mączliki i miniarki. Należy go introdukować odpowiednio wcześniej przed wystąpieniem szkodników i zapewnić pokarm zastępczy. Z pewnością stanowi dużą pomoc "rezerwową" w celu redukcji populacji mszyc. Drapieżcą wyspecjalizowanym do ich zwalczania jest pryszczarek mszycojad (Aphidoletes aphidimyza). Składa on jaja w pobliżu kolonii mszyc. Wyklute larwy paraliżują mszyce i żywią się nimi. Jedna larwa może zjeść nawet do 100 mszyc w ciągu doby, przy czym zdarza się, że zabija więcej szkodników niż jest w stanie spożytkować na własne potrzeby. Podczas introdukcji należy zapewnić nocą wysoką wilgotność (min. 80%) i temperaturę powietrza (min. 12°C) ponieważ osobniki dorosłe są najaktywniejsze w tym okresie, co wpływa na szybkość składania jaj i rozwoju populacji. Nie poleca się wykorzystywania tego gatunku z drapieżnym roztoczem Amblyseius swirskii zwalczającym przędziorki i wciornastki. Przy niskim nasileniu zagrożenia należy wprowadzić do uprawy 1–2 osobniki/m², a przy dużym do 10.

Pożyteczne błonkówki. Dużą grupę organizmów zwalczających mszyce w uprawach pod osłonami stanowią pożyteczne błonkówki, tj. Aphelinus abdominalis i szereg gatunków z rodzaju Aphidius. Pierwszy z wymienionych pasożytuje stadia dorosłe i nimfy mszyc, ponieważ składa pojedyncze jaja wewnątrz ich ciała. Efektem tego są skórzaste, zmumifikowane mszyce o czarnym zabarwieniu po opuszczeniu ciała gospodarza przez młode osobniki błonkówki. Ponadto dorosłe osobniki tego pożytecznego organizmu żywią się zwłaszcza młodszymi stadiami rozwojowymi mszyc poprzez wysysanie ich płynów ustrojowych. Samice składają 5–10 jaj w ciągu dnia przez 8 tygodni. A. abdominalis jest stosunkowo mało ruchliwym organizmem i trzeba rozsypać materiał nośny z preparatów blisko roślin zaatakowanych przez mszyce na maty uprawowe, do specjalnych pudełek dozujących lub bezpośrednio przy koloniach mszyc. Jest gatunkiem tolerancyjnym na wysokie temperatury. Przy pierwszych zauważonych koloniach mszyc należy rozprowadzić minimum 2 szt./m² co 7 dni.

Wśród pozostałych błonkówek można wyróżnić m.in. mszycarza szklarniowego (Aphidius colemani). Jest szczególnie polecany do stosowania zapobiegawczego. Preferuje gatunki mszyc o mniejszych rozmiarach oraz osobniki znajdujące się w młodszych stadiach rozwojowych. Podobnie jak poprzedni gatunek składa pojedyncze jaja do wnętrza ciała szkodników lecz mumie mszyc przybierają złocistożółty kolor. Kolejną różnicą jest bardzo aktywne poszukiwanie ofiar, których może spasożytować nawet kilkaset sztuk w ciągu zaledwie 10 dni. Zalecane jest jednoczesne rozprowadzanie tego gatunku (zapobiegawczo ok. 0,25 szt./m²) z preparatami zawierającymi mszycę zbożową stanowiącą pokarm zastępczy i bezpieczny dla upraw warzyw. Aktywność mszycarza spada w warunkach wysokiej temperatury. Na rynku są też dostępne preparaty zawierające kilka pasożytniczych błonkówek jednocześnie, np. Aphi-Mix-System, Verda control i Aphiscout.

Bzygowate. Dla producentów papryki pod osłonami w celu ochrony przed mszycami dodatkowo dedykowane są preparaty zawierające muchówki z rodziny bzygowatych: Sphaerophoria rueppellii i Episyrphus balteatus. Ten drugi gatunek wyglądem przypomina nieco osę (ma miedziany odwłok z czarnymi pasami). Dorosłe osobniki składają jaja w pobliżu kolonii mszyc i odżywiają się spadzią szkodników i pyłkiem kwiatowym. Są wrażliwe na chemiczne środki ochrony. Wylęgłe przezroczyste larwy (1–2 cm) wysysają płyny ustrojowe do 100 szt. szkodników dziennie. Muchówka jest aktywna już od 8°C.

Biedronka dwukropka jest specjalistą zwalczającym mszyce

Jednym z podstawowych, "szkolnych" gatunków zwalczających mszyce jest biedronka dwukropka (Adalia bipunctata). Najczęściej stanowi uzupełnienie pozostałych gatunków pożytecznych. Jest polecana do zastosowania interwencyjnego, ponieważ jej larwy są bardzo żarłoczne, a przy braku pokarmu osobniki dorosłe chętnie wylatują na zewnątrz obiektu uprawowego. Nie nadaje się do wykorzystania w okresie jesiennym, ponieważ przechodzi w stan hibernacji. Larwy należy rozprowadzić w bezpośrednim sąsiedztwie kolonii mszyc średnio 20–50 szt./m².

Innym gatunkiem polecanym do zwalczania interwencyjnego mszyc jest złotook pospolity (Chrysoperla carnea) – drapieżny owad z rzędu siatkoskrzydłych. Podobnie jak biedronka migruje na zewnątrz w przypadku braku pokarmu, gdyż osobniki dorosłe żywią się nektarem lub spadzią wytwarzaną przez mszyce. Larwy mogą zjadać do kilkuset sztuk mszyc w trakcie swojego rozwoju. Wysysają one hemolimfę szkodników, których resztki niemal całkowicie zasychają. Mogą zwalczać również inne drobne szkodniki np. mączliki. Są tolerancyjne na zmienne warunki mikroklimatyczne wewnątrz obiektu. Komercyjne preparaty zawierają larwy lub jaja złotooków, które można rozsypać wokół dużych populacji mszyc na liściach lub posłużyć się np. specjalistyczną dmuchawą (dotyczy jaj z dodatkiem nośnika, aby zwiększyć objętość).