dr Juliusz Urban: W poprzednim sezonie pod wpływem rolniczych protestów, wynikających z coraz gorszej opłacalności uprawy buraka i drożejącego cukru, cukrownie, chcąc powstrzymać spadającą liczbę plantatorów buraka cukrowego, zareagowały obietnicami podwyżek cen skupu i końcowych dopłat. Czy rolnicy otrzymali już te pieniądze?

Rafał Strachota: Miniony rok był trudny i niezwykle dynamiczny. Zaczynaliśmy go w bardzo złych nastrojach, widmo kolejnego sezonu z miernym przychodem z uprawy skutecznie odsunęło duże grono rolników od produkcji buraków. Najpierw protesty, później dziesiątki spotkań negocjacyjnych, wyczekiwana poprawa na rynku cukru, przyczyniły się do uzgodnienia przez związki plantatorów znacznej podwyżki cen buraków. Pieniądze te wpłynęły już na konta rolników, ale co ważne, były obwarowane klauzulą "nie mniej niż".



Rafał Strachota, dyrektor Biura Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego.

dr J.U.: Ile wynosiła finalna cena buraków cukrowych, wyprodukowanych w kampanii 2022?

R.S.: W zależności od producenta cukru, te stawki wynosiły od 43,75 do 50 €/t buraków o zawartości cukru 16%. W najbliższych miesiącach, najpóźniej do grudnia 2023 r., plantatorzy mogą oczekiwać dodatkowego świadczenia, związanego z rozliczeniem sprzedanego przez producentów cukru, wyprodukowanego z dostarczonych w minionej kampanii buraków. Tak więc finalna cena buraków będzie znana za kilka miesięcy, jeżeli koniunktura utrzyma się do końca roku gospodarczego (30 września), to na rachunki plantatorów trafią dobre pieniądze.

dr J.U.: Jak to jest z cenami cukru obecnie i na co mogą liczyć producenci buraka cukrowego w tegorocznej kampanii?

R.S.: Buraki, które teraz siejemy, będą zbierane na jesieni, a cukier z nich wyprodukowany sprzedawany do końca września 2024. Dopiero po tym okresie będziemy znali średnie ceny sprzedaży cukru w roku gospodarczym 2023/24 i wysokość ewentualnej dopłaty. Także dzisiejsza dobra sytuacja na rynku cukru w Polsce i Unii Europejskiej ma odniesienie do dostaw buraków w 2022 r. Średnie ceny cukru w lutym 2023 r. przekroczyły 800 €/t i były o ponad 200 € wyższe od cen w październiku 2022, czyli z pierwszego miesiąca roku gospodarczego.

dr J.U.: Widzimy, że także obecnie pojawiają się już zachęty ze strony kolejnych cukrowni. Ile rolnicy mogą otrzymać za buraki wyprodukowane w tym roku?

R.S.: Ceny wyjściowe buraków w sezonie 2023/24 są niższe niż przed rokiem. Obecnie (7.04.2023 r.) najwyższa cena gwarantowana obowiązuje w Krajowej Grupie Spożywczej i Pfeifer & Langen – 45 €/t, ale tak jak w przypadku poprzedniego roku, obowiązują zapisy o podziale nadwyżki. Musimy jednak poczekać na ewentualną wypłatę świadczenia dodatkowego.

dr J.U.: Czy w sezonie 2022/23 przy wyraźnie spadającej cenie zbóż, buraki nadal będą atrakcyjną i konkurencyjną uprawą?

R.S.: Szacujemy, że w 2023 r. powierzchnia zasiewów wyniesie ok. 257 tys. ha, więcej o blisko 35 tys. ha niż w roku poprzednim i najwięcej od 2005 r. Także to pokazuje, że burak ponownie stał się atrakcyjną uprawą, ale pod warunkiem osiągnięcia wysokich plonów i przy dobrej polaryzacji. Niestety, pogorszyła się sytuacja na rynku zbóż czy rzepaku, pojawiła się niepewność co do możliwości zbycia płodów. W przypadku buraka cukrowego system kontraktacji gwarantuje bezpieczeństwo sprzedaży surowca po uprzednio ustalonej cenie gwarantowanej, jest istotnym elementem zapewniającym stabilizację w gospodarstwach. Oczywiście pod warunkiem, że cena będzie gwarantowała przyzwoitą marżę.

dr J.U.: Jakie są aktualne szacunki powierzchni zasiewów buraków cukrowych w Polsce i czy udało się zahamować spadek liczby plantatorów, zajmujących się ich uprawą?

R.S.: Pamiętajmy, że burak cukrowy to uprawa wymagająca, kosztochłonna, w ostatnich latach szargana przez kryzysy, a do należytej ochrony plantacji przed agrofagami mamy znacznie mniej substancji aktywnych. W ubiegłym roku buraki uprawiane były w 24,3 tys. gospodarstw. Czy trend spadkowy udało się trwale zahamować – czas pokaże.

dr J.U.: Wszyscy obserwujemy, co się dzieje z cenami zbóż, w związku z liberalizacją handlu z Ukrainą, broniącą się dzielnie w wyniszczającej wojnie przed najeźdźcą. Czy dla plantatorów buraka cukrowego, zwłaszcza tych na wschodzie kraju, nie ma zagrożeń wynikających z bliskości ukraińskich czarnoziemów i ewentualnego napływu buraków zza naszej wschodniej granicy?

R.S.: Przywóz cukru z Ukrainy zwiększył się znacznie w porównaniu z latami poprzednimi. Wielokrotnie apelowaliśmy do ministra rolnictwa o ścisły monitoring napływu cukru do Polski oraz o podjęcie działań prewencyjnych w celu zapobiegania możliwym negatywnym skutkom tego importu na sektor buraka cukrowego w Polsce. Od momentu zniesienia cła na cukier z Ukrainy, do UE wpłynęło ponad 150 tys. ton tego surowca, z czego duża część pozostała w Polsce. W tym roku spodziewany jest większy import, a to może doprowadzić do rozchwiania rynku, w szczególności w ujęciu regionalnym. Karygodne byłyby jakiekolwiek zaniedbania ze strony rządzących, stawiające polskich rolników w pozycji mniej konkurencyjnej do kolegów z innych państw członkowskich UE.

Od momentu zniesienia cła na cukier z Ukrainy, do UE wpłynęło ponad 150 tys. ton tego surowca, z czego duża część pozostała w Polsce.

dr J.U.: Z jakimi innymi problemami spotykają się obecnie plantatorzy buraka cukrowego w Polsce?

R.S.: Ubywa nam skutecznych narzędzi do ochrony plantacji. W ostatnich latach w skali całej UE wycofanych zostało ponad 25 substancji czynnych. Potężnym ciosem dla wszystkich rolników jest propozycja rozporządzenia w sprawie zrównoważonego stosowania środków ochrony roślin (SUR). Ta propozycja to zbiór nierealistycznych celów w zakresie redukcji chemicznych środków ochrony roślin, która nie uwzględnia już poczynionych postępów. Zawiera nieuzasadnione oczekiwania co do przyszłych dodatkowych korzyści wynikających z integrowanej ochrony roślin, która od dawna jest standardem szeroko stosowanym w uprawie buraków cukrowych, a plantatorzy są liderami w stosowaniu dobrych praktyk rolniczych. Właściwie cała ta propozycja jest nie do przyjęcia i musi zostać dogłębnie poprawiona.

dr J.U.: Co należałoby zrobić, by te problemy zniwelować?

R.S.: Należy obdarzyć zaufaniem profesjonalnych rolników oraz instytuty naukowe, które regularnie testują i rozwijają nowe techniki i praktyki. Arbitralne zmniejszenie stosowania środków ochrony roślin będzie prowadzić do pogorszenia jakości i zmniejszenia plonowania, co wydatnie przełoży się na dostępność surowca do przerobu. Będzie to miało katastrofalne skutki nie tylko dla całego łańcucha żywnościowego, ale również dla bioróżnorodności i środowiska naturalnego. Należy bezwzględnie dokonać przeglądu definicji obszarów wrażliwych, znajdującej się w propozycji, która wprowadza zakaz stosowania na tych obszarach wszystkich pestycydów (chemicznych lub niechemicznych).

Dziękuję bardzo za rozmowę.

dr Juliusz Urban