Gąsienice tych szkodników są groźne praktycznie przez cały sezon wegetacyjny, żerując od stadium pękania pąków aż po czas zbioru owoców.

Biologia wydłubki oczateczki

Wydłubka oczateczka jest jedną z najmniejszych zwójek powszechnie występujących w sadach, szczególnie tych zaniedbanych. Motyle mają charakterystycznie ubarwione skrzydła: u nasady są szare, w środkowej partii białe, a u szczytu szare w plamki. Gąsienice, które dorastają do 1,2 cm długości mają również ciekawe ubarwienie. Młode są żółte bądź żółtopomarańczowe, starsze brunatne. Na ich ciele umieszczone są błyszczące ciemnobrunatne brodawki, głowa, tarczka tułowia mają barwę czarną. Wydłubka zimuje w stadium gąsienicy, która wiosną podczas pękania pąków jabłoni rozpoczyna żerowanie. Jako pierwsze padają ich ofiarą pąki, później tworzą oprzęd na rozetach liściowych i kwiatowo-liściowych całkowicie je niszcząc. W połowie maja przechodzą etap przepoczwarzenia, który trwa dość długo. Z tego powodu oblot motyli i składanie jaj przez samice rozpoczyna się od połowy czerwca i trwa przez lipiec a nawet sierpień. Wylęgnięte gąsienice żerują na spodniej stronie liści pod osłoną oprzędu, szkieletując je, zdarza się, że wyjadają również niewielkie otworki w owocach. Po skończonym żerowaniu chowają się do zimowych kryjówek w załamaniach i spękaniach kory.

W celu ustalenia progów zagrożenia i podjęcia decyzji o ochronie wywieszamy pułapki feromonowe do odłowu szkodników. Od połowy czerwca do połowy września co 2 tyg. przeglądamy również po 20 pędów z 20 drzew, a progiem zagrożenia jest 10 pędów z gąsienicami. Przeglądamy również po 20 owoców na 20 drzew, a progiem zagrożenia jest 4 do 8 owoców z wgryzami.

Iwineczka zagraża jabłoniom, gruszom, śliwom, malinom i porzeczkom

Zwójka zwana iwineczką, czyli bukóweczka jest kolejnym szkodnikiem, który zasiedla sady jabłoniowe, lecz nie tylko. Jej ofiarą mogą padać również grusze, śliwy, a także porzeczki i maliny, czyli mamy do czynienia z bardziej wszechstronnym szkodnikiem. Oblot w formie motyla rozpoczyna w czerwcu i trwa ok. 2 miesięcy. Motyl ma pierwszą parę skrzydeł szarobrunatną lub rdzawą z przepaską w kształcie litery V, druga para skrzydeł jest szarobrązowa. Iwineczka zimuje w stadium gąsienicy, po przezimowaniu gąsienice rozpoczynają żerowanie i zasiedlają luźno splecione liście. Uszkadzają również zawiązki owoców wygryzając głębokie otwory, a ich powierzchnia wkrótce korkowacieje. Gatunek ten rozwija dwa pokolenia w roku. Samica składa po 50 jaj w złożu na górnej stronie liścia, z których wylęgają się zielone gąsienice z jasnymi brodawkami i żółtozieloną głową. Żerowanie gąsienic trwa do końca lipca po czym jedne schodzą na zimowanie, inne zaś żerują i przepoczwarzają się pod koniec sierpnia. W połowie lipca wylęgają się gąsienice drugiego pokolenia, te zaś żerują na spodniej stronie liścia zeskrobując skórkę, a także uszkadzają owoce wygryzając niewielkie otwory.

W celu określenia zagrożenia pobieramy od połowy czerwca do połowy września losowo po 20 pędów z 20 drzew a progiem zagrożenia jest 10 pędów z gąsienicami. Po obejrzeniu 20 owoców na 20 drzewach próg szkodliwości zostanie przekroczony po stwierdzeniu 4 do 8 wżerów.

Siatkóweczka preferuje górne partie drzew owocowych

Zwójka siatkóweczka podobnie jak poprzedniczki, zimuje w formie gąsienicy. Po wiosennym przebudzeniu zaczyna żer od kwiatów, pąków i rozwijających się liści. Drugie pokolenie szkodnika jest groźniejsze, bo preferuje owoce a uszkadzając je niszczą plon. Samice siatkóweczki mają przednie skrzydła szarobrązowe, samce rdzawobrązowe z ciemnymi plamkami. Tylne skrzydła u obu osobników są jasnoszare. W połowie maja motyle rozpoczynają loty, które trwają do końca czerwca. W czerwcu z żółtozielonych, epileptycznych jaj złożonych przez samice (do 80 szt.) na górnej stronie blaszki liściowej wylęgają się gąsienice żerujące do końca lipca. Gąsienice osiągają długość ok. 22 mm, są zielonożółte, oliwkowozielone albo ciemnozielone z żółtymi brodawkami. Gąsienice zeskrobują miąższ, najczęściej z wierzchniej części liścia, a także uszkadzają naskórek i część miąższu prowadząc do brunatnienia i prześwitu liści. Na owocach po ich bytności widać płytkie, nieregularne rany. Szkodnik preferuje górne partie drzew.

Próg szkodliwości określamy na podstawie lustracji 20 pędów pobranych z 20 drzew a jego wysokość wynosi 10 pędów z gąsienicami.

W zwalczaniu wymienionych gatunków powinien dać efekt napar z piołunu lub ferment z pokrzywy. Na napar potrzebne będzie 300 g ziela piołunu, które gotujemy 0,5 godz. w 10 l wody. Po wystudzeniu pryskamy zaatakowane rośliny bez rozcieńczenia. Na ferment z pokrzywy potrzebny będzie 1 kg ziela, który zalewamy 10 l wody i pozostawiamy na 10 dni. Cedzimy, rozcieńczamy 1:10 i pryskamy.

• Uszkodzenia owoców spowodowane działalnością zwójek

fot. Małgorzata Wyrzykowska

Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 24/2022 na str. 29. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.