W sadach, zwłaszcza jabłoniowych, bardzo chętnie żyje i gnieździ się kilka gatunków ptaków żywiących się wieloma szkodnikami. Do najczęściej spotykanych należy pliszka siwa, sikora bogatka, modra i uboga, dzwoniec, kowalik, dzięcioł zielony i pstry duży. Te gatunki żywią się przede wszystkim gąsienicami oraz dorosłymi postaciami takich szkodników jak: zwójki, owocówka jabłkóweczka, owocówka śliwkóweczka, namiotnik jabłoniowy, piędziki, larwy misecznika śliwowego itp.

Pliszka siwa – nie boi się człowieka, zjada wiele owadów

Pliszka siwa jest jednym z najliczniej występujących gatunków ptaków zamieszkujących tereny Europy. Posiada czarno-biało-szare upierzenie, smukłą budowę ciała osiągającą długość, w przypadku zarówno samca, jak i samicy, 18 cm, dorównując wróblom, choć są znacznie od nich smuklejsze. Jedną z charakterystycznych cech pliszki jest sposób poruszania smukłym i dość długim ogonem podczas chodzenia oraz potrząsania nim podczas polowania. Ten ptaszek nie boi się człowieka i na miejsce bytowania wybiera obrzeża siedlisk ludzkich. Ma też ciekawą lokalizację gniazdowania m.in. pod strzechami, w spękaniach murów, pod mostami, w skałach i na skarpach, w gałęziach, pod korzeniami drzew, w pniach oraz bezpośrednio na ziemi, ale chętnie korzysta również z budek lęgowych.

To ptaki wędrowne, zimę spędzają w strefie Morza Śródziemnego i w okolicach Afryki Równikowej. Do Polski wracają w marcu choć czasami spotkać je można już w lutym, odloty następują od września do października. Często je widać podążające za pługiem wybierające dżdżownice i larwy. Do jej menu należy zaliczyć: muchy, komary, chrząszcze, motyle i ich gąsienice. Polują zarówno na ziemi, jak i w powietrzu.

Sikora bogatka – lubi ludzi i zajmuje najniższą partię drzew

Bogatka to jeden z najbardziej rozpoznawalnych ptaków w Polsce i jeden z najczęściej słyszanych i widzianych ptaków zimową porą. Rozpoznanie nie powinno stanowić problemu z uwagi na barwne upierzenie. Wierzch ciała jest oliwkowy, skrzydła zielonoszare z białym prążkiem, brzuszek żółty rozcięty czarną pręgą ciągnącą się do ogona. Dzięki mocnym nogom zręcznie porusza się po gałązkach, a także zwisa gdy zachodzi potrzeba. Długość ciała sikory sięga 16 cm, rozpiętość skrzydeł 22 cm. Bogatkę można spotkać wszędzie, nie stroni od ludzi.

Zamieszkuje lasy, parki, sady, ogrody, a dokarmiana chętnie gniazduje w okolicy człowieka, zamieszkując w dziuplach i budkach lęgowych. Gniazda zakłada w miejscach osłoniętych, w szparach, wywietrznikach. Preferuje miejsca o utrudnionym dostępie. Bogatka żywi się owadami w każdym stadium, czyli od jaj, przez larwy po dorosłe osobniki. Jest to ptak o wielkim apetycie, który w ciągu dnia może odwiedzić około 1000 drzew, na których potrafi zjeść 24 owady lub tyleż jaj w ciągu minuty. Rodzina bogatek szczególnie skuteczna jest w okresie letnim, kiedy zjada 75 kg owadów, co przekłada się na ok. 3 mln szt.

Sikora modra – często żeruje grzbietem do dołu na wierzchołkach drzew

Sikora modra zwana również modraszką, jest pięknie ubarwiona. Najlepiej widać to podczas słonecznych dni, gdy widoczny jest błękit jej czapeczki. Ma niewielkie rozmiary ciała ok. 10–12 cm długości. Jej upierzenie różni się od bogatki, jest bowiem znacznie jaśniejsze. Grzbiet modraszki jest oliwkowozielony uzupełniony kilkoma niebieskimi wstawkami, brzuszek jest żółty.

Modraszki w czasie żerowania często wieszają się na końcach gałązek grzbietem do dołu i zbierają z roślin szkodliwe owady, głównie jaja i larwy. Gdy skończą czyszczenie jednej gałązki z owadów, przenoszą się na kolejną. Oprócz tego odrywają kawałki kory, rozdziobują galasy, liście i łodygi skąd wyciągają przebywające owady. Niektórzy sadownicy doceniając rolę modraszek wabią je wieszając budki lęgowe. Jako ciekawostkę warto dodać, że modraszki preferują wierzchołki drzew, sikory ubogie środkowe ich partie a bogatki zajmują się najniższą partią.

Sikora uboga – preferuje środkowe partie drzew

Sikora uboga zwana również szarytką lub błotniczką to kolejny przedstawiciel sikor zasiedlających nasze sady, parki, ogrody i lasy liściaste. Długość ciała podobny jak u modraszki osiąga 11–12 cm. Jest to drobna sikora z dużą głową, na której znajduje się charakterystyczna czarna czapeczka z granatowym połyskiem, pod dziobem przebiega krótki krawacik. Grzbiet i skrzydła są szare a spód brudnobiały.

Gniazda zakłada w dziupli z wąskim otworem, nisko nad ziemią, chętnie zajmuje budki lęgowe oraz inne miejsca stworzone przez człowieka. Sikora uboga żywi się pająkami, drobnymi owadami, dżdżownicami, czasem korzysta z pokarmu wykładanego w karmnikach.

Wszystkie wymienione gatunki ptaków podlegają w Polsce ochronie.

• Jednymi ze sprzymierzeńców w zwalczaniu szkodników są sikory bogatki 

Małgorzata Wyrzykowska

Zdjęcia: Magdalena Paulinek

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał na podstawie artykułu Małgorzaty Wyrzykowskiej pt. Warto poznać naszych sprzymierzeńców, który ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 49/2021 na str. 29. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.