Podłoże uprawowe powinno przede wszystkim stwarzać dobre warunki do rozwoju systemu korzeniowego roślin, tj.

• charakteryzować się odpowiednimi właściwościami fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi
• oraz być biodegradowalne,
• stosunkowo tanie i dostępne.

Do bezglebowej uprawy truskawki najczęściej wykorzystywany jest torf i włókno kokosowe. Oba podłoża mają wady i zalety.

• Torf to znane i cenione od lat podłoże, często wykorzystywane w ogrodnictwie. Jednak postępująca w ostatnich latach eksploatacja naturalnych złóż torfu wymusiła podjęcie badań nad możliwością wykorzystania innych materiałów, które częściowo lub nawet całkowicie będą mogły zastąpić torf w bezglebowych systemach uprawy.
• Włókno kokosowe dzięki bardzo dobrym właściwościom fizycznym, znalazło szerokie zastosowanie w ogrodnictwie jako podłoże jednorodne oraz jako składnik innych podłoży. Podstawową wadą podłoży na bazie włókna kokosowego jest cena oraz w przypadku używania podłoży niezbuforowanych możliwość wzrostu zasolenia (EC) w trakcie uprawy. Jest to istotne w uprawie truskawek, ponieważ są one bardzo wrażliwe na nadmierne EC.

1,5 mln ton rocznie

Uwzględniając cenę, dostępność i ochronę środowiska, warto zwrócić uwagę na możliwości wykorzystania materiałów odpadowych, powstających po uprawie grzybów. Polska jest obecnie największym producentem pieczarek w Europie i największym eksporterem tych grzybów na świecie. Na mniejszą skalę w Polsce uprawia się również boczniaka i twardziaka jadalnego, zwanego shiitake. Produktem ubocznym tej działalności są znaczne ilości podłoża pouprawowego, szacowane na około 1,5 mln ton rocznie. Zgodnie z rozporządzeniem ministra klimatu z 2 stycznia 2020 roku, dotyczącym katalogu odpadów, podłoże po uprawie pieczarki zaliczane jest do grupy odpadów z rolnictwa, ogrodnictwa, akwakultury, rybołówstwa, leśnictwa i przetwórstwa spożywczego, pod numerem katalogowym 02 01 99, określanych jako „inne niewymienione odpady”. Jednocześnie brak zaleceń dotyczących właściwego składowania zużytego podłoża.

Każde z podłoży po uprawie grzybów ma inne właściwości, związane przede wszystkim z materiałami użytymi do jego przygotowania oraz z gatunkiem uprawianego grzyba. Wszystkie podłoża są natomiast bogatym źródłem materii organicznej i składników mineralnych.

Bez kompostowania

Ze względu na duży potencjał najlepszym sposobem utylizacji tych materiałów jest ich rolnicze wykorzystanie. Podłoże po uprawie grzybów wykorzystuje się zazwyczaj po 3–24 miesiącach składowania lub kompostowania. W tym czasie następuje zmiana właściwości chemicznych (spadek pH i EC oraz zawartości składników mineralnych). Jednak kompostowanie jest procesem dość kłopotliwym. Jest też czaso- i pracochłonne. Ponadto może być niekorzystne dla środowiska, ponieważ podczas kompostowania uwalniana jest znaczna ilość składników odżywczych i soli. Mogą się one przedostać do wód gruntowych i gleby, prowadząc do ich skażenia. Z kolei stosowanie świeżego podłoża po uprawie grzybów nie jest zalecane, przede wszystkim ze względu na niekorzystne dla roślin pH i wysokie EC.

Bardzo liczne badania dowodzą, że podłoża po uprawie grzybów mogą być z powodzeniem stosowane do nawożenia roślin i rekultywacji gleb oraz jako składnik podłoży uprawowych. Niekiedy wykorzystuje się je także jako paszę lub materiał opałowy. Niewiele jest natomiast badań nad efektywnym wykorzystaniem świeżych (niekompostowanych) podłoży pogrzybowych.

W Katedrze Warzywnictwa Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu przeprowadzono kilkuletnie badania, które miały na celu określenie przydatności świeżego podłoża po trzech najczęściej uprawianych w Polsce gatunkach grzybów, tj. pieczarki dwuzarodnikowej, boczniaka ostrygowatego i twardziaka jadalnego (shiitake) do uprawy bezglebowej truskawki w nieogrzewanym tunelu foliowym oraz zbadanie wpływu tych podłoży na wzrost i rozwój oraz parametry owoców truskawki. Podłoża pogrzybowe zmieszano z substratem torfowym w kilku proporcjach. Podłoże kontrolne stanowił substrat torfowy. Wykres 1. przedstawia wartości pH i EC niektórych podłoży wykorzystanych w badaniach.

Badania dowiodły, że świeże podłoża po uprawie grzybów mogą z powodzeniem częściowo zastąpić torf w uprawie bezglebowej truskawki (wykres 2.).

• Wszystkie podłoża użyte w badaniach zapewniły wyniki lepsze lub porównywalne z torfem w dawkach nieprzekraczających 50% (objętości).
• Stwierdzono, że podłoże popieczarkowe może być potencjalnym zamiennikiem torfu w ilości 10–25%.
• Natomiast podłoże po uprawie shiitake w ilości 15% i 25%.
• W przypadku podłoża po uprawie boczniaka nie powinno się stosować większych ilości niż 25%.

Wykorzystanie świeżych podłoży pogrzybowych może pomóc obniżyć koszty uprawy oraz przezwyciężyć problemy związane z ich utylizacją, a także przyczynić się do ochrony środowiska.

dr Jolanta Lisiecka, dr Raghavendra Prasad; Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu