Z interpelacją „w sprawie komplikującej się sytuacji w rolnictwie polskim i konieczności podjęcia środków zaradczych” zwróciła się do MRiRW grupa posłów Lewicy, która zapytała m.in. o to jak rząd zamierza się „przeciwdziałać niekorzystnym tendencjom wynikającym z kosztów produkcji mleka, co powoduje spadającą liczbę gospodarstw rolnych zajmujących się tym.”

Efekt wojny na Ukrainie

Zdaniem MRiRW obserwowany w ostatnim okresie wzrost cen paliw, energii oraz pasz oddziałuje na cały sektor produkcji zwierzęcej. Co więcej jeśli nie pojawią się nowe istotne zmienne, ceny surowców przynajmniej na obecnym poziomie. Jednocześnie podobny trend będzie towarzyszył zmianom cen artykułów rolnych, a rzeczywisty poziom opłacalności produkcji będzie zależny od sytuacji podażowo-popytowej w konkretnym sektorze produkcji rolnej.

Przewaga popytu nad podażą

Tymczasem na światowym rynku mleka sytuacja kształtuje się pod wpływem zdecydowanej przewagi popytu nad podażą. W bieżącym sezonie spadek produkcji surowca mlecznego w stosunku do poprzedniego sezonu wykazują wszyscy jego ważniejsi światowi producenci:

• Nowa Zelandia -4,1%,
• Australia -3,4%,
• Wielka Brytania -2,2%
• USA -1,0%.

Na tle tych krajów spadkowy trend podaży mleka w UE jest niewielki. Nieostateczne dane za okres od stycznia do kwietnia 2022 r. wskazują, że produkcja mleka w UE była o 0,6% niższa od odnotowanej w czterech pierwszych miesiącach 2021 r. Przy czym w Polsce skup mleka w analizowanym okresie jest o 2,4% wyższy niż w analogicznym okresie roku poprzedzającego.

Wysokie ceny skupu w Polsce

Niedobory mleka powodują, że ceny zbytu przetworów mlecznych osiągają historycznie wysokie poziomy, co z kolei pociąga za sobą wzrost cen płaconych rolnikom za dostarczony surowiec. W kwietniu 2022 r. średnia cena płacona za mleko w Polsce osiągnęła rekordowy poziom 209,00 zł/100kg, rosnąc w skali miesiąca o 6,5%. W przeliczeniu na euro cena w skupie wyniosła w Polsce 45,17 euro/100kg i była zaledwie o 1,7% niższa od średniej ceny notowanej w UE. Szacunki na maj wskazują jej dalszy wzrost o 0,8%.

Rekordowy eksport ?

Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów w okresie styczeń-kwiecień 2022 r. wartość wywozu produktów mlecznych z Polski wyniosła ponad 1,1 mld euro (5,2 mld zł) i była o 34% wyższa niż w porównywalnym okresie 2021 r. Jednocześnie na import tego asortymentu wydatkowano 0,5 mld euro (2,3 mld zł), czyli o 31% więcej niż w pierwszym kwartale 2021 r., jednakże znacząco mniej w porównaniu z poziomem polskiego eksportu.

Brak podstaw do interwencji

Dlatego ministerstwo rolnictwa podkreśla, że brak jest obecnie przesłanek do uruchomienia unijnych mechanizmów interwencyjnych, takich jak: zakupy publiczne masła i odtłuszczonego mleka w proszku (OMP), dopłaty do prywatnego przechowywania masła, OMP i serów, czy środki wyjątkowe. - Jednakże trzeba podkreślić, że sytuacja na rynku mleka jest pod tym kątem standardowo i systematycznie monitorowana. W przypadku zaistnienia odpowiednich przesłanek mechanizmy interwencyjne zostaną uruchomione – zapewniła w odpowiedzi wiceminister rolnictwa Anna Gembicka.

Jest potencjał wzrostu produkcji

MRiRW w swojej odpowiedzi podkreśliło też, że Polska, leży w tak zwanym europejskim zielonym pasie, dzięki czemu ma dobre warunki naturalne do rozwijania produkcji mleka. Polska, po Niemczech i Francji, zajmuje trzecie miejsce wśród krajów UE pod względem liczebności stada krów mlecznych (mniej więcej co 10 krowa mleczna w UE jest z Polski) oraz poziomu produkcji surowca mlecznego (około 14,8 mln ton). Krajowe spożycie mleka i jego przetworów jest w Polsce wciąż niższe (bilansowo ok. 240 litrów/mieszkańca plus masło ok. 5,4 kg/mieszkańca) od średniej notowanej w UE, co oznacza, że wciąż w naszym kraju istnieje potencjał wzrostu konsumpcji. Zarówno proces koncentracji stad krów mlecznych, jak i koncentracji przetwórstwa mleka, przebiega w Polsce stosunkowo powoli, a w strukturze gospodarstw dominują te z niewielką i średnią - jak na warunki europejskie - obsadą krów mlecznych. Wynika to częściowo z przewagi struktury spółdzielczej w polskim sektorze mleczarskim, a częściowo z obowiązującego modelu gospodarstwa rodzinnego.

Jakie wsparcie dla mleczarstwa w Planie Strategicznym?

W projekcie PS WPR zaproponowano utrzymanie dotychczasowego wsparcia związanego z produkcją do krów w ramach płatności bezpośrednich. Dodatkowo, z uwagi na specyficzne trudności, jakich doświadczają rolnicy z województw, w których średnia wielkość gruntów rolnych jest niższa od średniej krajowej (czyli lubelskiego, łódzkiego, małopolskiego, mazowieckiego, podkarpackiego, śląskiego i świętokrzyskiego) przewiduje się, że rolnicy będą mogli ubiegać się o płatność do krów posiadając tylko 1 szt. kwalifikujących się zwierząt (w przypadku pozostałych województw – tak, jak obecnie, co najmniej 3 szt.). Pozostałe warunki kwalifikowalności pozostaną bez zmian.