- Fundusz Ochrony Rolnictwa - cel.
- Skąd Fundusz będzie miał pieniądze?
- Kiedy wypłata rekompensaty?
- Termin złożenia wniosku o przyznanie rekompensat.
- Jak uzyskać rekompensatę z Funduszu?
- Jakie kary?
- Ile wyniesie stawka rekompensaty z FOR?
- Ilu rolników złożyło wnioski o przyznanie rekompensaty z FOR?
Im więcej zawirowań na rynku, tym większe ryzyko, że odbiorcy produktów rolnych mogą nie wywiązać się ze swoich zobowiązań. Jedne firmy popadają w tarapaty z powodu splotu niekorzystnych zdarzeń czy decyzji. Nie brakuje jednak także takich podmiotów, które nie zawsze mają uczciwe intencje.
Spekulacje cenami płodów rolnych, a także wysokie ceny energii i transportu sprawiły, że część podmiotów, które zajmowały się skupem produktów rolnych, stała się niewypłacalna. Skutek jest taki, że nie płacą rolnikom za dostarczone płody rolne. Jest to poważny problem, gdyż rolnicy w wielu przypadkach odzyskać mogą swoje pieniądze po uciążliwym procesie, a w części przypadków – w ogóle. Ustawodawca, chcąc rozwiązać powyższy problem, postanowił utworzyć Fundusz Ochrony Rolnictwa, którego zadaniem ma być zapłata rolnikom za sprzedane produkty – jeżeli sprzedali je niewypłacalnemu podmiotowi. W jaki sposób Fundusz będzie działał, kto do niego będzie wpłacał oraz jak uzyskać rekompensatę?
Utworzenie Funduszu Ochrony Rolnictwa
Podstawą utworzenia FOR była ustawa z 9 maja 2023 r., która weszła w życie 1 lipca 2023 r. Wielu rolników ma wątpliwości, czy w ten sposób państwo faktycznie ochroni ich przed skutkami bankructwa podmiotów, które skupują płody rolne. Wielu uważa, że tak naprawdę będzie to kolejna opłata, którą poniosą rolnicy, a nie podmioty skupujące. Jeszcze inni obawiają się, że podmioty skupujące będą czuły jeszcze mniejszą odpowiedzialność w przypadku ewentualnej upadłości. Powyższe obawy wydają się uzasadnione, w szczególności biorąc pod uwagę, że zazwyczaj ostateczny koszt takich programów przenoszony jest na najsłabszą stronę transakcji, czyli rolnika.
Skąd Fundusz będzie miał pieniądze?
Ustawa o FOR przewiduje 3 źródła, z których FOR będzie pozyskiwał środki. Są to:
- wpłaty na Fundusz dokonywane przez podmioty skupujące – w wysokości 0,125% wartości produktów rolnych, nie licząc podatku VAT (netto) – wpłaty będą naliczane od 1.01.2024 r.,
- odsetki od wolnych środków lokowanych przez KOWR w formie depozytu u ministra właściwego do spraw finansów publicznych,
- środki finansowe odzyskane przez KOWR w wyniku prowadzonych postępowań upadłościowych od podmiotów skupujących, które stały się niewypłacalne, na rzecz Funduszu z tytułu roszczeń po wypłacie producentom rolnym rekompensat.
Zgodnie z powyższym – oficjalnie producenci rolni nie powinni dokładać się do środków zgromadzonych w FOR. A nawet jeśli okazałoby się, że nastąpiłyby manipulacje cenami (co jest bardzo prawdopodobne), to zapewne będą one minimalne i nieodczuwalne – przy cenie 1000 zł netto/t pszenicy wpłata do Funduszu wynosi 1 zł 25 gr. Powinna to być kwota nieodczuwalna. Jednakże w skali makro, przy milionach ton – suma, która się uzbiera, jest pokaźna i może pomóc w wypłacie rekompensaty dla rolników, którzy nie otrzymali pieniędzy za sprzedane płody rolne.
Kiedy wypłata rekompensaty?
Rekompensata będzie wypłacana przez FOR producentowi rolnemu, który nie otrzymał zapłaty za produkty rolne zbyte podmiotowi skupującemu, który stał się niewypłacalny. Podmiot staje się przede wszystkim niewypłacalny z chwilą:
- wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości,
- wydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego,
- oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości,
- uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego,
- wykreślenia przedsiębiorcy z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Ważne terminy: - od 1 do 31 sierpnia 2023 r. – termin na złożenie wniosku o przyznanie rekompensaty w odniesieniu do podmiotów skupujących, które stały się niewypłacalne od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2022 r.,
- od 1 lutego 2024 r. do 31 marca 2024 r. – termin na złożenie wniosku o przyznanie rekompensaty w odniesieniu do podmiotów skupujących, które stały się niewypłacalne od 1 stycznia 2023 r. do 31 grudnia 2023 r.
Założenia KOWR: - do 15.09.2023 r. – publikacja procentowej stawki przez ministra rolnictwa i rozwoju wsi, wykorzystywanej do wyliczenia wysokości rekompensaty,
- od 15.09 do 30.09.2023 r. – wydanie decyzji przez dyrektora OT KOWR,
- w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna – wypłata rekompensat.
|
Ustawa reguluje także rzadsze przypadki niewypłacalności przedsiębiorcy.
Bezkarni przedsiębiorcy?
Obawy rolników o bezkarność przedsiębiorców w przypadku upadłości są po części uzasadnione. Nie ulega wątpliwości, że podmioty skupujące w przypadku upadłości odpowiadają i będą odpowiadać jak normalni przedsiębiorcy. Przede wszystkim grozi im odpowiedzialność karna za działanie na szkodę wierzycieli, czy orzeczenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.
Nie można zapominać, że podmiot ten ma obowiązek wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości, jeżeli stał się niewypłacalny. Z wnioskiem o ogłoszenie upadłości podmiotu skupującego może w określonych przypadkach wystąpić także producent rolny. Jeżeli natomiast podmiot skupujący będzie zwlekał zbyt długo – faktycznie może dojść do sytuacji, że z jego majątku nic nie zostanie, a upadłość zostanie ogłoszona z umorzeniem długów.
Należy mieć nadzieję, że takie sytuacje będą należeć do rzadkości, tym bardziej że to KOWR powinno zależeć na jak najszybszym ogłaszaniu upadłości podmiotów skupujących, aby zadłużenie nie osiągnęło większych rozmiarów – w końcu to KOWR będzie dysponował środkami Funduszu – im szybsze upadłości i mniejsze zadłużenia, tym Fundusz będzie w lepszej kondycji.
Jak uzyskać rekompensatę z Funduszu?
Aby uzyskać rekompensatę z FOR, producent rolny musi złożyć wniosek do dyrektora OT KOWR właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę producenta rolnego. Wniosek składa się na formularzu opracowanym przez KOWR. Koniecznie trzeba zachować terminy określone w ustawie (ramka). We wniosku trzeba wskazać swoje dane, dane podmiotu skupującego, który okazał się niewypłacalny oraz wykaz faktur, które dokumentują sprzedaż płodów rolnych. Najlepiej też dołączyć kserokopie tych faktur – na potwierdzenie istnienia wierzytelności. Dodatkowo nie można zapomnieć o uiszczeniu opłaty skarbowej w wysokości 10 zł za wydanie decyzji odnośnie do rekompensaty. Opłata ta nie wynika bezpośrednio z ustawy o FOR, a z ustawy o opłacie skarbowej.
Rekompensata przyznawana jest w drodze decyzji administracyjnej, w terminie do 30 czerwca danego roku. Ustawa określa, jakie dokładnie elementy powinien zawierać wniosek.
Obowiązki podmiotów skupujących
Podstawowym obowiązkiem podmiotów skupujących jest składanie kwartalnych deklaracji o wysokości naliczonych wpłat na Fundusz do 26. dnia miesiąca następującego po zakończeniu danego kwartału. Kolejnym obowiązkiem jest przekazywanie dyrektorowi generalnemu KOWR wykazu producentów, którzy nie otrzymali zapłaty za płody rolne. W określonych przypadkach podmioty skupujące powinny także poinformować producenta rolnego o przekazaniu takiego wykazu. Niedopełnienie powyższych obowiązków przez podmioty skupujące skutkować może nałożeniem kary pieniężnej w wysokości 60 zł za każdy dzień opóźnienia. Kara ta nie może być jednak wyższa niż 10 000 zł.
W ustawie nie jest określone, gdzie trafiają te pieniądze. Słuszne wydaje się, aby trafiały do FOR jako dochody Funduszu, określone w art. 8 ustawy o FOR.
Zbyt długi czas
W skrajnym przypadku, zakładając, że rolnik sprzedał zboże w styczniu 2023 r., nie dostał za nie zapłaty z powodu niewypłacalności podmiotu skupującego (niewypłacalność nastąpiła w 2023 r.) – wniosek o rekompensatę będzie mógł złożyć najwcześniej 1 lutego 2024 r., a rekompensatę otrzyma najpewniej w maju lub czerwcu 2024 r. Czekanie na wypłatę rekompensaty aż 1,5 roku to z pewnością za długo i nie pomoże rolnikowi w utrzymaniu płynności finansowej. W obecnym kształcie rekompensata jawi się jako odległe odszkodowanie, a nie doraźna pomoc.
Ile wyniesie stawka rekompensaty z FOR?
13 września 2023 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedstawiło do konsultacji publicznych projekt rozporządzenia, z którego wynika, że stawka rekompensaty zostanie ustalona na podstawie kwoty rekompensat wynikających ze złożonych wniosków o środki pieniężne i kwoty dostępnych funduszy na ich wypłatę. W związku z powyższym MRiRW zaproponowało, by stawka rekompensaty wynosiła 100% zgłoszonych należności wobec podmiotów, które stały się niewypłacalne w 2022 r.
Ilu rolników złożyło wnioski o przyznanie rekompensaty z FOR?
Jak wynika z treści rozporządzenia, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa poinformował, że do 1 września br. do oddziałów terenowych KOWR wpłynęło 536 wniosków o wypłatę rekompensaty z FOR. Złożone wnioski oscylowały na kwotę w wysokości 24 389 192,65 zł, jednak po przeprowadzonej weryfikacji do dalszego postępowania zostały zakwalifikowane 462 wnioski na łączną sumę 19 059 598,36 zł. Budżet przeznaczony na wypłatę rekompensat w roku 2023 wynosi 50 mln zł.
Dominik Kiszka/Justyna Kiszka
Fot: envato.elements
